Publicystyka - ngo.pl

Celem warsztatów było wypracowanie perspektywicznego modelu komitetu monitorującego, który mógłby skutecznie wpływać na przebieg programów rozwojowych wykorzystując potencjał wszystkich środowisk reprezentowanych w składzie komitetu, ze szczególnym uwzględnieniem środowisk nazywanych zbiorczym mianem partnerów społeczno-gospodarczych.

W warsztacie wzięło udział dwadzieścia pięć osób reprezentujących związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje pozarządowe oraz samorząd lokalny i regionalny, jak również Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Dzięki tak dużemu zróżnicowaniu uczestników dyskusja była ożywiona i wielostronna. Już autoprezentacja uczestników warsztatów stała się okazją do wymiany doświadczeń z pracy w komitetach oraz realizacji projektów dofinansowanych przez Unię Europejską.

Pierwsza część pracy polegała na określeniu metodą burzy mózgów wszystkich możliwych ról i zadań, jakie mogłyby zostać przypisane komitetom monitorującym programy operacyjne perspektywy budżetowej 2014-2020. Owocem burzy mózgów było trzydzieści pięć propozycji, które zostały następnie uszeregowane w drodze głosowania w listę rankingową. Każdy uczestnik wskazywał trzy, jego zdaniem najważniejsze, propozycje. Z uzyskanego rankingu wyłania się następujący obraz komitetu monitorującego:

1. jest ciałem eksperckim, jego członkowie charakteryzują się wysokim poziomem wiedzy,
2. ma wpływ na kierunki rozwoju poprzez udział w różnych etapach tworzenia, wdrażania i oceny programów rozwojowych,
3. nadzoruje wykorzystanie funduszy europejskich,
4. pełni rolę forum dialogu i współpracy różnych środowisk,
5. propaguje i kształtuje postawy prospołeczne,
6. prowadzi wymianę informacji ze środowiskami partnerów społecznych i zbiera opinie środowisk odnoszące się do problemów rozwojowych,
7. wypracowuje nowe rozwiązania i standardy partnerskiej współpracy międzysektorowej.

W dalszej części uczestnicy warsztatu pracowali w dwóch grupach. Zadaniem pierwszej grupy było określenie, jaki wkład w pracę komitetu monitorującego mogą wnieść przedstawiciele partnerów społecznych, druga grupa pracowała nad sposobami zwiększenia efektywności działania w komitetach przedstawicieli partnerów społeczno-ekonomicznych.

Rola partnerów społecznych w komitetach monitorujących

Wyjściowym etapem dyskusji stała się analiza typowych mechanizmów działania komitetów monitorujących. Ze względu na liczebną przewagę przedstawicieli administracji procedury działania w komitetach ogniskują się zwykle na aspektach formalnych. Zakres dyskusji merytorycznej ograniczany jest brakiem czasu, a także podległością służbową przedstawicieli administracji, krępującą swobodę ich wypowiedzi. Swobodzie dyskusji nie sprzyja upolitycznienie i uzależnienie przedstawicieli samorządu lokalnego od decyzji samorządu wojewódzkiego. W kontekście przeprowadzonej analizy uznano, że szczególna wartość udziału partnerów społecznych w działalności komitetów wyraża się poprzez:

• budowanie klimatu dialogu i nieskrępowanej dyskusji merytorycznej – przedstawiciele społeczni mogą prezentować sądy i opinie, które z powodu uzależnień służbowych lub politycznych nie mogą znaleźć wyrazu w ustach innych członków komitetu,
• zapobieganie upolitycznieniu i nieuczciwym wpływom grup interesów,
• niekonwencjonalne podejście do problemów, przełamywanie rutyny i stereotypów – szczególnie w sprawach dotyczących środowisk zagrożonych wykluczeniem,
• uwrażliwienie na problemy społeczne,
• wnoszenie wiedzy i doświadczenia praktycznego,
• reprezentowanie środowisk zmarginalizowanych i zagrożonych wykluczeniem,
• informowanie środowiska o działaniu komitetu, międzyśrodowiskowa wymiana wiedzy, doświadczeń i opinii,
• zapobieganie konfliktom, rozładowywanie napięć między środowiskami organizacji pozarządowych a władzami administracyjnymi,
• upowszechnienie kultury partnerstwa, dialogu i współpracy.

