Publicystyka - ngo.pl

Krótka odpowiedź jest taka, że to czy trzeba się zabezpieczyć na wypadek śmierci fundatora i jak to zrobić - zależy od zapisów statutu.

Kluczową kwestię w statucie, którą należy przeanalizować na wypadek śmierci fundatora, jest to, jakie uprawnienia i kompetencje są zapisane dla fundatora w statucie.

Fundatorem jest osoba, która podpisała „akt fundacyjny” czyli notarialne oświadczenie o ustanowieniu fundacji i wyłożyła fundusz założycielski. Rolą fundatora jest też stworzenie statutu, w oparciu o który fundacja będzie działała. Natomiast po zarejestrowaniu fundacji w KRS, fundacja staje się niezależnym bytem prawnym – niezależną od fundatora osobą prawną. Od tego momentu fundacja działa na podstawie ustawy o fundacjach i na podstawie statutu.

Często w statucie nie ma przewidzianych dla fundatora kompetencji, a więc jego śmierć nie będzie dla fundacji oznaczać poważnych konsekwencji. Ale możemy się też spotkać z odmiennymi uregulowaniami.

W statucie mogą być też jednak zapisy przewidujące określone kompetencje dla fundatora. Zdarza się, że fundator powołując do życia fundację chce po prostu zachować wpływ na jej działania - nierzadko chce mieć ten wpływ całkiem spory.

Przykładowo: zdarza się, że fundator ma wpływ na powoływanie osób do władz, na zmianę statutu albo na likwidację fundacji. W takiej sytuacji, śmierć fundatora może sparaliżować działania fundacji.

Jeśli statut nie wskazuje kto przejmie kompetencje przypisane fundatorowi w przypadku jego śmierci, to dopóki fundator żyje i może podejmować decyzje najbezpieczniej jest zmienić statut i zabezpieczyć możliwość działania fundacji po śmierci fundatora.

Zmiana może polegać na tym, by wykreślić ze statutu zapisy o kompetencjach fundatora i przypisać je zarządowi czy radzie fundacji. 

Można też wprowadzić zapisy określające, że te organy przejmą określone kompetencje po śmierci fundatora, albo w sytuacji kiedy ze względów zdrowotnych nie może on już podejmować decyzji. Ten drugi przypadek może być trudny do opisania w statucie, ponieważ wymaga precyzyjnego określenia, kto i w jaki sposób ma stwierdzić, że właśnie doszło do sytuacji, kiedy kompetencje fundatora powinien przejąć inny organ fundacji.

Na marginesie warto wskazać, że fundator może mieć wpływ na działalność fundacji nie dlatego, że statut określa jego kompetencje, ale dlatego, że fundator sprawuje funkcję w zarządzie lub radzie fundacji. Wtedy ma on wpływ na działalność fundacji wynikający z kompetencji przewidzianych dla zarządu lub dla rady fundacji (a nie z tego, że jest fundatorem). W takiej sytuacji ewentualna śmierć fundatora będącego jednocześnie członkiem zarządu lub rady fundacji nie powinna stanowić zagrożenia - o ile ze statutu wynika, kto w takim wypadku powołuje członków organu uszczuplonego na skutek śmierci danej osoby.

Co do zasady – NIE. 

Tak jak już zostało napisane wyżej, fundatorem jest osoba, która podpisała „akt fundacyjny” czyli notarialne oświadczenie o ustanowieniu fundacji, wyłożyła fundusz założycielski i stworzyła statut, w oparciu o który fundacja działa. Po tym jak fundacja zostanie już zarejestrowana w KRS, nie można zmienić tak rozumianego fundatora - bo nie można cofnąć czasu.

Czasem spotykamy się w fundacjach z sytuacją, że w statucie jest przewidziany organ fundacji o nazwie „fundator” lub „rada fundatorów” – jako dodatkowy organ oprócz zarządu czy rady fundacji. Wtedy w statucie pojawiają się regulacje dotyczące członkostwa w tym organie, czyli są zasady określające ustanie członkostwa w takim organie (np. na skutek rezygnacji, śmierci), ale też i zasady powoływania do niego. Np. można spotkać się z zapisami wskazującymi, że jednym z warunków wejścia w skład takiego organu jest przekazanie na rzecz fundacji darowizny o określonej minimalnej wysokości. W takiej sytuacji może nastąpić zmiana „fundatora” albo powołanie kolejnego - zgodnie z zasadami określonymi w statucie fundacji. Z tym, że wtedy nie jest to zmiana „fundatora” w klasycznym rozumieniu, czyli osoby zakładającej fundację - jest to zmiana osób wchodzących do określonego organu fundacji, zmiana w obszarze pełnionej funkcji w organie fundacji (tak samo jak można zmienić prezesa, czy skarbnika).

Oczywiście tu powstaje pytanie, czy warto takie organy tworzyć i po co. Odpowiedź na to pytanie jest indywidualna i zależy do osób tworzących fundację, a ponadto nie jest już elementem opisywanego tu problemu śmierci prawdziwego fundatora.

Odpowiedź na pytanie czy i jak zabezpieczyć się na wypadek śmierci fundatora i czy można zmienić fundatora (jako osobę w organie fundacji - bo na pewno nie można zmienić osoby, która utworzyła fundację), zależy od tego jakie mamy zapisy w obowiązującym statucie fundacji i czy wymagają one jakiejś zmiany. Statut można zmienić - zgodnie z zasadami określonymi w statucie.