Publicystyka - ngo.pl

Pierwszy Kongres Praw Obywatelskich został zorganizowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich i jego biuro nie z powodu aktualnych wydarzeń, ale trzydziestej rocznicy powstania urzędu RPO w Polsce. Podczas obrad trudno było jednak uciec od obecnej sytuacji w kraju i Europie. Nikt zresztą nie próbował.

Kończąc Kongres, Adam Bodnar podzielił się wrażeniem, że pytania, które padły podczas dyskusji, nie były kierowane w przestrzeń, ale przede wszystkim zadawane samym sobie. A skoro w przygotowanie poszczególnych paneli zaangażowanych było wiele organizacji społecznych, to również one zadawały pytania – także samym sobie.

I to właśnie te pytania i te przesłania najbardziej warto przypomnieć. A zatem – zamiast relacji – impresje z sesji plenarnych. Nie jest to więc zapis wydarzeń, lecz przeżyć – z natury nieobiektywnych. Nieco też – ze względu na podejmowaną tematykę – patetycznych.

Większość uczestników i uczestniczek Kongresu była zgodna co do tego, że przestrzeganie praw człowieka w Polsce napotyka obecnie na wielkie trudności. Z tą diagnozą zgodziło się również wielu aktywistów i aktywistek społecznych wypowiadających się w trakcie paneli. To, co było jednak bardzo widoczne w wypowiedziach, to brak defetyzmu – zastąpionego odwoływaniem się do ideałów, wartości i standardów, które dają motywację do działania: im bardziej są łamane, tym większą.

Przesłanie Kongresu w tej sferze można streścić następująco: im jest trudniej, tym bardziej trzeba wracać do podstaw i źródeł.

Wracać do tych źródeł powinniśmy zatem niezależnie od tego, kim jesteśmy. Już samo to, że jesteśmy obywatelami i obywatelkami, wystarczy. Akurat działaczom i działaczkom organizacji społecznych przypominać o tym nie trzeba, ale odnowienie motywacji nie zaszkodzi. Kongres był dobrą okazją, by – lepiej rozumiejąc, czym są prawa obywatelskie – na nowo odnaleźć motywację do ich bronienia, w najróżniejszych sferach i wszelkich okolicznościach.

Cieszy więc, że podczas Kongresu odbywały się zarówno panele niezwykle konkretne, jak i nieco bardziej ogólne, wskazujące kierunki, pozwalające na szeroki namysł i zadanie podstawowych pytań – o wartość gościnności, wspólnotowy wymiar pracy czy sposoby uczenia o prawach człowieka w świecie rozchwianych emocji i wartości.

Zdecydowanie się jednak na poziomie ogółu nie zatrzymano.

Większość rozmów podczas Kongresu dotyczyła bowiem nie ogólnych zagadnień, ale niezwykle konkretnych, niekiedy wręcz szczegółowych spraw. Zajmowano się więc sytuacją opiekunów rodzinnych, świadomą zgodą w medycynie, ochroną zdrowia psychicznego, polityką migracyjną, sytuacją osób z niepełnosprawnością intelektualną w więzieniach czy zespołem stresu pourazowego w służbach mundurowych… To wciąż tylko wycinek. W 36 panelach głos zabrało ponad 150 panelistów i panelistek. Co więcej, formułowali oni konkretne rekomendacje.

Kongres pokazał szerokość spraw, jakimi zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich. Wiele z nich to problemy niemedialne, mało popularne, niekiedy niszowe. Takie, które wymagają pracy u podstaw, długiego marszu, tego, by robić swoje – niezależnie od zainteresowania opinii publicznej czy sytuacji politycznej. Bo konkretni ludzi mierzą się z konkretnymi problemami tu i teraz.

Czyż nie jest to perspektywa niezwykle bliska organizacjom pozarządowym? Które wiedzą, że nie o abstrakcję tu chodzi, ale o konkretnego człowieka?

RPO jest tu dla nich naturalnym sojusznikiem.

Podczas „panelu Rzeczników” profesor Adam Zieliński przypomniał, że w Konstytucji jest jasno zapisane nie tylko to, że Polska jest „demokratycznym państwem prawnym”, ale także to, że jest państwem „urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Dbałość o to – jak przekonywali uczestnicy i uczestniczki Kongresu – jest rolą nie tylko dla polityków, ale także dla samorządowców, organizacji pozarządowych i społeczności lokalnych.

