Publicystyka - ngo.pl

Od 1992 r. aktywnie rozwijany jest program Natura 2000, którego celem zachowanie jest określonych typów siedlisk przyrodniczych i gatunków uważanych za szczególnie cenne i zagrożone w Europie. Obecnie w jego ramach utworzono wiele obszarów ochrony przyrody, które obejmują 18% lądowej oraz ponad 10% morskiej powierzchni państw członkowskich UE.

Unia stawia sobie także ambitne cele w zakresie zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Do 2020 r. chce osiągnąć 20% redukcję (w stosunku do poziomu emisji z 1990 r.) ich wydzielania do atmosfery oraz zwiększyć ten poziom do 40% w 2030 r. Wzrosnąć ma także udział energii uzyskiwanej ze źródeł odnawialnych oraz efektywność energetyczna. Według planów w 2020 r. mają one wynosić 20%, a w 2030 r. aż 32%. Z tego powodu promowana jest m.in. gospodarka o obiegu zamkniętym, której celem jest minimalizacja zużycia surowców, wielkości odpadów oraz emisji i utraty energii. Jej założenie oparte jest na uwzględnieniu wszystkich etapów cyklu życia produktu rozpoczynając od jego projektowania, poprzez produkcję, konsumpcję, zarządzanie odpadami, a także ich późniejsze zagospodarowanie lub wykorzystanie. Aby jak najszybciej urzeczywistnić jej funkcjonowanie, ustanowiono m.in. szczegółowe zasady dotyczące etykiet energetycznych, recyklingu, czy jakości wody.

Unijne działania w zakresie ochrony środowiska obejmują wiele zagadnień, których realizacja należy do państw członkowskich. Aby sprawdzać, jak wywiązują się z postawionych przed sobą celów, co dwa lata przeprowadzany jest przegląd wdrażania standardów wyznaczonych w prawie UE. Tegoroczne wyniki wskazują, że jeszcze wiele pracy przed państwami członkowskimi. Osiemnaście z nich nadal boryka się w wysokim poziomem emisji tlenków azotu (NOx), a piętnaście wciąż musi bardziej ograniczyć wydzielanie cząstek stałych (PM2.5 oraz PM10). Co więcej, tylko pięciu krajom udało się w pełni wdrożyć unijne standardy w zakresie recyklingu, a ścieki komunalne aż w 2/3 państw członkowskich nadal nie są odpowiednio oczyszczane. Jak zaznaczono jednak, kraje UE poczyniły  znaczne postępy we wdrażaniu unijnych przepisów z zakresu przeciwdziałania zmianie klimatu i cele wyznaczone na 2020 rok zostaną prawdopodobnie osiągnięte.

Samodzielne działania państw członkowskich nie są jednak wystarczające. Zanieczyszczenia plastikiem okazały się niezwykle ogromne. Według badań przeprowadzanych przez Komisję Europejską ponad 80% odpadów w morzach stanowią wykonane z niego produktu. Z tego powodu w tym roku Parlament Europejski zatwierdził rygorystyczne przepisy zakazujące sprzedaży wyrobów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, takich jak talerze, sztućce, słomki, patyczki do uszu, czy rączki do balonów. Zakaz ten ma zostać wprowadzony najpóźniej do 2021 r. W przypadku innych produktów, dla których nie istnieją zamienniki (np. pudełka na kanapki, owoce, warzywa, lody), ich zużycie powinno zostać ograniczone przez państwa członkowskie o co najmniej 25% do 2025 r. Natomiast pozostałe tworzywa sztuczne, takie jak butelki po napojach, będą musiały być zbierane oddzielnie i poddawane recyklingowi przynajmniej na 90% poziomie do 2025 r. Z kolei nowe butelki będą musiały zostać wytwarzane z udziałem co najmniej 25% materiałów uzyskanych z recyklingu.

Posłowie uznali także, że powyższe mechanizmy powinny dotyczyć również odpadów pozostających po produktach tytoniowych takich jak filtry papierosowe zawierające plastik. Z tego powodu ich ilość powinna zostać zredukowana o 50% do 2025 r. i o 80% do 2030 r. Co więcej, firmy produkujące tego typu produkty zostały zobowiązane do partycypacji w kosztach zbiórki odpadów po nich obejmujących również koszty transportu, utylizacji oraz zbierania śmieci.

