Na przełomie marca i kwietnia 2024 r. przeprowadziliśmy w Ipsos Polska badanie opinii na temat postrzegania organizacji pozarządowych, oceny ich skuteczności i pożądanych obszarów działania. Badanie objęło reprezentatywną grupę dorosłych Polek i Polaków.[1]
Trudno mi sobie wyobrazić współczesny świat bez organizacji pozarządowych. Widziałam, jak pomagają tam, gdzie zawodzą instytucje publiczne czy rodzina. Obserwowałam, jak stymulują ludzi i instytucje do tego, żeby działać lepiej i mądrzej. NGOsy bronią naszych praw jako pacjentów, pracowników czy obywateli, walczą o lepszą edukację, czystsze i bezpieczniejsze środowisko, dbają o lokalne społeczności.
Działania organizacji pozarządowych postrzegam jako oparte na dialogu – identyfikacji potrzeb innych ludzi, ich problemów, barier, których często nie są w stanie sami pokonać, ale też na zrozumieniu, jaka forma pomocy będzie odpowiednia i najskuteczniejsza. Warto od czasu do czasu poszerzyć horyzont tego dialogu i wsłuchać się w głos całego społeczeństwa, dowiedzieć się, co o organizacjach pozarządowych sądzą Polki i Polacy, jak oceniają ich aktywności.
W niniejszym artykule prezentuję kluczowe wnioski z badania i analizuję, w jakich aspektach działania NGOsów są zbieżne z przekonaniami obywateli, a gdzie pojawiają się rozbieżności.
- Polki i Polacy dostrzegają zaangażowanie NGOsów przede wszystkim w pomoc humanitarną (51%) i społeczną (50%).
- Oczekiwania co do priorytetów działań NGOsów tylko częściowo pokrywają się z tym, co jest najbardziej widoczne. Oprócz pomocy społecznej i humanitarnej, Polki i Polacy chcieliby większego zaangażowania w ochronę zdrowia, rozwój lokalny i edukację.
- W miastach większe są oczekiwania co do zaangażowania NGOsów w kwestie światopoglądowe, demokratyczne i kulturalne. Na wsi mocniej akcentuje się pomoc społeczną i ochronę zdrowia.
- 47% badanych uważa NGOsy za skuteczne w rozwiązywaniu problemów społecznych, ale aż 32% jest przeciwnego zdania.
TOP 3 obszary działalności NGOsów
Badani dostrzegają przede wszystkim zaangażowanie organizacji pozarządowych w pomoc humanitarną (51%) i społeczną (50%). Na trzecim miejscu wskazują działania na rzecz praw zwierząt (29%). Warto pamiętać, że mowa tu nie tyle o rzeczywistym zaangażowaniu organizacji w poszczególne obszary, co raczej o widoczności tych działań. Widoczności będącej zarówno efektem świadomych i zamierzonych działań komunikacyjnych, jak i mechanizmów przestrzeni medialnej, które z większym prawdopodobieństwem nagłaśniają emocjonalne czy spektakularne akcje niż codzienną, żmudną pracę na rzecz rozwiązywania problemów społecznych.
Analiza oczekiwań wobec obszarów interwencji, pokazuje częściową zbieżność z tym, co najczęściej zauważane – Polki i Polacy chcieliby, aby NGOsy skupiały się głównie na:
- poprawie jakości edukacji (21%).
- rozwoju lokalnym (34%)
- ochronie zdrowia (36%),
- pomocy humanitarnej (44%),
- pomocy społecznej (48%),
Inicjatywy na rzecz zwierząt uplasowały się na szóstym miejscu wśród obszarów, którymi przede wszystkim powinny zajmować się organizacje pozarządowe.
Wykres 1: Obszary, którymi zajmują się / powinny zajmować się organizacje pozarządowe
Równość płci dla kobiet, demokracja dla mężczyzn
Na opinie o NGOsach wpływa w dużej mierze osobista perspektywa respondentów, która przekłada się na odmienne potrzeby, wrażliwość i oczekiwania. Kobiety częściej niż mężczyźni dostrzegają działania organizacji prozwierzęcych (32% vs. 25%) i w większym stopniu oczekują też skupienia na prawach zwierząt (22% vs. 15%), a także: równości płci (17% vs. 9%) oraz przeciwdziałaniu zmianom klimatu (17% vs. 10%). Mężczyźni natomiast częściej niż kobiety zauważają inicjatywy wspierające demokrację (15% vs. 8%).
Osoby powyżej 60. roku życia zapewne częściej mają do czynienia z NGOsami z obszaru ochrony zdrowia - aż 36% z nich wskazuje taką działalność, a 42% uważa ją za priorytetową. Trzydziestolatkowie na trzecim co do ważności miejscu wskazują rozwój lokalny (43%) jako obszar, którym powinny zajmować się organizacje pozarządowe.
