Publicystyka - ngo.pl

Komisja „Przyjazne Państwo” nastawiona jest
zadaniowo. Posłom biorącym udział w jej pracach zależy przede
wszystkim na przeprowadzeniu szybkich, konkretnych, relatywnie
nieskomplikowanych zmian, które nie będą miały charakteru
systemowego (nie będą np.: prowadzić do głębokich modyfikacji
systemu podatkowego), ale doraźnie mogłyby uczynić środowisko
prawno-instytucjonalne bardziej przyjaznym obywatelowi. Od
przedstawicieli organizacji oczekiwano więc propozycji właśnie tego
rodzaju. Sprawiło to pewien kłopot, zasadniczo bowiem większość
najbardziej palących problemów, z jakimi borykają się organizacje
pozarządowe wymaga raczej głębszych modyfikacji poszczególnych
ustaw.

Na przykład konieczność uproszczenia procedur
zlecania zadań organizacjom pozarządowym, wymaga kompleksowej
nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie. Ta niestety się opóźnia i nawet jeśli w końcu trafi
do Sejmu, to już wiadomo, że w pierwszej kolejności będzie się nią
zajmować Komisja ds. Polityki Społecznej i Rodziny. Podobnie w
przypadku problemów podatkowych – choć dajmy na to postulat
zwolnienia z podatku VAT usług świadczonych nieodpłatnie na rzecz
organizacji pozarządowych wydaje się dość prosty do realizowania,
to z punktu widzenia posłów, a tym bardziej pracowników resortu
finansów, jest to zmiana związana z określoną wizją systemu
podatkowego w ogóle (stąd też prawdopodobnie tak długo nie daje się
jej przeforsować). Inny przykład: w ustawie o stowarzyszeniach, czy
w ustawie o fundacjach znajduje się wiele punktów, które należałoby
skorygować. Powstaje jednak pytanie, czy warto takie zmiany
przeprowadzać na zasadzie pojedynczych korekt, czy skreśleń, czy
może lepiej byłoby przeprowadzić jedną gruntowną nowelizację jednej
i drugiej ustawy. Zapewne jednak nie tylko przedstawiciele
organizacji przychodzili na posiedzenie komisji „Przyjazne Państwo”
z podobnymi rozterkami, koniec końców przedstawiono więc szereg
postulatów, do których niemal natychmiast ustosunkowali się
posłowie.

Generalnie, podnoszono kwestie ogólnie znane i
dyskutowane wielokrotnie na innych forach spotkań z politykami i
przedstawicielami rządu. W pierwszej kolejności była więc mowa o
uproszczeniu księgowości przynajmniej dla organizacji
nieprowadzących działalności gospodarczej. Tradycyjnie już
przypomniano problem VAT-u, czyli zwolnienia z opodatkowania
lub wprowadzenia zerowej stawki podatkowej na dary rzeczowe
przekazywane organizacjom prowadzącym działalność w obszarze
pożytku publicznego oraz na usługi świadczone nieodpłatnie na rzecz
takich podmiotów. Postulowano również wprowadzenie możliwości
odliczania podatku VAT płaconego w ramach wykonywanej przez
organizacje działalności statutowej oraz wprowadzenie zwolnienia od
tzw. charytatywnych SMSów.

W propozycjach z zakresu szeroko pojętych
finansów znalazły się także postulaty dotyczące ujednolicenia limitów odliczeń darowizn od osób prawnych i fizycznych, do
obowiązującego parę lat temu poziomu 10 proc. dochodu oraz
zharmonizowania zasad przekazywania darowizn na rzecz kościelnych
osób prawnych z tymi, które dotyczą wszystkich innych organizacji
społecznych. Wskazano również na potrzebę podniesienia lub
zniesienia limitu kwotowego stypendiów udzielanych przez organizacje pozarządowe studentom i uczniom. Aktualnie bez
konieczności odprowadzania podatku, mogą oni od organizacji
pozarządowych otrzymać najwyżej kwotę 380 zł miesięcznie, podczas
gdy stypendia przekazywane przez publiczne placów edukacyjne i
naukowe są nieopodatkowane.

Poza tym, przedstawiciele organizacji
pozarządowych domagali się doprecyzowania przepisów ustawy o finansach publicznych, tak aby umożliwić swobodne realizowanie
regrantingu i programów dotacyjnych finansowanych ze środków
publicznych. Wszyscy byli zgodni również co do tego, że należy
uchylić obecnie obowiązującą ustawę o zbiórkach publicznych i
przyjąć nowe rozwiązania prawne adekwatne do współczesnych
realiów.

W ramach posiedzenia komisji zaproponowano również doraźne zmiany w ustawach systemowych dla trzeciego sektora – w ustawie o fundacjach, ustawie prawo o
stowarzyszeniach oraz ustawie o działalności pożytku publicznego i
o wolontariacie. Choć wszystkie wspomniane akty prawne wymagałyby
głębszych nowelizacji, to jak wskazano wcześniej, w sytuacji, gdy
nie ma wystarczającej woli do rozpoczęcia prac w tym kierunku, być
może niektóre problemy można byłoby rozwiązać na zasadzie małych
kroków.

