Czy można uczyć w szkole odpowiedzialności za świat, rozwijając zarazem wiedzę z przedmiotów ścisłych? Co warto zrobić, by zajęcia stały się dla młodzieży przestrzenią do samodzielnego eksperymentowania, stawiania pytań, dokonywania odkryć i wyciągania wniosków o globalnych współzależnościach? Jak pracować, by uczennice i uczniowie poczuli, że to, jak wygląda życie ludzi – tutaj i na innych kontynentach – zależy również od nich?
Ucząc też się uczymy
Szkoła, chcąc przygotować młodych ludzi do aktywnego i odpowiedzialnego wpływania na otoczenie, powinna sięgać po nowe społeczne, równościowe tematy, co może stanowić wyzwanie. Kluczowe jest otwarcie na inne metody pracy, w tym projekty edukacyjne. Praktyczna forma zajęć pomaga zaangażować młodzież, a proste, możliwe do wykonania w szkole eksperymenty z dziedziny nauk ścisłych są świetną okazją do rozważań o sytuacji globalnej. Skuteczne wykorzystanie w szkole pracy metodą projektu zakładającej znalezienie rozwiązania dla określonego problemu badawczego wiąże się z umiejętnym konstruowaniem wiedzy na podstawie popełnianych błędów. To z kolei wymaga zmiany postawy i roli osoby prowadzącej projekt. Powinna ona wyjść poza rolę eksperta/ekspertki i wspólnie z młodzieżą szukać odpowiedzi na pytania.
– Wcześniej miałam poczucie, że by móc prowadzić zajęcia, najpierw muszę wszystko na dany temat wiedzieć – przyznaje Anna Pukacz-Górnikowska, nauczycielka prowadząca projekty w Publicznym Gimnazjum w Pęgowie. – Ale my, nauczyciele, musimy zrozumieć, że w dzisiejszym skomplikowanym świecie mamy służyć raczej jako przewodnicy w procesie poznawania rzeczywistości czy towarzysze poszukiwań – dodaje.
Proste pomysły rozwiązują skomplikowane problemy
Dwie gliniane donice, piasek, cztery marchewki, ściereczka, woda – to wystarczyło uczniom i uczennicom Gimnazjum nr 3 w Będzinie do przeprowadzenia eksperymentu poszerzającego ich wiedzę o procesach zachodzących w przyrodzie (parowaniu) i możliwości ich wykorzystania do poprawy jakości życia (chłodzenia żywności i szerzej – suwerenności żywnościowej w sytuacji braku dostępu do elektryczności).
– Uczniowie nie do końca wierzyli, że dwie doniczki i piasek mogą działać równie skutecznie jak zwykła lodówka. Ale właśnie to rozbudziło chęć sprawdzenia możliwości chłodniczych doniczek – relacjonuje ich nauczycielka Anna Cudak. A przy okazji niektórzy ze zdziwieniem dowiedzieli się, że 1,3 mld ludzi na świecie nie ma dostępu do sieci energetycznej.
Potrzeba motorem, a raczej rowerem działań
Doświadczenie wielu szkół pokazuje, że najlepsze efekty przynoszą projekty dotyczące wyzwań globalnych, które młodzież obserwuje w swoim najbliższym otoczeniu.
Film o praktycznym zastosowaniu technologii paneli PV na dachach domów w Kenii i Ugandzie zainspirował uczniów z IV LO w Poznaniu do zrealizowania projektu „Jak wykorzystać energię słoneczną do ładowania telefonów komórkowych?”. Uczniowie ładowali swoje komórki w szkole, co wywoływało sprzeciw dyrekcji, dlatego posiadanie urządzenia, które pozyskuje energię ze źródeł odnawialnych, bez konieczności płacenia za prąd, było bardzo pożądane również w polskiej szkole. Projekt spotkał się z tak dużym zainteresowaniem kolegów i koleżanek, a nawet mediów, że młodzi konstruktorzy postanowili rozbudować ją o akumulator, który będzie gromadził energię na pochmurne dni.
– Motywacją było dla nas, że robimy coś, co umożliwi praktyczne wykorzystanie naszej wiedzy i może pomóc innym, nie tylko w Polsce – stwierdzili uczniowie.
Podobną motywację do działania miały uczennice II LO w Zawierciu. Licealistki postanowiły w ramach zajęć zwykły rower przerobić na… cysternę! Zbudowały model, do którego wykorzystały materiały z odzysku, m.in. stare składaki. – Dobra organizacja pracy i podział zadań pozwalają zrealizować w szkole niezwykłe przedsięwzięcia, mimo wielu innych obowiązków – podsumowała ich nauczycielka, Magdalena Pohl.
Naprawdę warto korzystać z materiałów CEO, ponieważ dają nauczycielom szansę zaangażowania uczniów, co nie jest łatwe. (Elżbieta Nowak, IV LO w Poznaniu). Ściśle inspirujące!
Artykuł powstał w ramach projektu Wzór na rozwój. Nauki ścisłe odpowiadają na wyzwania współczesności finansowanego ze środków Unii Europejskiej oraz w ramach polskiego programu współpracy rozwojowej MSZ RP.
Tekst wyraża wyłącznie poglądy autorów i nie może być utożsamiany z oficjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej czy Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Artykuł udostępniany na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 3.0 Polska.
Źródło: Centrum Edukacji Obywatelskiej