Nie bez znaczenia jest również miejsce zamieszkania. Mieszkańcy miast częściej niż mieszkańcy wsi zauważają działalność trzeciego sektora na rzecz osób LGBT+ (13% vs. 8%) i wspierania demokracji (13% vs. 8%), a rzadziej na rzecz ochrony zdrowia (26% vs. 32%). Jeśli chodzi o oczekiwania, to osoby zamieszkujące miasta częściej chciałyby zaangażowania organizacji w prawa zwierząt (21% vs 15%), równość płci (15% vs 11%) oraz wspieranie demokracji (20% vs 15%). Natomiast na wsi mocniej akcentuje się pomoc społeczną (52% vs 46%) i ochronę zdrowia (43% vs 32%). Podsumowując, mieszkańcy miast mają większe oczekiwania wobec zaangażowania NGOsów w kwestie światopoglądowe, demokratyczne i kulturalne. Na wsi z kolei istotniejsze są zdrowie i wsparcie społeczne.
Polki i Polacy nieprzekonani co do efektywności NGOsów
Chociaż 47% badanych uważa, że organizacje pozarządowe skutecznie rozwiązują ważne problemy społeczne w Polsce, to aż 32% jest przeciwnego zdania. To dość niepokojący sygnał, który może świadczyć o braku zaufania do efektywności trzeciego sektora.
Kobiety częściej w porównaniu do mężczyzn są przekonane o tym, że działania NGOsów przynoszą konkretne zmiany (51% vs 43%), natomiast osoby w wieku 30-39 lat są najbardziej sceptyczne – jedynie 40% uważa, że organizacje pozarządowe skutecznie rozwiązują ważne problemy społeczne w Polsce, a niemal tyle samo (39%) jest przeciwnego zdania. Co zaskakujące, w grupie tej 44% osób – tak jak i w całej badanej populacji – deklaruje, że w swoim najbliższym otoczeniu dostrzega zmiany będące skutkiem działań organizacji pozarządowych. Najrzadziej takie efekty dostrzegają osoby w wieku 50-59 lat (34%), najczęściej – osoby najmłodsze (49%). Wskazuje to na konieczność podkreślania przez organizacje lokalnego wymiaru prowadzonych działań i lepszego dotarcia z komunikacją do starszych grup wiekowych.
Wykres 2: Udział osób, które uważają, że organizacje pozarządowe skutecznie rozwiązują ważne problemy społeczne w Polsce
Wykres 3: Udział osób, które w swoim najbliższym otoczeniu dostrzegają zmiany, które zaszły dzięki działaniom organizacji pozarządowych
Najbardziej rozpoznawalne organizacje pozarządowe
Spontaniczne skojarzenia badanych z konkretnymi NGOsami odzwierciedlają przekonania o kluczowych obszarach działalności trzeciego sektora [2]. Najbardziej rozpoznawalne są dwie organizacje - WOŚP (30% badanych) i Caritas (29%), kojarzące się głównie z ochroną zdrowia, pomocą humanitarną i społeczną. Kolejne miejsca zajmują Polski Czerwony Krzyż (11%) oraz Polska Akcja Humanitarna (7%).
WWF, organizację kojarzoną z ochroną przyrody i prawami zwierząt, wymieniło 5% respondentów. Taki sam odsetek badanych podał Fundację Batorego, która zajmuje się wspieraniem demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Poza wymienionymi NGOsami żaden inny nie przekroczył progu 5%. Brak w czołówce organizacji walczących o prawa mniejszości potwierdza mniejszą widoczność tych obszarów z perspektywy całego kraju.
Oprócz działania liczą się słowa
Czy organizacje działają tak, jak byśmy tego chcieli? Odpowiedź nie jest oczywista. Doceniamy to, co robią - szczególnie jeśli chodzi o pomoc potrzebującym. Jednocześnie choć prawie połowa badanych uważa, że NGOsy skutecznie rozwiązują ważne problemy społeczne, to co trzeci jest przeciwnego zdania. Dlaczego? Można przypuszczać, że przede wszystkim brakuje informacji o konkretnych efektach ich pracy. Społeczeństwo potrzebuje dowodów, że działania przynoszą realne efekty.
W tej sytuacji podstawowym wyzwaniem wydaje się zadbanie o lepszą komunikację, szczególnie na poziomie lokalnym. Organizacje powinny pokazywać, że nie działają gdzieś daleko, tylko tu i teraz, blisko ludzi. Poza tym warto nagłaśniać te sfery działań, które są mniej oczywiste. Kiedy pytamy Polki i Polaków o znane NGOsy, wymieniają głównie organizacje, takie jak WOŚP czy Caritas. Organizacje działają także w innych ważnych sferach, jak walka z dyskryminacją czy wspieranie postaw obywatelskich - warto o tym głośno mówić.
Agnieszka Bąk, Public Affairs Expert w Ipsos Polska
[1] Badanie przeprowadzono w dniach od 27 marca do 10 kwietnia 2024 roku przy użyciu KnowledgePanel, panelu probabilistycznego Ipsos. Badanie oparto na reprezentatywnej dla kraju, losowej próbie 1000 Polek i Polaków w wieku 18 lat i więcej.
[2] Pytanie brzmiało: Jakie organizacje pozarządowe działające w Polsce znasz? Wymień trzy, które jako pierwsze przychodzą Ci do głowy.