Na przykład: w ustawie o fundacjach
należałoby wykreślić lub dostosować do realiów art. 1 mówiący o
celach dla których tworzone są fundacje. Dobrą propozycją jest
również zniesienie obowiązku przesyłania sprawozdań ministrowi
właściwemu. Zlikwidowałoby to fikcyjny mechanizm kontroli nad
fundacjami. Powszechnie wiadomo bowiem, że resorty nie zapoznają
się ze sprawozdaniami, a zwiększają one obciążenia
biurokratyczne.

W ustawie prawo o stowarzyszeniach
postulowano wykreślenie przepisu uprawniającego starostów do
wyrażania opinii odnośnie wniosków dotyczących rejestracji
stowarzyszeń, argumentując, że powoduje on nieuzasadnione
ograniczenie swobody zrzeszania się. Zaproponowano również,
zniesienie nadzoru starostów nad stowarzyszeniami.

W ustawie o działalności pożytku publicznego, niezależnie od planowanej nowelizacji, można
byłoby już teraz znieść obowiązek publikowania w prasie lokalnej
ogłoszeń o konkursach na zadania dla organizacji pozarządowych.
Zgłoszono również propozycję zmiany sposobu ustalania limitów
wynagrodzeń osób wykonujących pracę w ramach odpłatnej działalności
statutowej organizacji.

W trakcie posiedzenia zgłoszono również
propozycje zmian w kodeksie postępowania administracyjnego oraz w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym. W pierwszym przypadku
postulowano korektę art. 31 KPA tak, aby nie tworzył on pola dla
uznaniowych decyzji urzędników odnośnie wyrażania opinii przez
organizacje w sprawach, w których nie są one stroną. Druga
propozycja to ustawowe zobligowanie sądów rejestrowych do
uzasadniania odmów rejestracji organizacji z przyczyn
formalnych.

Część ze zgłoszonych propozycji posłowie
automatycznie uznali za godne uwagi i oświadczyli, że na zamówienie
komisji zostaną sporządzone odpowiednie ekspertyzy, które następnie
pozwolą na przygotowanie inicjatywy legislacyjnej. Z
zainteresowaniem spotkała się na przykład propozycja, aby
organizacje mogły odliczać VAT od usług i towarów niezbędnych w
wykonywaniu działalności statutowej – komisja zamówiła opinie
eksperckie w tej sprawie. Komisja zainteresowała się też propozycją
uchylenia ustawy o zbiórkach publicznych i uchwalenia nowej ustawy.
Choć byłaby to zmiana systemowa w rozumieniu posłów, to w tej
kwestii, jak oświadczył przewodniczący Palikot również będzie
przygotowana opinia prawna. Ekspertyzy mają być również opracowane
odnośnie problemu limitów wynagrodzeń pracowników organizacji
zatrudnionych przy zadaniach wykonywanych w ramach odpłatnej
działalności statutowej, tzw. regrantingu; zniesienia obowiązku
przesyłania sprawozdań ministrowi właściwemu przez fundacje;
nadzoru starosty nad stowarzyszeniami; obowiązku umieszczania
ogłoszeń o konkursach dla organizacji w prasie; braku uzasadnień
odmownych decyzji dotyczących rejestracji organizacji
pozarządowych. O dziwo, z pewną ambiwalencją spotkały się
propozycje zmiany w ustawie o VAT zmierzające do likwidacji
opodatkowania świadczeń wykonywanych na rzecz organizacji
bezpłatnie i przekazywania im nieodpłatnie darowizn rzeczowych.

Czas pokaże, jaki efekt odniesie spotkanie z
komisją „Przyjazne Państwo”. Czy skończy się na ekspertyzach i
dezyderatach, czy może tylko na postulatach? A może uda się
przeprowadzić przynajmniej parę korzystnych dla organizacji zmian w
prawie. Przewodniczący komisji – poseł Janusz Palikot zapowiada, że
w najbliższym czasie do laski marszałkowskie trafi pierwszych 100
projektów nowelizacji przepisów uznanych za absurdalne. Nie
wiadomo, czy wśród nich znajdzie się jakaś propozycja zgłoszona
przez organizacje pozarządowe. Wiadomo jednak, że na tym nie
skończy się działalność komisji. Posłowie deklarowali, że są
otwarci na kolejne spotkania i propozycje, co oznacza, że
przynajmniej teoretycznie są również gotowi do wychodzenia z
kolejnymi inicjatywami legislacyjnymi. Trzeba więc docenić fakt, że
organizacje uzyskały jeszcze jedną platformę za pośrednictwem,
której mogą sygnalizować swoje problemy.