Publicystyka - ngo.pl

Dyskusja podczas tego spotkania koncentrowała się wokół inwestycji społecznych, impact investing oraz rozwiązań i warunków, jakie służyć mają upowszechnianiu się tej formy wsparcia działań na rzecz rozwiązywania problemów społecznych w Polsce. Najprościej rzecz ujmując, impact investing to inwestowanie zasobów finansowych połączone ze wsparciem doradczym, które wraz z korzyściami finansowymi ma na celu generowanie mierzalnych zmian społecznych i środowiskowych. W Polsce inwestycje w inicjatywy łączące działalność gospodarczą z jasno określonym oddziaływaniem społecznym polegają głównie na instrumentach bezzwrotnych, takich jak dotacje, darowizny lub granty. Popularne i szeroko już rozpowszechnione w Wielkiej Brytanii korzystanie z instrumentów zwrotnych to w Polsce rozwiązanie stosowane od niedawna – oferuje je m.in. Towarzystwo Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych. Według FASE łączenie instrumentów finansowych daje przedsiębiorcom społecznym lepsze perspektywy rozwoju, dochodowości i stabilnej pozycji na rynku. Marcowe spotkanie zapoczątkowało poszukiwanie przez FASE inwestorów w Polsce.

Powołana przez Ashokę FASE wspiera wybrane przedsięwzięcia społeczne w pozyskiwaniu kapitału na rozwój działalności, wyszukując dla nich inwestorów zarówno prywatnych, jak i instytucjonalnych i oferując różne formy finansowania. Agencja proponuje m.in. rozwiązania hybrydowe, polegające na łączeniu wsparcia filantropijnego i inwestycji mających przynosić zwrot finansowy. Inicjatywy takie, oparte na współpracy fundacji, instytucji, aniołów biznesu i przedsiębiorców społecznych, mają służyć wypracowaniu stabilnej struktury finansowej i modelu biznesowego, które zapewnią trwały rozwój i dochodowość przedsięwzięcia społecznego. W trakcie przygotowania, a potem przebiegu transakcji pomiędzy przedsiębiorstwem a inwestorem FASE zapewnia stałe doradztwo. W ciągu ostatniego 1,5 roku, przy wsparciu FASE, sześć inwestycji z oddziaływaniem społecznym zostało przeprowadzonych w Niemczech. W projektach tych zainwestowane blisko 2 miliony euro, z przeznaczeniem na skalowanie modeli biznesowych.

Jedną ze wspieranych inicjatyw jest Discovering Hands, zrzeszone w Ashoce przedsiębiorstwo społeczne, założone przez dr Franka Hoffmana, niemieckiego ginekologa, który szkoli i włącza do personelu medycznego niewidome kobiety. Osoby te badają pacjentki w ramach profilaktyki nowotworów piersi, wykorzystując swe ponadprzeciętne zdolności wykrywania niepokojących zmian za pomocą dotyku. Dodatkowym narzędziem w badaniach są zaprojektowane przez Hoffmana specjalne paski do określania położenia danej zmiany/guzka w piersi. Oddziaływanie społeczne tego przedsięwzięcia polega na znaczącej zmianie systemowej: osoby z niepełnosprawnością będą włączane na rynek pracy, pacjentki uzyskają większy dostęp do dodatkowych (poza mammografią, refundowaną tylko dla kobiet po 50 roku życia) i mniej kosztownych badań. Przy wsparciu FASE wypracowano hybrydowy model biznesowy: w skład przedsiębiorstwa wchodzą dwa podmioty non-profit, oferujące wsparcie edukacyjne oraz stypendialne dla MTE (z ang. Personel medyczny badający za pomocą dotyku) i lekarzy; oraz jeden podmiot for-profit, który czerpie dochody z badań (na podstawie kontraktów z ubezpieczycielami), a także sprzedaży pasków. Ekspansja na rynki zagraniczne będzie odbywała się w systemie franczyzowym. W procesie finansowania rozwoju przedsięwzięcia zastosowane zostały instrumenty bezzwrotne (darowizny sponsorów, m.in. Boehringer Ingelheim, Ruderman Family Foundation, oraz granty publiczne), jak również tzw. pożyczka z prawem do udziału w zyskach. Pożyczka ta, w wysokości 500 tys. euro i z sześcioletnim okresem spłaty, miała na celu zapewnienie płynności finansowej do momentu osiągnięcia progu rentowności. Wysokość odsetek dostosowana została do osiąganych dochodów, a prawo do udziałów wygaśnie z chwilą spłaty zobowiązania. Procesowi finansowania towarzyszy wsparcie doradcze ze strony FASE oraz kancelarii prawnej Linklaters. Inwestorami w tym przedsięwzięciu są Bon Venture – pierwszy w Niemczech społeczny fundusz kapitałowy (ang. Social venture capital fund) oraz niemiecki bank rozwoju KfW. Bon Venture pokrywa 70% inwestycji, KfW – 30%.

