Publicystyka - ngo.pl

Dziecko wychowuje się w rodzinie. Na atmosferę wychowawczą w środowisku rodzinnym wpływa cała gama czynników, między innymi: struktura rodziny, możliwości zaspokajania potrzeb w rodzinie oraz wszelkie czynniki dezintegrujące, a zwłaszcza alkoholizm i karalność członków rodziny. Niektóre dzieci muszą jednak wychowywać się w pieczy zastępczej, organizowanej przez samorządy powiatowe, której celem jest pomoc i poprawa warunków życia dziecka opuszczonego lub zaniedbanego całkowicie przez rodziców. Jedną z jej form są rodziny zastępcze, które okresowo opiekują się dzieckiem osieroconym lub z innych przyczyn pozbawionym właściwej opieki rodziców.

Nawet jeśli rodzina zastępcza nie zastąpi dziecku w pełni utraconej rodziny naturalnej, jeżeli nie uchroni go przed poczuciem krzywdy z powodu odtrącenia przez własnych rodziców, to w większości przypadków pozytywne skutki wychowawcze przeważą nad negatywnymi. W obliczu rosnącej liczby dzieci opuszczonych i zaniedbanych rodzina zastępcza jako jedna z form wychowania - najbardziej zbliżona charakterem do rodziny naturalnej, stanowi bardzo ważny element w systemie opiekuńczo - wychowawczym.

W powiecie gostyńskim szkoli rodziny zastępcze i wspiera w codziennym funkcjonowaniu Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Gostyniu - Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej. Jego specjaliści zwracają uwagę na kilka ważnych zjawisk w sferze wychowawczej w rodzinnej pieczy zastępczej.

Jednym z zadań rodziny zastępczej jest zapewnienie odpowiednich warunków bytowych i materialnych, sprzyjających rozwojowi dziecka. Trzeba jednak podkreślić, że samo zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka nie świadczy automatycznie o życzliwej, pełnej miłości postawie opiekuna. Istnieje bowiem cała sfera potrzeb psychoemocjonalnych, które jeśli nie zostaną zaspokojone, wywołają sieroctwo duchowe, nazywane też sieroctwem psychicznym. Jest ono subiektywnym stanem psychicznym dziecka, wyrażającym się głównie w poczuciu braku zainteresowania ze strony rodziców, niespędzaniu z nimi czasu wolnego. Dziecko jest pozostawione „samo sobie”. Dodatkowo warto przywołać wyniki badań IPZ. Wśród badanych przez Instytut Psychologii Zdrowia dzieci w rodzinach zastępczych 45% rzadko spędzało czas wolny z rodzicami zastępczymi, a 16% w ogóle tego nie robiło. Ponad połowa opiekunów nie wie, kim dziecko chciałoby zostać w przyszłości.

Istotną rolę w kształtowaniu atmosfery wychowawczej rodziny zastępczej ma system nagradzania i karania. Według danych IPZ rodzice zastępczy nagradzają 85% dzieci, a 61% wymierzają kary, przy czym blisko 15% wychowanków jest tylko karanych, a wobec 14% nie stosuje się żadnego systemu nagród i kar. Co bardzo niepokoi to fakt, że kary cielesne (10%) znalazły się na trzecim miejscu po zakazie wychodzenia z domu (48%) oraz perswazji słownej (30%). Badanie wskazało, że zła atmosfera wychowawcza występuje w 14% zastępczych środowisk wychowawczych. Tyle wynika z badań IPZ. Specjaliści PCPR w Gostyniu podkreślają, że wpływ niekorzystnej atmosfery wychowawczej na poszczególne dzieci jest niezwykle trudny do ocenienia. I, jak pokazuje obserwacja rodzin oraz rozmowy z dziećmi, atmosfera wychowawcza danej rodziny może ulegać zmianom, czasem radykalnym.

Charakterystyczne jest też to, że dzieci przyjmowane do rodzin zastępczych natrafiają na pewien ukształtowany już typ stosunków wewnętrznych w danej rodzinie, do których muszą się najczęściej dostosowywać, choć czasem mają na nie również pewien wpływ. Obserwuje się, że dzieci, po trudnym okresie adaptacji zaczynają powoli włączać się w rytm nowego życia rodzinnego. Zostają im przydzielone stałe obowiązki, muszą chodzić do szkoły i odrabiać lekcje, czego dotychczas najczęściej od nich nie egzekwowano.

Dzieci wychowujące się w rodzinach zastępczych przyznają w rozmowach, że za dobre wyniki w nauce są często nagradzane, za złe karane. Mówią, że chodzą do kina czy na spacery, jeżdżą na basen, ale też muszą wracać o określonej porze do domu. Dla wielu dzieci jest to sporą zmianą, bo wychowywane dotychczas w środowiskach niestabilnych, często zdemoralizowanych, pozbawione były jakiegokolwiek nadzoru i opieki.

