Publicystyka - ngo.pl

Europejskie Ramy Kwalifikacji – czym są i czemu mają służyć?

Europejskie Ramy Kwalifikacji to zestawienia opisów kwalifikacji opartych na efektach uczenia się. Obejmują one wszelkie formy kwalifikacji oraz cały zakres ich poziomów. Stworzenie oraz wdrożenie narzędzia, jakim są Krajowe Ramy Kwalifikacji, (KRK) mające odniesienie do Europejskich Ram Kwalifikacji (ERK)^[1], jest dla krajów UE dobrowolne.

W grudniu 2006 roku Polska wyraziła chęć ich stworzenia – obecnie trwa proces ich projektowania^[2]. U podstaw tej decyzji leżało Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie^[3]. Do roku 2012 każdy dokument potwierdzający kwalifikacje powinien zawierać odniesienie do Krajowych i Europejskich Ram Kwalifikacji.

Europejskie Ramy Kwalifikacji są wspólnym europejskim systemem odniesienia, który ma powiązać Krajowe Systemy i Ramy Kwalifikacji państw Unii Europejskiej. W ERK jest wyszczególnionych 8 poziomów wiedzy, umiejętności i postaw opisujących efekty uczenia się. Obejmują one kształcenie ogólne (od poziomu szkoły podstawowej) i kształcenie osób dorosłych, kształcenie i szkolenie zawodowe oraz kształcenie wyższe (do poziomu studiów doktoranckich), uwzględniając kwalifikacje uzyskane zarówno drogą kształcenia formalnego, jak i pozaformalnego oraz nieformalnego^[4]. W modelu ERK najważniejsze jest nie to, jaką drogą dochodzi się do określonych poziomów wykształcenia, nie jaki wkład został wniesiony w proces uczenia się, ale to, jakie osiągnięto rezultaty uczenia się. Każdy z poziomów powinien być możliwy do osiągnięcia za pomocą dowolnej z wymienionych powyżej ścieżek kształcenia. Może to mieć szczególe znaczenie dla osób, które nie posiadają dyplomów kształcenia formalnego, a niejednokrotnie posiadają umiejętności nabyte w drodze kursów szkoleniowych czy też poprzez tzw. doświadczenie życiowe. W praktyce system ten ma spowodować, że kwalifikacje i systemy ich nadawania staną się bardziej czytelne, co pomoże osobom uczącym się i pracującym nie tylko sprawnie podejmować naukę i pracę w krajach UE, ale i zmieniać pracę lub instytucję edukacyjną we własnym kraju^[5]. Europejskie Ramy Kwalifikacji będą uzupełniać i wzmacniać istniejące instrumenty europejskiej mobilności, takie jak Europass oraz ECTS czy ECVET.

Ważna jest także kwestia nazewnictwa, ponieważ pojęcie „kwalifikacje” ma w Polsce inne znaczenie niż w dokumentach dotyczących europejskich ram kwalifikacji. ERK dotyczą kwalifikacji, a nie kompetencji. Posiadanie przez człowieka kwalifikacji oznacza, że formalnie został przez wiarygodną, prawomocną instytucję potwierdzony fakt, iż człowiek uzyskał rezultaty uczenia się zgodne z określonymi standardami.

ERK a edukacja pozaformalna

Patrząc na przesłanki do wdrożenia tych ram, podawane przez instytucje unijne i krajowe, wydaje się, że rozwój ERK i odpowiednich KRK należy traktować jako próbę zreformowania istniejących systemów zdobywania kwalifikacji. Konieczność wielokrotnego reformowania wynika bezpośrednio z wymagań pracodawców i pracowników, którzy stoją przed wyzwaniami, takimi jak migracja siły roboczej, przyśpieszone zmiany technologiczne czy globalizacja. Wszyscy aktorzy rynku pracy powinni zyskać, gdy możliwość modyfikacji dostosowujących edukację do zmieniających się okoliczności niejako wpisana będzie w system uczenia się.

Edukacja pozaformalna^[6] stosunkowo szybko przystosowuje się do wymagań rynku pracy. Jednak jej minusem jest brak certyfikacji potwierdzającej kompetencje nabyte w jej trakcie. W rezultacie utrudnia to prezentacje nowych umiejętności pracodawcy. Mimo iż coraz częściej bierzemy udział w działaniach z zakresu edukacji pozaformalnej, której wynikiem są często wiedza i umiejętności oczekiwane przez pracodawców przy zatrudnieniu, to nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę i często nie wiemy, jak zaprezentować te doświadczenia^[7]. Walidacja kompetencji uzyskanych w procesie edukacji pozaformalnej mogłaby w sposób przejrzysty świadczyć o nabytej wiedzy, umiejętnościach i opanowanych postawach z danego zakresu tematycznego.

