Publicystyka - ngo.pl

Rozporządzenie finansowe to dokument określający zasady wydawania funduszy pochodzących z budżetu UE. Znowelizowane zasady dotyczą 20 – 25% budżetu Unii, czyli tylko dotacji przekazywanych przez samą Komisję (pozostała cześć funduszy wydawana jest na poziomie krajów członkowskich). Komisarz Lewandowski zapewnił, że w przyszłym roku mają zostać przyjęte tzw. rozporządzenia sektorowe (np. dotyczące polityki spójności, w ramach której państwa członkowskie, zwłaszcza 12 „nowych” członków UE, dostają fundusze strukturalne), które obejmą uproszczeniami procedur resztę funduszy.

Korzyści z konsultacji

Poprzedniej nowelizacji rozporządzenia finansowanego dokonano w 2007 r. Postulaty zmian w procedurach regulujących wydawanie funduszy z budżetu UE płyną do Komisji Europejskiej ze strony beneficjentów od wielu lat. Nowa debata na rzecz reformy finansowania UE rozgorzała pod koniec października 2009 r., kiedy to Dyrekcja ds. Budżetu ogłosiła oficjalne, ogólnounijne konsultacje publiczne w tej sprawie (trwały do połowy grudnia). O ich rezultatach pisałam w EUlotce nr 7 (30).

W konsultacjach wzięły udział (zaledwie!) 243 podmioty: obywatele, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy oraz władze publiczne. Konsultacje miały na celu zebranie doświadczeń i opinii na temat możliwości poprawy dostępu do grantów, uproszczenia procedur finansowych, zwiększenia efektywności funduszy. Sugestie reform, na które wskazywano najczęściej, to: podawanie przez Komisję więcej informacji na temat ogłaszanych konkursów, stworzenie specjalnej strony internetowej, kalendarza oraz możliwości subskrybowania powiadomień e-mailowych (dzięki którym można by łatwo znaleźć wszystkie planowane na dany rok konkursy), większa elastyczność w ustalaniu warunków dofinansowania, obniżenie progu wkładu własnego i akceptowanie wkładu rzeczowego jako kosztów kwalifikowalnych, podwyższenie do 15% – 20% progu dla kosztów pośrednich (administracyjnych), przedyskutowanie przyznawania dotacji wyłącznie projektom o charakterze niezarobkowym, elastyczniejsze procedury związane z prefinansowaniem, wprowadzenie dwuetapowego trybu składania wniosków (najpierw wstępna propozycja projektu, a następnie kompletny wniosek) oraz systemu nadawania odrębnego statusu organizacjom, które zrealizowały już projekty dofinansowane z pieniędzy UE, dzięki któremu nie musiałaby ponownie przedkładać dokumentów prawnych i finansowych. Wszystkie podmioty postulowały ponadto uproszczenie procedur.

Jakie zmiany?

Organizacje pozarządowe ucieszą się przede wszystkim z podwyższenia pułapu, poniżej którego obowiązują uproszczone procedury administracyjne, z obecnego poziomu 25 tys. do 50 tys. euro. Kolejnym ułatwieniem będzie zniesienie uciążliwego obowiązku otwierania osobnego rachunku dla zaliczek przekazywanych przez Komisję. Ponadto beneficjenci nie będą musieli zwracać odsetek od płatności z góry (zaliczkowych),  czyli narosłych do momentu wykorzystania dotacji. Bruksela zamierza również ułatwić beneficjentom wykorzystywanie dotacji do płacenia pozostałym partnerom projektu. Zmiany przedstawione przez Komisję obejmują także propozycję uproszczeń dla przedsiębiorstw, które ubiegają się o kontrakty UE, m.in. korzystanie z dokumentów złożonych wcześniej, zamiast wymagania ich na nowo przy każdym kolejnym zgłoszeniu.

Zapłata za efekty

Długoterminowym celem Komisji jest modyfikacja systemu dotacji unijnych poprzez przesunięcie nacisku ze zwrotu kosztów na zapłatę za osiągnięte wyniki. Po przyjęciu nowelizacji Komisarz Lewandowski stwierdził: – W większości przypadków beneficjentom spłaca się ich rzeczywiste koszty, co oznacza, że muszą oni wyszczególnić wszystkie wydatki, aby otrzymać ich zwrot. Wymaga to czasochłonnych i kosztownych formalności zarówno dla beneficjenta, jak i Komisji, która, zamiast się skupić na wynikach, musi sprawdzić otrzymane rachunki. Istnieją wprawdzie rozwiązania uproszczone (płatności lub wskaźniki ryczałtowe), ale nie były one do tej pory szeroko stosowane. Komisja proponuje zniesienie pułapu obecnie ograniczającego wartość dotacji, w przypadku których można stosować płatności ryczałtowe. Beneficjenci nie musieliby zgłaszać poszczególnych pozycji kosztów, lecz otrzymywaliby kwoty ryczałtowe na konkretne zadania, a następnie musieliby wykazać, że zrealizowali je skutecznie i oszczędnie.

Możemy z tej wypowiedzi wywnioskować, że w przyszłości beneficjenci nie musieliby już rozliczać poszczególnych pozycji kosztów, lecz otrzymywaliby kwoty ryczałtowe na konkretne działania. Po zakończeniu projektu musieliby się wykazać skutecznym i oszczędnym zrealizowaniem zadania.

Uproszczenia a nadzór

Według Komisarza Lewandowskiego skomplikowane procedury prowadzą do wielu błędów w wydawaniu funduszy unijnych. Najwyższy poziom nieprawidłowości notowany jest w wydatkowaniu pieniędzy dystrybuowanych w ramach polityki spójności: 11%. Znane wielu beneficjentom z własnego doświadczenia pomyłki biorą się m.in. z nieprawidłowego obliczenia kursu walutowego z danego dnia. Komisja proponuje wyższy poziom dopuszczalnego błędu w różnych kategoriach wydatków i przekonuje, że nie zwiększy to skali nieprawidłowości i nadużyć, ponieważ jednocześnie znikną biurokratyczne absurdy, natomiast kontrola będzie tańsza.

Komisja stara się więc zachować w swoich propozycjach równowagę między krokami upraszczającymi a zapewnieniem skutecznego nadzoru nad pieniędzmi podatników. Jak zostało wspomniane wyżej, około 80% budżetu Unii wykorzystuje się na szczeblu krajowym, dlatego też Komisja proponuje dalsze kroki w celu usprawnienia rozliczania państw członkowskich ze sposobu, w jaki wykorzystują one fundusze UE. Usprawnienia i uproszczenia nie będą bowiem oznaczać mniejszej kontroli. Krajowe agencje płatnicze zajmujące się wdrażaniem funduszy strukturalnych byłyby zobowiązane do wydawania poświadczeń zgodności dotyczących zarządzania funduszami (tak jak dzieje się w przypadku płatności dla sektora rolnictwa), podlegających niezależnemu audytowi.

Kiedy skorzystamy