Nawet jeśli dzieci i młodzież w pełni nie rozumieją, co dzieje się na granicy polsko-białoruskiej, nie znaczy, że tego nie przeżywają. Obrazy prezentowane w mediach w nas wszystkich wywołują silne emocje. Młodzi ludzie są też świadkami tego, jak emocjonalnie reagują na ten tematy dorośli, którzy mają często skrajne opinie. To wszystko rodzi pytania, na które nie zawsze łatwo odpowiedzieć. Co i jak mówić, podpowiadają ekspertki i eksperci z Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Grafika ilustracyjna
Autor/źródło: Pixabay.com– Pięć lat temu, w 2015 roku, kiedy był w Europie kryzys polityk migracyjnych, słyszeliśmy od zaprzyjaźnionych z Centrum Edukacji Obywatelskiej nauczycieli i nauczycielek, że potrzebują wsparcia – opowiada Julia Godorowska, koordynatorka projektów edukacyjnych w CEO. – Dawali nam znać, że ich młodzi podopieczni są zaniepokojeni. Mylą pojęcia, nie wiedzą, kim jest migrant, a kim uchodźca. Gubią się w gąszczu informacji i zdjęć, które epatują niezrozumiałą tragedią, jednocześnie słuchając głosów, że uchodźcy to terroryści, nieroby, nosiciele pasożytów, a w dodatku młodzi, silni mężczyźni, których stać na smartfony. Nie wiedzą, co jest prawdą, a co nie – wspomina.
Dzisiaj znowu mierzymy się z sytuacją, gdy uchodźcy i uchodźczynie szukają azylu w Polsce, a społeczeństwo jest podzielone wobec tego, czy i jak Polska powinna przyjąć przybyszów. I choć od 2015 roku minęło sześć lat, wcale nie jesteśmy bardziej gotowi, aby na ten temat rozmawiać.
Jak pokazuje badanie („Raport końcowy z badania ilościowego i jakościowego mającego na celu analizę i ocenę postaw młodzieży szkolnej wobec zagadnień współczesnych migracji i zmiany klimatu”) przeprowadzone na zlecenie CEO w 2020 roku wśród osób między 15. a 23. rokiem życia, podejmowanie rozmów na temat kryzysu polityk migracyjnych z ludźmi z najbliższego otoczenia zadeklarowało tylko 26 proc. wśród badanych osób.
Są to zwykle osoby zamieszkujące wielkie miasta (powyżej 500 tys. mieszkańców) oraz osoby, które kiedykolwiek wyjechały z Polski na dłużej niż 3 miesiące, ale również osoby mające doświadczenie w bezpośrednim kontakcie z przedstawicielami innej kultury oraz osoby pochodzące z rodzin, których członkowie emigrowali z Polski. Blisko 41 proc. osób deklaruje obawę związaną z niebezpieczeństwem i terroryzmem ze strony migrantów-migrantek.
Tylko 38 proc. uczniów miało szansę zdobyć informacje o migracji i uchodźstwie w swojej szkole. Z kolei 45 proc. młodych Polaków spotyka w swoich szkołach uczniów cudzoziemców.
Przekazanie faktów, zadbanie o emocje i refleksja nad wartościami
Według ekspertów Centrum Edukacji Obywatelskiej rozmowa na temat sytuacji uchodźców powinna uwzględniać trzy aspekty: przekazanie faktów, zadbanie o emocje i refleksję nad wartościami, które wpływają na nasze poglądy.
– Zarówno podczas rozmowy z własnym dzieckiem, jak i takiej odbywającej się w klasie punktem wyjścia powinno być uzupełnienie wiedzy młodych ludzi. Można na przykład posłużyć się mapą i wspólnie z dziećmi odnaleźć kraje, z których pochodzą migranci – mówi Elżbieta Krawczyk, członkini Zarządu Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Informacje, które warto przekazać, to na przykład:
- liczba osób, które w tej chwili próbują otrzymać ochronę międzynarodową w Polsce (można na przykład porównać ją z liczbą mieszkańców Polski),
- szerszy kontekst dot. kraju, z którego pochodzą migranci i uchodźcy (np. jego sytuacja polityczna, gospodarcza, środowiskowa),
- możliwe powody, dla których u niektórych osób pojawiają się obawy związane z udzieleniem azylu.
Warto wspólnie z dziećmi i młodzieżą szukać odpowiedzi na nurtujące je pytania, a przy okazji rozmawiać o rzetelnych źródłach informacji i uczyć korzystania z mediów.
W kolejnych etapach można porozmawiać z młodymi ludźmi o tym, jakie emocje wywołują w nich przedstawione dane oraz powiązać je z wartościami, jak: solidarność, pomoc międzyludzka, bezpieczeństwo. Niezwykle istotne jest też, aby reagować na stereotypy i uprzedzenia. Aby unikać w swoich wypowiedziach stereotypów, warto wyrażać się w sposób precyzyjny – mówić o konkretnych zachowaniach bądź zjawiskach, np. zamiast „Polacy i Polki są nietolerancyjni”, można powiedzieć „W ostatnich tygodniach doszło w Polsce do aktów motywowanych nietolerancją”.
Edukatorzy i edukatorki z Centrum Edukacji Obywatelskiej proponują także konkretne materiały edukacyjne, m.in.:
- 10 porad Jak rozmawiać o uchodźcach (i wzajemnie się słuchać)?: https://globalna.ceo.org.pl/material/10-porad-jak-rozmawiac-o-uchodzcach-i-wzajemnie-sie-sluchac/
- Rozmowa o uchodźcach w Polsce. Scenariusz dwóch lekcji: https://globalna.ceo.org.pl/material/rozmowa-o-uchodzcach-w-polsce-scenariusz-dwoch-lekcji/
- Animacja „Rozmawiajmy o migracjach”: https://globalna.ceo.org.pl/material/rozmawiajmy-o-migracjach/
- Film „Opowieść Mahmouda o migracji”: https://globalna.ceo.org.pl/material/opowiesc-mahmouda-o-migracji/