Takie wypowiedzi wprowadzały również – bardzo mocno obecny w programie Kongresu – wątek praw ekonomicznych, socjalnych i pracowniczych. W przesłanym z okazji Kongresu liście, Prezydent Andrzej Duda także zwrócił uwagę na to, że dbałość o prawa obywatelskie wymaga pochylenia się nad ludzkimi krzywdami. Docenił, że w swej działalności Adam Bodnar mocno podnosi kwestie sprawiedliwości społecznej.

Wśród omawianych tematów znaleźć można było więc także sytuację lokatorów i lokatorek, polskich emigrantów czy kwestie zabezpieczenia emerytalnego.

Jak wskazał sędzia Żurek, rolą RPO jest pilnowanie i patrzenie na ręce wszystkim organom państwa. Adam Bodnar wywiązuje się z tego zadania bardzo dobrze. Czynią to również organizacje społeczne. Trzeba dalej iść tą drogą – stać tam, gdzie należy, nie podlegać plemienności, brać merytoryczny udział w pracach i debacie publicznej, składać własne propozycje, nie poprzestawać na hasłach, być strażnikiem (dotyczy to zwłaszcza watchdogów, ale też rozmaitych organizacji prowadzących najróżniejsze działania rzecznicze) wobec każdego – niezależnie od tego, jaką opcję reprezentuje, na jakim szczeblu i w jakiej sferze państwa działa.

I bronić tego, który broni obywateli – czyli RPO.

Zarzut profesor Łętowskiej dotyczy zarówno mediów tradycyjnych, jak i społecznościowych – których siła może być wielkim sprzymierzeńcem, ale też bywa trudna do opanowania. Dlatego – co pozostaje zawsze dużym wyzwaniem dla działaczy i działaczek społecznych – nie wystarczy robić dobre, pożyteczne i ważne rzeczy. Dobrze jest jeszcze umieć o nich opowiedzieć. A najlepiej czynić to poprzez współpracę z innymi środowiskami, wspólne występowanie, angażowanie opinii publicznej oraz obywateli i obywatelek w działanie – wyrażone poświęceniem uwagi, czasu czy pieniędzy.

To oczywiście też wyrzut sumienia dla mediów – również tych sektorowych – które powinny większą wagę przykładać do tego, co naprawdę ważne i oddawać głos tym, których dane sprawy dotyczą. Staramy się to robić w portalu ngo.pl – a Kongres jest dla nas motywacją, by to rozwijać.

Jeśli zgodzimy się z diagnozą Rzecznika, łatwo dostrzeżemy, że w takiej sytuacji szczególną rolę do wypełnienia mają organizacje społeczne. Bo kiedy „obywatel zostaje sam”, mocniej zaczyna się liczyć oddolne wsparcie, samoorganizacja, mobilizacja społeczna i międzyludzka solidarność. To wielkie wyzwanie dla nas wszystkich.

Warto wiedzieć, jak jesteśmy postrzegani i jakie procesy są diagnozowane – zarówno w zakresie polityki państwa wobec organizacji, jak i w obrębie samego trzeciego sektora. Warto też zastanawiać się nad tym, czy są to diagnozy słuszne i co dla nas oznaczają.

Jeśli masz zdanie na ten temat, prześlij swój głos (maks. 4500 znaków) ze zdjęciem na adres: redakcja@portal.ngo.pl!

– Kongres służył nie tylko odpowiedzi na pytanie o to, jak jest, ale przede wszystkim szukaliśmy odpowiedzi na pytanie, jak być powinno – mówił Adam Bodnar, kończąc Kongres. Uczestnicy i uczestniczki zgotowali mu owację na stojąco. Brawami przyjęli również deklarację, że skoro odbył się pierwszy Kongres Praw Obywatelskich, to powinien się odbyć także drugi.

Cieszy to tym bardziej, że tematów nie zabraknie.

Do tej codziennej walki potrzeba aktywności, zapału, wiary i nadziei.

Kongres je we mnie odnowił.

Dowiedz się, co ciekawego wydarzyło się w III sektorze. Śledź wydarzenia ważne dla NGO, przeczytaj wiadomości dla organizacji pozarządowych.
Odwiedź serwis wiadomosci.ngo.pl.

Bodnar: Kongres służył nie tylko odpowiedzi na pytanie o to, jak jest, ale przede wszystkim szukaliśmy odpowiedzi na pytanie, jak być powinno.