Publicystyka - ngo.pl

Zastosowana w FIO koncepcja regrantingu nie jest niczym nowym. W pierwszych latach EFS nie zabraniał jego stosowania, co pozwoliło na realizację ciekawych projektów zawierających ten element, później jednak zrezygnowano w tym funduszu z jego stosowania. Na pewno może on być skutecznym narzędziem do delegowania odpowiedzialności – także finansowej – z administracji na III sektor, jednak musi być stosowany bardzo ostrożnie. Regranting nie bez powodu wzbudza obawy. Organizacje przyznające dotacje innym zyskują specjalny status. Są odbierane jako organizacje „nadrzędne”, wspomagające. Jeśli to one aktywnie pozyskały lub wypracowały rozdysponowane środki, to nie ma najmniejszych wątpliwości, że na taki status zasługują. Jednak w przypadku redystrybucji środków przyznanych w ramach programu takiego jak np. FIO, może to powodować pewien dyskomfort, szczególnie wtedy, gdy jednocześnie startują one w innych konkursach, konkurując ze swoimi „podopiecznymi” o pieniądze na realizację zadać statutowych. Na pewno więc dogłębna ewaluacja stanowi klucz do bezpiecznego stosowania tego mechanizmu.

FIO, jak sama nazwa wskazuje, ma wspierać inicjatywy obywatelskie. Tego typu inicjatywy to nie tylko działania organizacji pozarządowych, ale także grup nieformalnych. Dlatego też w programie przewidziano wsparcie dla takich grup, z nadzieją, że przerodzą się one w przyszłości w trwalsze struktury działające na rzecz lokalnych środowisk. Podejście to, będące logicznym następstwem obranego kierunku, jest o tyle trudne, że grupy nieformalne nie mają osobowości prawnej, a co za tym idzie, nie mogą otrzymywać dotacji. Podobna sytuacja jest z budżetem obywatelskim, w którym to samorządy realizują przedsięwzięcia wskazane przez grupy obywateli, bo nie mogą przekazać im pieniędzy na zadania. W FIO realizacją inicjatyw obywatelskich zajmują się organizacje pośredniczące (dokonujące regrantingu), przekazując dotacje bądź to organizacjom „opiekunom” poszczególnych inicjatyw, bądź osobom fizycznym odpowiedzialnym za ich realizację. To podejście było już stosowane w innych programach (np. „Działaj Lokalnie”), nadal jednak dalekie jest od oczywistości. FIO pozwala właśnie przetestować je na ogólnopolską skalę.

Ewaluacja zastosowanych w FIO rozwiązań jest istotna nie tylko w kontekście tego funduszu. Dzięki temu, że FIO finansowane jest ze środków krajowych, obowiązują w nim jedynie reguły naszego systemu księgowego czy prawego. Środki publiczne FIO podlegają tym samym ograniczeniom i restrykcjom co środki ministerialne, wojewódzkie, miejskie i gminne. Wypracowane, sprawdzone w praktyce rozwiązania mogą więc być wzorem dla krajowych, regionalnych czy lokalnych programów współpracy. Dlatego też szczegółowa analiza i dokumentacja wszystkich aspektów tego programu jest szczególnie ważna.

Na pewno warto już teraz rozpocząć szeroką debatę istotną dla dalszych losów FIO: w okresie 2016-2020, a także później. W tym roku jest na nią czas, którego w poprzednim niestety trochę zabrakło. Warto przedyskutować, czym FIO powinno być, w jakim kierunku dążyć: narzędzia inicjującego aktywność obywatelską, czy raczej służącego profesjonalizacji III sektora? Kto powinien otrzymać preferencyjne punkty (organizacje małe/biedne/młode/doświadczone/partnerskie itp. itd.)? Jakie komponenty systemowe są najbardziej potrzebne (watchdogi/ekonomia społeczna/zmiany systemowe czy jeszcze inne)? To wszystko pytania, które trzeba sobie zadać, by efektywnie spożytkować ograniczone środki FIO – z jak największym pożytkiem dla nie tylko III sektora, ale dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w naszym kraju. Odpowiedzi szukać musimy wszyscy, a Komitet Sterująco-Monitorujący może i powinien pełnić w tej dyskusji jedynie rolę katalizatora.

Członek Komitetu Sterująco-Monitorującego FIO