Publicystyka - ngo.pl

Nieraz czujemy się bezradni w zgłaszaniu naszych pomysłów radnym czy wójtowi. Spotykamy się, przekonujemy, ale nie przybliża nas to do realizacji celów. Zdarza się też tak, że radni odsyłają nas do wójta / burmistrza / prezydenta, a ten znów do radnych.

Ważna jest publiczna debata nad zagadnieniem, które jest dla nas istotne. Czasami faktycznie sama taka debata radnych czy prezydenta i mieszkańców przynosi rozwiązanie, czasami jednak należy szukać innych rozwiązań, by zobowiązać radnych do dyskusji, której efektem może być konkretne działanie władz lokalnych.

Takim rozwiązaniem, wykorzystywanym w społecznościach lokalnych, w tym również przez organizacje pozarządowe, może być inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców.

Możliwość wpływania mieszkańców na tworzenie prawa na poziomie lokalnym poprzez zgłaszanie projektów uchwał, które mają być rozpatrywane przez radnych budzi kontrowersje. Wynikają one przede wszystkim z braku takiej regulacji w ustawie o samorządzie gminnym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 3 kwietnia 2006 r., sygn. akt III SA/Wr 584/05 wskazał, że nie można wprowadzać inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców, ponieważ ustawodawca nie przewidział takiej możliwości.

Do innego przekonania doszedł Naczelny Sąd Administracyjny w dwóch wyrokach – z 21 listopada 2013 r., sygn.. akt II OSK 1887/13 oraz z 23 maja 2014 r., sygn. akt II OSK 1009/14.

Pamiętać należy, że procedowanie z uchwałami zgłaszanymi przez mieszkańców powinno odbywać się w identyczny sposób jak z pozostałymi projektami uchwał. Jednakże w poszczególnych gminach może różnie wyglądać procedura przygotowywania projektu uchwały i liczba popierających ją mieszkańców. Należy więc sprawdzić w pierwszej kolejności czy lokalne prawo zawiera regulację dotyczącą inicjatywy uchwałodawczej, a następnie zapoznać się z wymaganiami wobec takich projektów.

Zgłaszanie projektów uchwał przez mieszkańców daje duże możliwości wpływania na lokalne polityki i często konkretne decyzje. Oczywiście projekt uchwały może nie uzyskać przychylności radnych. Jednakże, jak przy każdym projekcie uchwały powinna się odbyć dyskusja w odpowiedniej komisji i później podczas sesji rady.

Podczas akcji Masz Głos taka sytuacja wystąpiła w Świdwinie. Przygotowanie i złożenie projektu uchwały kierunkowej w ramach inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców otworzyło w ramach prac rady merytoryczną dyskusje o możliwości zapewnienia opieki dla najmłodszych dzieci.

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 2 o samorządzie gminnym radni mogą uchwalić tzw. „uchwałę kierunkową”. Celem takiej uchwały jest stanowienie o kierunkach działania wójta/burmistrza/prezydenta. Rozwiązanie to umożliwia radnym, a w tym wypadku mieszkańcom, zaproponowanie w projekcie uchwały wytycznych, czy też zaleceń dla wójta/burmistrza/prezydenta. Jednakże nie mogą to być konkretne działania np. utworzenie żłobka dla dzieci, a np. ustala się kierunki działania wójta polegające na zwiększeniu dostępności opieki dla dzieci w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia do lat 3. Dobór środków do wykonania uchwały należy do wójta/burmistrza/prezydenta i to on decyduje w jakim zakresie oraz w jaki sposób daną uchwałę wykona.

Wykorzystanie inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców w celu wytyczenia działań lokalnych władz to dobry mechanizm do poddania pod dyskusję określonego pomysłu radnym, którzy muszą podjąć decyzję o tym, czy w tym zakresie wytyczą kierunek działania wójtowi / burmistrzowi / prezydentowi. Dodatkowo siłą może być liczba podpisów pod projektem uchwały - im więcej tym trudniej radnym będzie głosować przeciwko takiemu projektowi.

Tekst został opracowany na podstawie doświadczeń z realizacji działań dla uczestników i uczestniczek Akcji Masz Głos 2016/2017

zobacz też:
Zmieniamy lokalne prawo? Dlaczego nie!

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.