Publicystyka - ngo.pl

Postanowiłem wyjechać „na złamanie karku”, szukać w puszczach tropikalnych iskry wolności i chleba. Długo i w głębokim skupieniu studiowałem mapę Brazylii. Szukałem osady Teresa Cristina, w której szykowano mi tymczasowy dach nad głową. Wreszcie znalazłem. Maleńki, mniejszy od pyszczka malarycznego komara, punkcik...

Fascynujące zapiski i fotografie z życia polskich emigrantów w Brazylii zebrała Gminna Biblioteka Publiczna w Jaśle z siedzibą w Szebniach, jedna ze 110 bibliotek w całym kraju biorących udział w projekcie Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej pod auspicjami Fundacji Ośrodka „KARTA“. Ile podobnych opowieści kryją stare albumy, czy osobiste wspomnienia? Jak wiele z nich uda się przenieść w przyszłość?

Fundacja Ośrodka KARTA zajmuje się dokumentowaniem i upowszechnianiem historii najnowszej Polski i Europy Środkowo-Wschodniej. Włączenie do tych działań sieci bibliotek gminnych okazało się strzałem w dziesiątkę. Biblioteki jako instytucje bliskie miejscowym społecznościom stały się podstawą procesu, którego głównym celem jest ratowanie śladów przeszłości i aktywizacja pamięci. KARTA dostrzegła potencjał bibliotek: fakt, że są to miejsca zaufania publicznego o wysokim prestiżu, a bibliotekarze – dzięki swojej otwartości, zaangażowaniu i znajomości społeczności lokalnej – mogą dotrzeć do ciekawych i nieznanych świadków, wydarzeń, dokumentów.

Ośrodek KARTA przygotował bibliotekarzy do nowej roli podczas fachowych szkoleń. Trzy dni wystarczyły, aby bibliotekarze poznali najważniejsze elementy pracy archiwistycznej: ideę archiwum społecznego i zasady jego organizacji, metody pozyskiwania, gromadzenia, opracowywania, digitalizacji i udostępniania zasobów oraz kwestie prawne i etyczne związane z takimi działaniami. Katarzyna Suchecka z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Hrubieszowie mówi o tym, jak wspólne rozmowy o lokalnej historii budują społeczności i zmieniają pracę bibliotekarzy zaangażowanych do projektu w roli archiwistów: Wysłuchiwanie i nagrywanie relacji biograficznych skutkuje specyficznym rodzajem zaangażowania – bardzo osobistym i emocjonalnym. Kiedy rozmówcy mija pierwsza trema i zapomina o mikrofonie, pojawia się szczery śmiech, wzruszenie, czasem łzy. Zawsze mi się to udziela. Wiem, że osoby, z którymi rozmawiam są w podeszłym wieku, ale dopiero odejście jednej z nich uświadomiło mi dotkliwie, jak ważnej jest utrwalanie wspomnień. Cieszy mnie entuzjazm osób, które w archiwum wierzą i przynoszą tu rodzinne pamiątki. A największą radość sprawia mi fakt, że mogę w tym uczestniczyć, że z czytelnikami rozmawiam nie tylko książkach, ale i ich rodzinnych historiach.

Jak podkreśla Marcin Wilkowski z Fundacji Ośrodka KARTA, bibliotekarze potrafią z energią i entuzjazmem budować w środowisku gminy przestrzeń aktywności i współpracy. Nic więc dziwnego, że stali się lokalnymi sojusznikami KARTY, realizując misję organizacji – ocalanie zagrożonej zapomnieniem historii, utrwalanie jej i upowszechnianie. Wymiernym efektem współpracy z bibliotekami są cyfrowe zbiory archiwaliów na stronie www.archiwa.org oraz artykuły w kwartalniku Karta. Dla lokalnych społeczności projekt stał się okazją do wymiany opinii, rozmów, zacieśniania kontaktów. W podkarpackim Cieszanowie segregator z wydrukowanymi fotografiami dokumentującymi historię miejscowości krąży od domu do domu, by każdy mieszkaniec mógł dopisać swoje uwagi. W wielu bibliotekach organizowane są spotkania, podczas których omawia się zebrane dokumenty czy zdjęcia. To wszystko wzmacnia społeczności, tworzy więzi.

Ta wspólna wymiana korzyści jest możliwa dzięki przemyślanemu projektowi, który angażuje bibliotekarzy, wzmacnia środowisko, w którym pracują, a organizacji pozarządowej pozwala realizować jej misję i cele.

Sieć bibliotekarskich kontaktów w całej Polsce pozwoliła Fundacji Ośrodka KARTA przygotować wskazówki dla innych organizacji pozarządowych, które zechcą skorzystać z potencjału bibliotek:

• ucz bibliotekarzy i ucz się od nich – to znakomici mentorzy w zakresie przekładania wieloletniego doświadczenia i wiedzy na poziom relacji lokalnych, międzyludzkich,
• nic nie zastąpi bezpośredniego kontaktu z bibliotekarzami – nie tylko na szkoleniach, ale także na miejscu. To nasz wspólny projekt i wspólnie troszczymy się o kontakt ze społecznością lokalną czy władzami samorządowymi,
• niech oczekiwania spotkają się z realiami – weź pod uwagę liczebność zespołu, zasady działania biblioteki, wyposażenie i inne zadania jakie na co dzień realizują bibliotekarze,
• wspólnie z bibliotekarzami planuj działania – ustalajcie razem ramy współpracy, zadania, terminy. Dzięki temu realizacja projektu będzie komfortowa dla obu stron.

Organizacje pozarządowe mogą też korzystać z zasobów KARTY – zajrzeć na bloga www.blog.archiwa.org, poczytać historie związane ze zdjęciami zgromadzonymi przez biblioteki i zapoznać się z podsumowaniem projektu.

Mogą również przekonać się, jak projekt przebiega w wybranych bibliotekach:

Biblioteka w Szebniach: „Symbioza w skali mikro”

Biblioteka w Brzesku

Biblioteka w Cieszanowie

Biblioteka w Gierałtowicach

Biblioteka w Łazach

Biblioteka w Trzebini

Projekt „Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej” jest prowadzony przez Fundację Ośrodka KARTA w ramach Programu Rozwoju Bibliotek.

W Polsce działa 8500 bibliotek publicznych, w tym 6500 w małych miejscowościach. W Programie Rozwoju Bibliotek uczestniczy 3327 placówek. Są w nich komputery z dostępem do Internetu, drukarki, projektory multimedialne i aparaty cyfrowe. Do bibliotek przychodzi 1/3 mieszkańców małych miejscowości.

Program Rozwoju Bibliotek jest wspólnym przedsięwzięciem Fundacji Billa i Melindy Gates i Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, a jego realizatorem jest Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.