Publicystyka - ngo.pl

Kraków to miasto, w którym każdego roku rozpoczyna się kilkadziesiąt nowych, dużych i małych inwestycji, a kontynuowanych jest kolejnych kilkanaście. Jego mieszkańcy na bieżąco mogą śledzić plany inwestycyjne, brać udział w konsultacjach m.in. poprzez elektroniczną platformę konsultacji społecznych (www.dialoguj.pl). Droga do aktualnego stanu wiodła przez dyskusje, spotkania i zgodne zaangażowanie urzędników oraz przedstawicieli strony społecznej.

Społeczne Forum Konsultacyjne

Lokalizacja inwestycji, zwłaszcza tzw. uciążliwych, zazwyczaj budzi kontrowersje i obawy mieszkańców. W przeszłości często się zdarzało, że zanim Gmina Kraków rozpoczęła konsultacje z mieszkańcami, oni sami zawiązywali komitety protestacyjne. Jakość konsultacji budziła zastrzeżenia, narastało niezadowolenie strony społecznej, m.in. tzw. problem śmieciowy związany z lokalizacją spalarni śmieci wydawał się być nie do rozwiązania. Z krytyki trybu przeprowadzania konsultacji w mieście narodziło się w 2008 r. Społeczne Forum Konsultacyjne (SFK).

SFK to cykl debat, które odbywały się od października do grudnia 2008 r. Uczestniczyli w nich przedstawiciele społeczności Krakowa, urzędnicy miejscy oraz eksperci. W ramach SFK pracowały dwa zespoły: pierwszy zajmujący się nowoczesnym, zgodnym z prawem unijnym systemem gospodarki odpadami oraz drugi zajmujący się opracowaniem zasad konsultacji społecznych inwestycji uciążliwych dla lokalnych społeczności. W SFK zaangażowanych było wiele osób, także organizacje pozarządowe mające tu swoich przedstawicieli. W każdym ze spotkań uczestniczyło po czterech przedstawicieli strony społecznej oraz z UM Krakowa. Każda ze stron miała swojego przewodniczącego – stronie pozarządowej przewodził reprezentant organizacji ekologicznej. Składy osobowe stron na poszczególne spotkania zmieniały się. W spotkaniach brali też udział jako „obserwatorzy”, z prawem głosu, członkowie innych organizacji niemających swoich przedstawicieli przy stole rozmów. Rezultatem spotkań było wypracowanie schematu i zasad konsultacji, które nie tylko spełniały wymagania ustawowe (w szczególności wynikające z Ustawy z dn. 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko), ale przede wszystkim były dowodem istnienia norm współżycia wyrażających się w dialogu i zrozumieniu dla wspólnych spraw. SFK zakończyło się sukcesem współpracy różnych środowisk.

Od WKIM do KIM

Dziś konsultacje społeczne w Krakowie podejmowane są zgodnie z dokumentem „Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji społecznych inwestycji miejskich w Gminie Miejskiej Kraków”, który Rada Miasta Krakowa przyjęła w formie uchwały w 2008 r. Dokument opisuje m.in. proces tworzenia Wstępnego Katalogu Inwestycji Miejskich (WKIM), na podstawie którego powstaje Katalog Inwestycji Miejskich (KIM) – wykaz inwestycji, które będą podlegać pełnym konsultacjom społecznym. Włączenie inwestycji na listę WKIM jest poprzedzone szczegółową analizą wg wypracowanych w ramach Społecznego Forum Konsultacyjnego kryteriów: technicznych, przyrodniczych, ekonomicznych, finansowych,  społeczno-politycznych. Wstępny Katalog Inwestycji Miejskich (WKIM) tworzony jest na podstawie Wieloletniego Planu Finansowo-Inwestycyjnego (WPFI) oraz budżetu Miasta Krakowa na dany rok.

Wstępny Katalog Inwestycji Miejskich (WKIM) podlega ograniczonym konsultacjom: spotkania w dzielnicach, działania informacyjne, badania społeczne, których celem jest zdiagnozowanie nastawienia społecznego do wskazanych w nim inwestycji, a w szczególności identyfikacja tych inwestycji, które mogą budzić największe kontrowersje i w konsekwencji wymagają pełnych uzgodnień z udziałem mieszkańców. Wyboru inwestycji wskazanych we Wstępnym Katalogu Inwestycji Miejskich (WKIM) i umieszczenia ich w ostatecznym Katalogu Inwestycji Miejskich (KIM) dokonuje specjalnie powołany Komitet Sterujący ds. Konsultacji Społecznych Inwestycji Miejskich (w jego skład wchodzi także przedstawiciel organizacji pozarządowych). W Katalogu Inwestycji Miejskich (KIM) umieszczane są te, które w wyniku badań i wstępnych konsultacji zostały uznane przez mieszkańców za inwestycje o najbardziej negatywnej ocenie. Przygotowany przez Komitet Sterujący KIM jest konsultowany z radnymi Miasta Krakowa, a następnie zatwierdzany przez Prezydenta Miasta. Po zatwierdzeniu jest publikowany na www.dialoguj.pl.

