Publicystyka - ngo.pl

W listopadzie 2010 roku Stowarzyszenie Klon/Jawor przeprowadziło kolejną edycję badania ^[1], dotyczącego zaangażowania społecznego Polaków .

Badanie pokazało, że:

• po kilkuletnim kryzysie powoli odradza się zainteresowanie wolontariatem w Polsce;
• najczęściej w wolontariat angażują się osoby z wyższym wykształceniem oraz uczniowie i studenci;
• osoby niezaangażowane w wolontariat najczęściej tłumaczą to brakiem czasu, a także przyznają, że nigdy się tym nie interesowały.

Co się zmienia w nastawieniu Polaków?

Wyniki najnowszego badania dotyczącego wolontariatu w Polsce dają powody do ostrożnego optymizmu: po wyraźnym spadku zaangażowania, który zaobserwowaliśmy przed trzema laty, odsetek osób decydujących się na poświęcenie swojego czasu i pracy na rzecz organizacji społecznych i grup nieformalnych ponownie zaczął rosnąć. W listopadzie 16% Polaków zadeklarowało, że w ciągu ostatniego roku pracowało wolontarystycznie – oznacza to wzrost o 3 punkty procentowe względem 2009 roku i o 5 punktów w porównaniu z 2008 rokiem.

Kto się angażuje?

Wykształcenie, status zawodowy i wiek to kluczowe cechy różnicujące zainteresowanie wolontariatem. W ciągu ostatniego roku społecznie pracowała ponad jedna czwarta Polaków z wyższym wykształceniem i zaledwie jedna siódma osób o wykształceniu średnim i niższym. Ponadprzeciętna aktywność widoczna jest wśród osób najmłodszych (22% wolontariuszy w grupie osób poniżej 25 lat) oraz uczniów i studentów (29%). Kluczowa rola wykształcenia (już uzyskanego oraz uzyskiwanego w danym momencie) jest niezmienna od wielu lat i można ją traktować jako ważną cechę opisującą zaangażowanie społeczne Polaków.

W co angażują się wolontariusze?

Podobnie jak w poprzednich latach, najwięcej wolontariuszy gromadzi Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, organizacje ratownicze (OSP, GOPR, WOPR i inne), organizacje skupiające się na edukacji/opiece nad dziećmi i młodzieżą (m.in. komitety rodzicielskie), a także na pomocy dla osób najuboższych. Dla większości typów organizacji społecznych nie zanotowano znaczących zmian w porównaniu z poprzednimi latami. Wyjątkiem są organizacje i ruchy religijne, wspólnoty parafialne, misje – w ich przypadku mamy do czynienia z istotnym spadkiem liczby wolontariuszy, będącym kontynuacją trendu notowanego w badaniu już od kilku lat. W roku 2010 mniej niż 1% badanych deklarowało poświęcenie czasu lub pracy dla tego typu organizacji, w porównaniu do ok. 2% w poprzednich trzech latach i blisko 4% pięć lat temu.

Jakie są motywacje wolontariuszy?

Wolontariusze cieszą się tym co robią – prawie połowa z nich mówi, że pomagają, bo sprawia im to przyjemność lub interesują się daną tematyką. Kolejna ważna motywacja to poczucie wzajemności: co trzeci badany podpisuje się pod zdaniem „jeśli ja pomogę innym, to inni pomogą mnie”. Co ciekawe, osoby w związkach wskazują tę motywację częściej niż panny i kawalerowie. Warto też podkreślić, że tylko 2% wolontariuszy traktuje wolontariat jako odskocznię do kariery (liczy na to, że dostanie pracę lub zdobędzie doświadczenie zawodowe).

Warto odnotować pewne różnice między wolontariuszami i wolontariuszkami: kobiety częściej niż mężczyźni podkreślają, że wolontariat daje możliwość bycia między ludźmi, nawiązania kontaktów

i pożytecznego spędzenia czasu. Częściej też przyznają, że pomagają, bo po prostu nie umieją odmawiać; taki „brak asertywności” w kwestii wolontariatu charakteryzuje też (niezależnie od płci) osoby w wieku 26-45 lat.

Jakie są powody braku zaangażowania Polaków?

Najczęstszym usprawiedliwieniem dla niewłączania się w działania organizacji jest brak czasu – ten powód wskazuje blisko połowa badanych. Szczególnie często jest on wymieniany przez osoby z wyższym wykształceniem (57%), a także osoby z rodzin wielodzietnych. Jedna trzecia osób nieaktywnych przyznaje, że po prostu nigdy nie pomyślały o tym, by angażować się w wolontariat, że się tym nie interesują. Pozostałe powody wymieniane są znacznie rzadziej.

Wyraźnie widać różnice związane z wiekiem: osoby najstarsze rzadziej niż inni wskazują na problem braku czasu (zaledwie 24% wskazań w grupie 55+), choć wciąż pozostaje on jedną z najczęściej wskazywanych przez nie przyczyn. Warto też podkreślić, że osoby te znacznie częściej niż inni po prostu obawiają się, że nie są zdolne fizycznie do zaangażowania się w jakąkolwiek pomoc (17% wskazań w porównaniu do 4% wśród osób młodszych).

Czym się różnią wolontariusze od osób nieaktywnych?

Oprócz opisanych już cech społeczno-demograficznych, rzucają się też w oczy charakterystyczne poglądy wolontariuszy na kwestie wzajemnej pomocy i współdziałania. W porównaniu do pozostałych respondentów, wolontariusze częściej wierzą…

• ...że większości ludzi można ufać (uważa tak 52% wolontariuszy i 45% osób nieaktywnych)
• ..że zwykli obywatele, działając wspólnie z innymi mogą pomóc potrzebującym lub rozwiązać problemy swojego środowiska, osiedla, wsi lub miasta (odpowiednio 73% i 64%).

Rzadziej natomiast wyrażają przekonanie, że w razie problemów mogę liczyć tylko na siebie i swoich najbliższych (podpisuje się pod nim aż 73% osób nieangażujących się w wolontariat i tylko 56% wolontariuszy).

Nie jest też zaskoczeniem, iż wolontariusze znacznie częściej niż inni uważają, że organizacje społeczne rozwiązują ważne problemy społeczne oraz są przekonani o wyższej skuteczności tych organizacji w porównaniu do instytucji państwowych.

^[1]

Badanie zrealizowane przez Millward Brown SMG/KRC na losowej, reprezentatywnej próbie 1011 Polaków w wieku 15 i więcej lat.