W swym portfolio FASE ma 200 inwestorów, z czego 20% to inwestorzy zagraniczni (spoza Niemiec). Decyzja o przyznaniu wsparcia poprzedzona jest szeregiem kryteriów oceny danego przedsięwzięcia: mierzalne oddziaływanie społeczne (na podstawie społecznych KPI), skalowalny model biznesowy oraz już zrealizowane projekty (może być to projekt pilotażowy). Przedsiębiorstwo musi osiągać dochody z działalności, a jego plany rozwoju muszą być związane z potrzebą finansowania na poziomie 50 tys. euro lub wyższym. Swą działalność w Polsce organizacja zacznie od trzymiesięcznego wsparcia doradczego, przygotowującego do inwestycji dla fundacji Integracja. Fundacja od roku prowadzi przedsiębiorstwo społeczne oferujące konsultacje i szkolenia w zakresie przystosowania produktów i usług firm do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Według profesora Jerzego Hausnera, jednego z uczestników marcowego spotkania, nie można dopuścić do sytuacji, kiedy inwestor deklaruje wsparcie, a następnie przechwytuje wartości i dobra wytwarzane przez innych. To prowadzi do kurczenia się zasobów i wykluczania. Zasada, wedle której istotą biznesu jest generowanie szybkiego zysku dla samego zysku nie oferuje perspektywy zbudowania stabilnej finansowo, wyedukowanej i dokonującej świadomych wyborów grupy odbiorców usług. Prawdziwie efektywne wsparcie polega na współdzieleniu wartości z tymi, których się wspiera. To z kolei przynosi wymierne korzyści obu stronom.

Trwałe zmiany systemowe wymagają modyfikacji w podejściu ze strony zarówno biznesu, jak i sektora społecznego. Jeśli szeroka współpraca między inwestorami a przedsiębiorcami społecznymi ma odnosić sukcesy, trzeba zastanowić się, jak mierzyć efektywność i oddziaływanie takich przedsięwzięć, jak określać wzajemne oczekiwania i jakie wiążą się z nimi wyzwania. Po stronie przedsiębiorstw społecznych niezwykle ważne jest natomiast zrozumienie instrumentów i strategii biznesowych. Najbardziej innowacyjne pomysły na rozwiązywanie problemów społecznych nie sprawdzą się w praktyce, jeśli nie będą im towarzyszyły rzetelne oceny możliwości ich wdrożenia i efektywności. Dlatego też pomoc doradcza to kluczowy element przygotowania podmiotów społecznych do finansowania. Potrzebne jest także uporządkowanie i dokładniejsze zdefiniowanie pojęć, które mieszczą się obszarze ekonomii społecznej. W procesie tym niezwykle istotne jest zrozumienie, że aktywność zawodowa i niezależność finansowa grup dotychczas zmarginalizowanych (np. osób z niepełnosprawnościami), jest w interesie zarówno tych grup, jak i biznesu.

Międzynarodowa organizacja Ashoka, we współpracy z partnerami biznesowymi, od lat na całym świecie prowadzi połączone działania, polegające na długofalowym wsparciu merytorycznym i finansowym dla innowatorów społecznych. Jak mówi Agata Stafiej-Bartosik, dyrektorka Ashoki w Polsce: – Do dyskusji na temat inwestycji społecznych udało nam się zaprosić osoby z bardzo różnych środowisk. Z instytucji finansowych, z grona inwestorów kapitałowych, z organizacji pozarządowych, społecznych startupów i środowiska akademickiego – to pierwsze tego typu spotkanie w Polsce. Będziemy kontynuować tę pracę, bo choć środowiska te bardzo się różnią, potrafią odnaleźć wspólne wartości i cele. Tego nie wolno zmarnować.