Publicystyka - ngo.pl

Aby powołać radę działalności pożytku publicznego w województwie, powiecie lub gminie, organizacje pozarządowe muszą wystąpić z wnioskiem o to do marszałka województwa, starosty, burmistrza lub prezydenta miasta. Do tej pory organy te mogły, ale nie musiały pozytywnie zareagować na taki wniosek. Obecnie, znowelizowane przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego stanowią, że nie może on być zignorowany.

Obowiązek powołania rady na wniosek

Jeśli określona liczba organizacji zwróci się do organu wykonawczego danej jednostki samorządu terytorialnego z wnioskiem o powołanie rady działalności pożytku publicznego, to organ ten ma obowiązek radę stworzyć.

Na poziomie województwa wniosek taki musi zgłosić co najmniej 50 organizacji. Marszałek województwa ma dwa miesiące na powołanie rady, licząc od dnia wpłynięcia wniosku.

W gminie lub powiecie wystarczy już wniosek podpisany przez pięć organizacji (do tej pory liczba organizacji, które mogły złożyć wniosek nie była określona w ustawie). Samorząd powiatowy lub gminny także ma dwa miesiące na powołanie rady.

Co istotne: w przypadku, gdyby wniosek został zignorowany i rada nie powstała w przewidzianym terminie, organizacje mogą zaskarżyć niewykonanie czynności nakazanych prawem do sądu administracyjnego.

Trzyletnia kadencja

Nowelizacją ustawy o pożytku w 2015 r. ujednolicono czas trwania kadencji rad na wszystkich poziomach (krajowej, wojewódzkich, powiatowych i gminnych). Zgodnie z nowymi przepisami kadencje rad wszystkich szczebli trwają trzy lata.

Wprowadzenie trzyletniej kadencji na wszystkich poziomach rad pożytku to nie jedyne ujednolicenie, jakie zostało wprowadzone tą nowelizacją.

Rada sama określi, czym chce się zajmować

Zarówno rady wojewódzkie, jak i powiatowe i gminne zyskały także nowe, takie same uprawnienia do określenia – w drodze uchwały i po zasięgnięciu opinii organu wykonawczego – sposobu, w jaki chcą realizować przypisane im zadania (art. 41a ust. 2a). Rada może w ten sposób sama określić, jakiego typu sprawami chce się zajmować, a jakimi nie. Jest to odpowiedź na zgłaszany przez przedstawicieli niektórych rad problem nadmiaru dokumentów przekazywanych im do skonsultowania. Nierzadko mają one mały związek z działalnością pożytku publicznego lub w ogóle jej nie dotyczą.

Ale w mocy pozostają przepisy, zgodnie z którymi zarząd województwa lub organ stanowiący powiatu lub gminy określa – w drodze uchwały – organizację i tryb działania odpowiednio rady wojewódzkiej, powiatowej lub gminnej, biorąc pod uwagę potrzebę ich sprawnego działania.

Pomoc ekspertów możliwa

Radom gminnym i powiatowym nadano ponad to uprawnienia (którymi dysponowały już wcześniej rada krajowa i wojewódzkie) do powoływania ekspertów, zapraszania na swoje posiedzenia przedstawicieli administracji publicznej oraz organizacji pozarządowych – którzy nie są reprezentowani w radzie oraz zlecania przeprowadzania badań i przygotowania ekspertyz (art. 41j).

Kiedy można odwołać członka rady gminnej i powiatowej?

Nowelizacja wprowadziła przepisy – na wzór tych o radach wojewódzkich – regulujące zasady odwoływania członków powiatowych i gminnych rad pożytku publicznego przed upływem kadencji (art. 41g ust.2).

Może to nastąpić:

1) na wniosek członka rady;

2) na wniosek przedstawicieli organu stanowiącego gminy lub powiatu (czyli rady gminy lub powiatu) w odniesieniu do członka reprezentującego ten podmiot;

3) na wniosek przedstawiciela organu wykonawczego gminy lub powiatu (czyli burmistrza, prezydenta lub starosty) w odniesieniu do członka reprezentującego ten podmiot;

4) na wniosek organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 w odniesieniu do członka reprezentującego te podmioty;

5) w przypadku skazania członka rady prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione z winy umyślnej;

6) w przypadku powstania trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków członka rady powiatowej lub rady gminnej z powodu choroby stwierdzonej orzeczeniem lekarskim;

7) w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności na trzech kolejnych posiedzeniach rady powiatowej lub rady gminnej.