Pierwsze działania zgodnie z opisaną procedurą rozpoczęły się w Krakowie w 2009 r. Wydział Strategii i Rozwoju Urzędu Miasta Krakowa przygotował Wstępny Katalog Inwestycji Miejskich (WKIM), który konsultował z mieszkańcami, badając ich nastawienie do wskazanych tam przedsięwzięć. Z konsultacji powstał raport, który posłużył Komitetowi Sterującemu do opracowania Katalogu Inwestycji Miejskich (KIM) zawierającego 27 inwestycji. Katalog zatwierdził Prezydent Miasta Krakowa w marcu 2010 r. Wkrótce jednak okazało się, że konieczna jest aktualizacja, i w rezultacie w KIM na rok 2010 znalazły się 34 inwestycje. Katalog Inwestycji Miejskich umieszczony został na www.dialoguj.pl. Dokument opisuje zakres prac prowadzonych w ramach każdej inwestycji, zawiera mapkę lokalizacyjną i wskazuje jednostkę realizującą prace.

W 2010 r. zdołano przeprowadzić pełne konsultacje społeczne dla dziewięciu inwestycji, kilka następnych konsultacji jest na etapie ostatecznych decyzji, uruchomione zostaną w maju br.

Zaangażowani w system konsultacji inwestycji są:

• Komitet Sterujący ds. Konsultacji Społecznych Inwestycji Miejskich, który opracowuje projekt Katalogu Inwestycji Miejskich (KIM) na podstawie badań społecznych oraz rekomenduje tzw. oferty kompensacyjne. Oferta kompensacyjna może być tworzona w przypadku inwestycji negatywnie postrzeganych i budzących kontrowersje. Jest skierowana wyłącznie do społeczności lokalnej i jest zadośćuczynieniem mieszkańcom w związku z lokalizacją w pobliżu ich miejsca zamieszkania uciążliwej inwestycji. Ofertą kompensacyjną może być np. budowa basenu, zagospodarownie parku, budowa nowej drogi dojazdowej.
• Wydział Strategii i Rozwoju, Referat ds. komunikacji społecznej UMK, któryprzygotowuje WKIM oraz przeprowadza konsultacje wstępne.
• Jednostki i Wydziały UM Krakowa prowadzące konsultacje społeczne pełne – odpowiadają za przygotowanie i przeprowadzenie konsultacji, opracowują raport i propozycje przyjęcia wyników konsultacji do realizacji.
• Miejski serwis Dialog Społeczny (www.dialogspoleczny.krakow.pl, www.dialoguj.pl), który pełni rolę informacyjną i jest narzędziem do prowadzenia konsultacji za pośrednictwem Internetu. Dialog Społeczny zawiera informacje o konsultacjach inwestycji, które prezentowane są w układzie: inwestycje wybrane do pełnych konsultacji, aktualnie prowadzone konsultacje, konsultacje zakończone. Znaleźć tu można np. mapy, wizualizacje, raporty oddziaływania na środowisko, badania geologiczne, raporty z poprzednich spotkań, ankiety elektroniczne.

Rozmawiamy o wielu sprawach

W oparciu o opisane procedury, przy zaangażowaniu wszystkich podmiotów, prowadzonych jest kilkanaście konsultacji inwestycji rocznie. Są to konsultacje pełne z udziałem mieszkańców i dotyczą bardzo wielu kwestii, od stojaków na rowery po połączenia dróg. Każdy mieszkaniec Krakowa, poprzez serwis Dialog Społeczny, może sprawdzić, jakie inwestycje są planowane do realizacji w mieście, a dzięki interaktywnej mapie sprawdzić ich lokalizację oraz zakres planowanych prac. Mocną stroną krakowskiego rozwiązania są przejrzyste kryteria oceny inwestycji i ścieżka kwalifikowania zadań do konsultacji pełnych z udziałem mieszkańców. Komórki organizacyjne Urzędu Miasta uczestniczące w całym procesie mają jasno określone zadania i zakres odpowiedzialności. Niestety system ten obejmuje tylko konsultacje inwestycji, co jest niewątpliwie słabą stroną całego pomysłu, podobnie jak ograniczony katalog stosowanych metod: spotkania otwarte z mieszkańcami, dyżury konsultacyjne, informacje do skrzynek pocztowych, ankiety elektroniczne.

Małgorzata Pyka – koordynatorka współpracy z NGO w Urzędzie Marszałkowskim woj. małopolskiego w latach 2001-2011.