Krajowe Ramy Kwalifikacji – zrealizowane projekty i bieżące działania

W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Priorytet III: Wysoka jakość oświaty, Działanie 3.4. Otwartość systemu edukacji w kontekście uczenia się przez całe życie, Poddziałanie 3.4.1. Opracowanie i wdrożenie Krajowego Systemu Kwalifikacji – projekty systemowe), powstał raport opracowywany przez Zespół Ekspertów zaangażowanych w realizację projektu systemowego MEN pn. "Opracowywanie bilansu kwalifikacji i kompetencji dostępnych na rynku pracy w Polsce oraz modelu Krajowych Ram Kwalifikacji", który zawarty jest w publikacji “Od Europejskich do Krajowych Ram Kwalifikacji” ^[8]. Przeprowadzona została także ogólnopolska kampania informacyjna – wydano ulotki i broszury, stworzona została strona internetowa^[9] oraz odbyło się wiele krajowych i ponadnarodowych konferencji.

W latach ubiegłych realizowane były już projekty dotyczące szkoleń i kwalifikacji zawodowych, m.in. w latach 1998–2004 ze środków PHARE (z inicjatywy MPiPS, MEN i MGiP) oraz w latach 2006–2007 ze środków EFS w ramach projektu MPiPS. W sumie powstały opisy 240 krajowych standardów kwalifikacji zawodowych dla wybranych specjalności. Są one dostępne w internetowej bazie danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, zawierającej również technologię szkoleń^[10].

Projekt SYSCOM – cele, bieżące i planowane działania

Ponadnarodowy Projekt SYSCOM (Systematic Competency Documentation in Social Integration Enterprises^[11]wychodzi naprzeciw potrzebie dostosowania krajowych systemów opisywania i nadawania kwalifikacji zawodowych w podmiotach zajmujących się zawodową integracją społeczną do europejskiego procesu, aby móc jak najlepiej wykorzystać możliwości, jakie proces ten ze sobą niesie. Projekt jest współfinansowany przez Komisję Europejską, w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”, i stanowi partnerstwo organizacji z Flandrii (Belgii), Austrii, Niemiec i P)olski oraz współpracuje z Europejską Siecią Przedsiębiorstw Integracji Społecznej (European Network for Social Integration Entreprises – ENSIE). Projekt rozpoczął się w styczniu 2009 r. i potrwa do grudnia 2010 r.

Grupą docelową Projektu są podmioty integracji społecznej, np.:

• instytucje prowadzące warsztaty społeczne w Belgii,
• zakłady integracji społecznej i kwalifikacji w Niemczech,
• przedsiębiorstwa integracji społecznej w Austrii,
• różne podmioty w Polsce (głównie działające w ramach III sektora, czyli organizacje pozarządowe, lub o zbliżonej charakterystyce) oferujące działania mające na celu integrację zawodową oraz podniesienie kwalifikacji osób doświadczających trudności w funkcjonowaniu na otwartym rynku pracy.

Celem Projektu jest zarówno informowanie podmiotów integracji społecznej oraz instytucji z nimi współpracujących o postępach w planowaniu i wdrażaniu ERK / KRK. A także, co jest bardzo istotne, włączenie ich do europejskiej dyskusji na temat standardów szkoleń zawodowych i certyfikacji efektów uczenia się uczestników. Dzięki temu zaangażowane w działania projektowe podmioty, mają możliwość wypowiedzenia się jeszcze na etapie planowania ERK / KRK na temat ich kształtu, czyli szans i zagrożeń w odniesieniu do swojej działalności.

W ramach projektu odbywają się spotkania informacyjne i dyskusyjne w każdym z krajów partnerskich Projektu oraz spotkania ponadnarodowe partnerów. Najbliższe spotkanie krajowe odbędzie się 21 maja 2010 we Wrocławiu. Stworzona zostanie także metodologia treningowa dla pracowników i beneficjentów podmiotów integracji społecznej dotycząca ERK / KRK . Planowane jest również jej próbne zastosowanie we wszystkich krajach partnerskich.

W ramach projektu przeprowadzane są analizy, które, wraz z wnioskami wyciągniętymi z dyskusji podczas spotkań, mają na celu ustalenie, jakie działania należy podjąć, aby przygotować się do procesu opisywania i uznawania kwalifikacji zgodnego z ERK / KRK. Uczestniczącym w spotkaniach i analizach instytucjom dana jest jednocześnie możliwość wskazania trudności mogących wystąpić przy ich wdrażaniu.

^[6] Edukacja pozaformalna (inaczej zwana „kształceniem nieformalnym”) to świadoma i zorganizowana działalność kształcąco - wychowująca prowadzona poza ustanowionym formalnym systemem szkolnym, umożliwiająca określonej grupie uczestników osiągnięcie założonych celów kształcenia (W. Okoń: Słownik pedagogiczny. PWN, Warszawa, 1992r.)

^[11] Ten Projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Projekt lub publikacja odzwierciedlają jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną.