Ile wynosił przeciętny budżet organizacji w 2014 roku? Czy organizacje mają stabilne przychody? Z jakich źródeł finansowania najczęściej korzystają organizacje? Co najczęściej stanowi majątek organizacji?
Przychody organizacji w 2014 roku
Przychody sektora pozarządowego w Polsce w 2014 roku były znacząco większe niż w roku 2011. Roczny budżet przeciętnej organizacji w 2014 roku wynosił 27 tys. zł, podczas gdy trzy lata wcześniej była to kwota o 9 tys. mniejsza.
O poprawie sytuacji finansowej świadczą nie tylko większe przeciętne przychody organizacji, ale także zmniejszenie udziału organizacji o najmniejszych budżetach (do 1 tys. zł) z 20% do 14% oraz wzrost odsetka stowarzyszeń i fundacji dysponujących rocznymi przychodami powyżej 1 mln zł. Stanowiły one w 2014 roku 6% całego sektora, czyli o 2 punkty procentowe więcej niż trzy lata temu. Wykres 1. obrazuje zmiany struktury przychodów sektora pozarządowego od 2001 roku.
Wykres 1. Struktura przychodów sektora
Przeciętna wysokość przychodów organizacji w 2014 roku była bardzo zróżnicowana w zależności od branży. Najwyższe przeciętne przychody uzyskały organizacje działające przede wszystkim w branży pomocy społecznej i usług socjalnych. Połowa z nich dysponowała kwotą nie mniejszą niż 73 tys. zł. Nieco niższe, ale także przekraczające przeciętne przychody w całym sektorze, osiągnięto przychody w branży ochrony zdrowia (budżet połowy organizacji aktywnych w tej dziedzinie był nie mniejszy niż 50 tys. zł) oraz w branży edukacji i wychowania (analogiczny wskaźnik wyniósł 38 tys. zł). Niższe przychody niż przeciętne dla całego sektora miały organizacje zajmujące się rozwojem lokalnym (połowa miała przychody nie mniejsze niż 21 tys. zł), sportem, turystyką, rekreacją i hobby (20 tys. zł) oraz kulturą i sztuką (18 tys. zł). Oznacza to, że przeciętna organizacja z branży o największych przychodach (usługi socjalne i pomoc społeczna) miała czterokrotnie większy budżet niż przeciętna organizacja reprezentująca branżę kultury i sztuki, czyli branżę która osiągnęła najmniejsze przychody. Wytłumaczeniem tego zróżnicowania między branżami może być z jednej strony różnica w dostępności środków na poszczególne typy działań, a z drugiej sama specyfika aktywności podejmowanych przez organizacje z poszczególnych branż. Stowarzyszenia i fundacje z branż o największych przeciętnych przychodach (pomoc społeczna i usługi socjalne oraz ochrona zdrowia) częściej niż organizacje z innych branż deklarują, że działają codziennie i są dostępne dla swoich klientów od poniedziałku do piątku w standardowych „godzinach pracy”. Być może ich duża dostępność częściowo wynika z faktu, że mają one największe możliwości finansowe i częściej zatrudniają płatny personel, ale jest to także związane z charakterem działalności, jaką prowadzą i potrzebami osób, na rzecz których działają.
Różnice w wysokości przeciętnych przychodów występują nie tylko między organizacjami z różnych branż, ale także między stowarzyszeniami i fundacjami zlokalizowanymi w miejscowościach różniących się wielkością. W 2014 roku przeciętne przychody organizacji z terenów wiejskich wynosiły 17 tys. zł, a im większa była miejscowość, w której miały siedzibę stowarzyszenia i fundacje, tym wyższy był ich przeciętny budżet – w miastach do 50 tys. mieszkańców wynosił on ok. 22 tys. zł, w miastach między 50 a 200 tys. mieszkańców był o ok. 7 tys. zł większy (29 tys. zł), w miastach zaś powyżej 200 tys. mieszkańców wynosił 69 tys. zł.
Przeciętna wielkość przychodów jest też związana z „wiekiem” stowarzyszenia lub fundacji – im więcej lat upłynęło od założenia organizacji, tym większy był jej budżet w 2014 roku.
Brak stabilności przychodów
Mimo wzrostu przychodów poważnym problemem stowarzyszeń i fundacji jest brak stabilności i przewidywalności finansowania. Organizacje biorące udział w badaniach poproszono o określenie, w jakim stopniu na początku marca 2015 roku miały zapewniony budżet na rok 2015 (a więc na kolejne 10 miesięcy), a także na rok 2016. Okazało się, że tylko 56% organizacji miało zapewnione nie więcej niż połowę budżetu na 2015 rok, a jedynie 17% organizacji miało zagwarantowane ponad ¾ budżetu.
Wykres 2. Część budżetu na 2015 rok zagwarantowana w marcu 2015 roku
Stabilne finansowanie działalności w dłuższej perspektywie, a więc zagwarantowanie środków na 2016 rok, dla większości organizacji jest poza zasięgiem. W marcu 2015 roku 72% organizacji nie miało zapewnionych żadnych środków na kolejny rok. 15% stowarzyszeń i fundacji mogło na pewno liczyć na nie więcej niż ¼ całości przychodów, między ¼ a połową budżetu miało 5% organizacji. Ponad połowę środków na 2016 rok miało zapewnione 8% organizacji.
Mimo tak niejasnej sytuacji finansowej organizacjom rzadko zdarza się nie płacić w terminie za produkty lub usługi (w tym wynagrodzenia). Według deklaracji złożonych w trakcie badań, w 85% organizacji nie było w 2014 roku choćby jednego miesiąca, w którym organizacja byłaby niewypłacalna z powodu braku płynności finansowej. 7% organizacji ujawniło, że zdarzył się jeden lub dwa takie miesiące. W kolejnych 5% organizacji taka sytuacja trwała ponad 3 miesiące, a 3% respondentów nie umiało odpowiedzieć na to pytanie i wybrało odpowiedź „trudno powiedzieć”.
Źródła przychodów organizacji
Ważną zmianą, którą można odnotować, porównując wyniki badań sektora organizacji pozarządowych z lat 2012 i 2015, jest wzrost liczby źródeł przychodu. Budżet przeciętnej organizacji w 2011 roku pochodził z dwóch źródeł, czy raczej kategorii źródeł (por. kategorie wymienione na wykresie 4), a w roku 2014 już z trzech. Budżet składający się z wpływów z pięciu lub więcej typów źródeł mało w 2014 roku 27% organizacji, a w 2011 roku 19%.
Wykres 3. Liczba źródeł przychodów
Na przesunięcia w poziomie wykorzystania różnego rodzaju środków finansowych miała wpływ zmiana sposobu pytania w naszych badaniach o dwa typy źródeł przychodów. W 2011 roku pytanie dotyczyło wyłącznie finansowych darowizn od osób indywidualnych, a także firm i instytucji, zaś w 2014 roku spytaliśmy łącznie o darowizny finansowe i rzeczowe. Zapewne między innymi z tą zmianą należy łączyć wzrost liczby deklaracji dotyczących korzystania z darowizn od osób indywidualnych o 18 punktów procentowych, a z darowizn od instytucji i firm – o 6 punktów procentowych.
Możliwy wpływ zmian metodologicznych na wyższe wyniki w zakresie poziomu korzystania z określonych źródeł przychodu dotyczy jednak tylko darowizn. W 2014 roku odnotowano także wzrost odsetka organizacji korzystających z innych źródeł – samorządowych (7 punktów procentowych), rządowych oraz z 1% podatku (w obydwu przypadkach po 6 punktów procentowych), a także środków Unii Europejskiej, przychodów z działalności odpłatnej czy dotacji od innych organizacji (na poziomie 3–4 punktów procentowych). Na wykresie 4 przedstawiono źródła przychodów organizacji oraz poziom korzystania z poszczególnych źródeł w latach 2011 i 2014.
Wykres 4. Korzystanie ze źródeł przychodu
Majątek
43% organizacji nie dysponuje żadnym majątkiem. Dobra, będące w posiadaniu stowarzyszeń i fundacji, to najczęściej przedmioty i dobra niematerialne używane w codziennej pracy, takie jak wyposażenie biurowe (36% organizacji), sprzęt i wyposażenie specjalistyczne (np. sprzęt sportowy, rehabilitacyjny, medyczny, reflektory), sprzęt edukacyjny, instrumenty muzyczne (32%), oprogramowanie komputerowe, licencje, patenty, prawa autorskie (20%).
Wykres 5. Składniki majątku organizacji
15% organizacji deklaruje, że dysponuje majątkiem w formie pieniędzy, w tym lokat bankowych, 1% posiada akcje, obligacje, prawa majątkowe lub udziały (np. w spółkach). Jednak kiedy spytaliśmy, czy organizacje traktują swoje aktywa finansowe jako kapitał rezerwowy lub żelazny, twierdząco odpowiedziało tylko 10% sektora.
Częścią sektora o najwyższym udziale organizacji dysponujących majątkiem jest branża zajmująca się pomocą socjalną i usługami społecznymi (63%), czyli ta sama, która ma najwyższe przeciętne przychody, druga pod tym względem jest branża ochrony zdrowia (60%). Na drugim krańcu plasują się organizacje działające na rzecz kultury i sztuki – jakimś majątkiem dysponuje 44% z nich.
Co to jest NGO? Ile jest w Polsce NGO? Czym zajmują się NGO? Dowiesz się w serwisie fakty.ngo.pl.
Badanie zostało zrealizowane w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG, a także z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich oraz środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