Do zadań realizowanych przez rodziny zastępcze należą między innymi funkcje profilaktyczna i reedukacyjna. Funkcja profilaktyczna polega przede wszystkim na chronieniu dziecka przed ujemnymi wpływami środowisk niekorzystnych dla dzieci, zwłaszcza zdemoralizowanych, np. poprzez uniemożliwianie kontaktów z nimi. Funkcja ta łączy się z reedukacyjną, w której kładzie się duży nacisk na właściwe zagospodarowanie czasu wolnego wychowanka i na uczenie umiejętności wypełniania sobie wolnego czasu bezpiecznymi działaniami, zainteresowaniami czy pasjami. Wskazane jest też częste przebywanie z dzieckiem i duże wyczulenie na problemy, które dziecko ma, przeżywa i które stwarza, wchodząc w różne relacje i rozwijając się.

Jedną z ważnych funkcji wypełnianych przez rodziny zastępcze jest funkcja terapeutyczna. Dzieci trafiające do pieczy są obarczone przeżyciami traumatycznymi, związanymi z rozpadem i utratą własnej rodziny naturalnej. Przyjęcie każdego dziecka do rodziny zastępczej, a zwłaszcza przejawiającego zaburzenia rozwojowe w sferze zachowań czy opóźnienie społeczne, wymaga od rodziców zastępczych włączenia się w skomplikowany proces terapii. Od ich wytrwałości, serca i zaangażowania zależą w dużej mierze wyniki tego uzdrawiającego wsparcia. Dlatego wymagane jest, aby osoby podejmujące się tej funkcji i pracy posiadały odpowiednie przygotowanie i umiejętności w tym kierunku. Ważny jest też dobry stan zdrowia fizycznego i psychicznego, odpowiednie warunki mieszkaniowe, stałe źródło utrzymania, uregulowana sytuacja rodzinna i harmonijne pożycie małżeńskie. W związku z powyższym do podstawowych obowiązków rodziny zastępczej należy stała współpraca z Organizatorem Rodzinnej Pieczy Zastępczej i jego specjalistami.

I to, co najważniejsze w rodzinach zastępczych, tak jak w rodzinach naturalnych, szczególnej wagi nabierają postawy rodzicielskie, których podstawową cechą powinna być bezwarunkowa akceptacja dziecka takim, jakie ono jest. Ważne jest zatem, by rodzice akceptowali dzieci z ich zaletami i wadami, co nie znaczy, że nie mają starać się pewnych negatywnych cech usunąć w trakcie procesu wychowania. Rodzice zastępczy, rozpoznając i rozumiejąc potrzeby umieszczanych u nich dzieci, np. w zakresie poszerzania działań, poznawania wszystkiego, co je otacza, przebywania w gronie rówieśników, muszą wiedzieć i w pełni to akceptować oraz wdrażać w codziennej praktyce, że tych naturalnych dążeń dziecka nie powinni hamować, nawet jeśli jest ono opóźnione w procesie rozwoju czy nawet niepełnosprawne.

Warto w tym momencie przestrzec przed ujawniającymi się w takich przypadkach postawami nadmiernie chroniącymi dziecko. Postawa ta występuje u rodziców zastępczych, którzy w każdej sytuacji życiowej dostrzegają zagrożenie dla dziecka i starają się je przed nim uchronić. Takie skoncentrowanie się na dziecku wpływa na zakres obowiązków wychowanków oraz na stosowany wobec nich system kar i nagród. Dzieci w tych rodzinach nie mają poza nauką żadnych obowiązków, nie są też karane za przewinienia. W pozostałych rodzinach dzieci na ogół biorą udział w pracach domowych, mają przydzielone określone obowiązki dostosowane do ich wieku i możliwości.

Obserwując rodziny zastępcze stwierdzamy, że odgrywają one pozytywną rolę w życiu powierzonych im dzieci, a trudności wychowawcze i niepowodzenia dydaktyczne zdarzają się nie częściej niż w rodzinach naturalnych.

Szczegółowych informacji na temat rodzinnej opieki zastępczej, warunków, jakie zobowiązani są spełniać kandydaci oraz na temat szkolenia udzielają pracownicy PCPR w Gostyniu - Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej: pp. Alicja Data i Julita Krzyżyńska oraz Martyna Genderka w siedzibie PCPR (ul. Nowe Wrota 7, 63-800 Gostyń) lub pod numerem telefonu 65-572-75-28 i 603-533-381 w poniedziałki od 800 do 1600, w środy od 800 do 1800, we wtorki, czwartki i piątki od 700 do 1500.