Ważnym zagadnieniem, które wprawdzie nie należało do dziedziny funkcjonowania komitetów monitorujących, ale stanowiło istotny podtekst prowadzonej dyskusji, była sprawa systemowej dyskryminacji organizacji pozarządowych w ubieganiu się o wsparcie z funduszy europejskich. Przedstawiciele organizacji działających na polu pomocy osobom chorym i zagrożonym marginalizacją przytaczali przykłady ważnych inicjatyw społecznych, które nie doszły do skutku ze względu na brak możliwości uzyskania wsparcia finansowego dla prowadzonych przez nich projektów. Kapitałem organizacji pozarządowych jest siła wolontariatu i energia społecznego zaangażowania - dla uzyskania wsparcia z funduszy europejskich konieczne jest dysponowanie własnymi zasobami finansowymi, majątkiem, aparatem administracyjnym. Brak własnych zasobów finansowych spowodował niewykorzystanie poważnych zasobów zaangażowania społecznego w ważnych dziedzinach. Problem zmian systemowych koniecznych dla zapewnienia organizacjom pozarządowym dostępu do środków europejskich wymaga odrębnego rozważenia.

Wzrost skuteczności partnerów społeczno-ekonomicznych w komitetach monitorujących

Ta część warsztatu wywołała ożywioną dyskusję. Uczestnicy, mając doświadczenie różnych środowisk, wymienili szereg propozycji, jednak nie wszystkie udało się przedyskutować. Podobnie, nie we wszystkich przypadkach udało się dojść do porozumienia co do sposobów zaradzenia identyfikowanym obecnie barierom ograniczającym skuteczność działania członków komitetów. Określone zostały następujące narzędzia zwiększenia możliwości skutecznego oddziaływania członków komitetów reprezentujących partnerów społeczno-gospodarczych:

• spotkania tematyczne z żywą dyskusją – jako odpowiedź na niską aktywność drogą obiegową oraz na przeładowane agendy posiedzeń komitetów,
• członkowie komitetów z kwalifikacjami – organizacje partnerów powinny delegować do udziału w komitetach osoby, które mają ekspercką wiedzę w dziedzinie, jaką zajmuje się dany komitet, jak również obycie w warunkach sformalizowanej współpracy (np. świadomość procedur),
• zmiana proporcji wśród członków – osoby reprezentujące administrację rządową powinny mieć głównie pozycję obserwatorów – opcja ta dotyczy zwłaszcza programów realizowanych na poziomie wojewódzkim, gdyż ich czynny udział w głosowaniach skutkuje zbyt dużym oddziaływaniem na decyzje dotyczące polityki regionalnej,
• głosowania tajne w kluczowych kwestiach – w trosce o niezależność członków komitetów zgodzono się co do konieczności utajnienia głosowań w strategicznych, a zarazem newralgicznych sprawach,
• modyfikacja systemu głosowania – w kontekście wcześniejszego spostrzeżenia podniesiono kwestię szerszych zmian w sposobach podejmowania decyzji przez komitety, ale nie ustalono konkretnych propozycji, pojawił się m.in. pomysł przyznania każdej z trzech grup (administracji rządowej, administracji samorządowej oraz partnerom społeczno-ekonomicznym) po jednym głosie, który byłby efektem pierwotnego głosowania w danej grupie,
• finansowanie udziału w pracach komitetów – biorąc pod uwagę szeroki zakres prac komitetów, związany z potrzebą znacznego zaangażowania czasowego, organizację posiedzeń w godzinach pracy, co skutkuje nierzadko koniecznością brania urlopów oraz rezygnacji z zaangażowania zawodowego, pod rozwagę należy wziąć kwestię zwrotu realnych kosztów udziału reprezentantów organizacji społecznych, obywatelskich i środowisk naukowych, czyli nie tylko kosztów podróży, ale także tzw. utraconych korzyści.

Niewątpliwie dyskusja, która odbyła się podczas warsztatów, potrzebuje kontynuacji. Zasygnalizowano jedynie pewną ilość kwestii, żadnej nie rozwiązując definitywnie. I właśnie najbliższe miesiące są na to odpowiednim czasem z uwagi na trwające konsultacje pakietu legislacyjnego dla przyszłego okresu programowania. Zachęcamy wszystkich zainteresowanych do korzystania z efektów prac – im więcej środowisk, organizacji, instytucji zgłosi potrzeby i propozycje, tym większe prawdopodobieństwo, że wejdą one do ostatecznych rozwiązań.

Zapraszamy do dyskusji na Bazie Wiedzy. Publikacja wyników warsztatów nie jest równoznaczna z zamknięciem tematu.