Wagę ochrony środowiska naturalnego oraz przeciwdziałanie zmianom klimatycznym dostrzegła także Ursula von der Leyen, przewodnicząca-elektka Komisji Europejskiej na lata 2019-2024. Już w swoim pierwszym przemówieniu zaznaczyła, że działająca pod jej rządami KE przygotuje w ciągu pierwszych 100 dni zestaw regulacji nazwanym "Zielonym Ładem dla Europy". Mają one stanowić wstęp dla Europejskiego Prawa Klimatycznego oraz przyczynić się do uczynienia Europy pierwszym klimatycznie neutralnym kontynentem, którego zapowiedź znalazła się w celach UE na 2050 r.

Ursula von der Leyen w swoim przemówieniu zaznaczyła, że UE musi tworzyć gospodarkę, która służy przede wszystkim swoim obywatelom. Z tego powodu zapowiedziała dalej idącą redukcję emisji gazów cieplarnianych o 50-55% do 2030 r., dekarbonizację przemysłu, a także przeznaczenie 1 biliona euro na zrównoważone inwestycje realizowane w każdym zakątku Europy. Ważna jest dla niej także rola edukacji w kształtowaniu świadomych klimatycznie obywateli.

Aby zrealizować te cele, von der Leyen zaproponowała utworzenie osobnej teki w Komisji, w ramach której zajmowano by się tym zagadnieniem. Na Komisarza do spraw zielonego ładu zaproponowała Holendra, Fransa Timmermansa, który nadzorując m.in. rolnictwo i politykę klimatyczną piastowałby także stanowisko Wiceszefa KE.

Działania podejmowane przez Unię Europejską nie miałyby takiego znaczenia, gdyby nie aktywna postawa jej obywateli. Zgodnie z komunikatem Komisji z 4 września 2019 r., zdecydowała się ona zarejestrować m.in. europejską inicjatywę obywatelską "Działania w sprawie alarmującej sytuacji klimatycznej", która może doprowadzić do ustanowienia nowych, ogólnoeuropejskich regulacji mających na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu.

Europejska Inicjatywa Obywatelska to obowiązująca od 2012 r. procedura pozwalająca na składanie obywatelskich petycji do Komisji Europejskiej. Dzięki niej obywatele mają możliwość proponowania konkretnych zmian w prawie w dziedzinach, które objęte są obszarem działalność UE.  Aby wystąpić z taką inicjatywą niezbędny jest udział co najmniej siedmiu obywateli Unii uprawnionych do głosowania, którzy pochodzą z co najmniej siedmiu państw członkowskich. Jeśli Komisja dopuści wniosek i zarejestruje go na wielojęzycznym portalu, przez rok zbierane są pod nim podpisy. Gdy zrobi to co najmniej milion obywateli UE i osiągnięte zostaną minimalne progi w przynajmniej siedmiu krajach członkowskich, KE zajmie się rozpatrywaniem petycji.

Organizatorzy inicjatywy "Działania w sprawie alarmującej sytuacji klimatycznej" apelują m.in. o wyznaczenie ambitniejszych celów unijnej polityki w dziedzinie klimatu, wsparcie finansowe działań w tym obszarze, wdrożenia podatku korygującego od emisji CO2 pobieranego na granicach, a także przygotowywanie i rozpowszechnianie bezpłatnych materiałów edukacyjnych uświadamiających zagrożenia związane ze zmianami klimatycznymi. Jej rejestracja  nastąpi 23 września 2019 r. na portalu Europejskich Inicjatyw Obywatelskich, czyli trzy dni po ogólnoświatowym Młodzieżowym Strajku Klimatycznym. Od tego dnia przez następny rok będą zbierane pod nią podpisy.

Jeśli masz dodatkowe pytania dotyczące unijnej polityki w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego oraz przeciwdziałającej zmianom klimatycznym, a także chcesz się dowiedzieć innych informacji o Unii Europejskiej zachęcamy do kontaktu osobistego, telefonicznego oraz mailowego z Punktem Informacji Europejskie Europe Direct-Wrocław, którego biuro mieści się na parterze w budynku wrocławskiego Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych Sektor3. Nasze działania realizujemy poprzez  konsultacje i doradztwo dla obywateli na tematy związane z Unią Europejską, jak również uczestnictwo w wydarzeniach lokalnych i prowadzenie stoisk informacyjnych. Zapraszamy!