Przepisy te dają możliwość odwołania przedstawiciela organu stanowiącego (rady gminy lub powiatu) w przypadku, gdy nie pełni on już funkcji radnego gminnego lub powiatowego, ponieważ skończyła się kadencja danej rady, ale nadal trwa kadencja rady pożytku, do której został wskazany. Do tej pory rady pożytku samodzielnie kształtowały postanowienia w tym zakresie w regulaminach prac. Ustawodawca uznał, że wymaga to uregulowania ustawowego.

Przepis wprowadza także możliwość stosowania narzędzi dyscyplinujących wobec członków rad, którzy nie udzielają się w ich pracach.

Kto i na czyj wniosek zwołuje radę wojewódzką?

Rady wojewódzkie natomiast będą od teraz same decydowały o tym, kto i na czyj wniosek zwołuje ich posiedzenia. Do 2015 r. przepisy stanowiły, że rada obraduje na posiedzeniach, które zwoływane są przez marszałka województwa – z własnej inicjatywy lub na wniosek ¼ członków rady. Przepis ten usunięto. Kto i na czyj wniosek zwołuje posiedzenia rady wojewódzkiej nie jest więc w ustawie uregulowane. Podobnie zresztą, jak w odniesieniu do rad gminnych i powiatowych, w przypadku których w ogóle nie było to przedmiotem ustawowej regulacji.

Ustawodawca pozostawia decyzję w tej sprawie samym zainteresowanym – radom i zarządom województw. Zasady dotyczące zwoływania posiedzeń rad wojewódzkich (podobnie, jak gminnych i powiatowych) mogą zostać zawarte np. w uchwale zarządu województwa, określającej organizację i tryb działania rady wojewódzkiej, biorąc pod uwagę potrzebę jej sprawnego działania (art. 41b ust. 6).

Ułatwią prace radom

– Wprowadzone zmiany są dobre, takie o jakie wnioskowaliśmy. Liczę, że ułatwią pracę radom – ocenia Agnieszka Olender z Ośrodka Wspierania Organizacji Pozarządowych z Białegostoku, która opracowywała merytoryczny dorobek grup roboczych, pracujących przez kilka miesięcy nad standardem tworzenia i funkcjonowania rad pożytku publicznego. Ich prace toczyły się w trzech projektach (w Polsce zachodniej, wschodniej i północnej), realizowanych przez ośrodki sieci SPLOT pod wspólnym hasłem „Splot rad dla rad” (więcej informacji na stronie http://radypozytku.ngo.pl/). Rekomendacje wypracowane przez grupy robocze zostały zgłoszone jako propozycje zmian do nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego. – To, że te zapisy pojawiły się w ustawie, to moim zdaniem, bardzo dobry przykład na to, że realne zmiany są możliwe. Trzeba tylko chcieć. Nam się udało zmobilizować w odpowiednim momencie, przygotować konkretne propozycje zapisów, a także postarać o to, aby przedstawiciele SPLOT-u i grup roboczych byli obecni podczas prac komisji i mogli odpowiedzieć na pojawiające się pytania i wytłumaczyć pewne sprawy. Sądzę, że gdybyśmy tego nie zrobili, nowelizacja w ogóle nie dotknęłaby kwestii działalności lokalnych rad pożytku.

Przedstawiciele SPLOT-u i grup roboczych musieli podczas prac komisji sejmowej odpowiadać m.in. na pytania dotyczące możliwości odwoływania członków rad gminnych i powiatowych przez podmioty, które zgłosiły ich do pracy w danej radzie. Budziły one bowiem kontrowersje i wiele wątpliwości. Ostatecznie jednak, zdaniem Agnieszki Olender, wprowadzone zapisy dają odpowiednie uprawnienia wszystkim podmiotom, które swoich przedstawicieli zgłaszają do pracy w radzie.

– Wątpliwości może budzić jedynie sformułowanie, że prawo mają „przedstawiciele podmiotu” – zauważa. – Nie rozumiem, dlaczego nie napisano po prostu „prawo ma podmiot”, to znaczy np. rada gminy, a nie przedstawiciel rady gminy. Co to w sumie może oznaczać? Ilu tych przedstawicieli może wnioskować o odwołanie? Jak? Skoro członkowie rady wybierani są uchwałą, tak też powinni być odwoływani.

Więcej informacji, jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – znajdziesz w serwisie poradnik.ngo.pl.