Publicystyka - ngo.pl

Przed nami kolejny rok szkolny. Wracamy do ustalonego zakresu lekcji, do przerabiania wyznaczonego materiału. Ale czy to wystarczy, by zrozumieć świat? Wiedza z ławek szkolnych może okazać się niewystarczająca. Nauka nie polega tylko na zapamiętywaniu faktów czy reguł. Ważne jest samodzielne dochodzenie do prawdy, krytyczne podejście do źródeł. To naprawdę cenna umiejętność w czasie wielkich i gwałtownych przeobrażeń.

Postęp technologiczny zmienia naszą rzeczywistość, wpływa na to, jak postrzegamy świat. Coraz ciężej jest nam odróżniać prawdziwe informacje od fake’ów, zwłaszcza deepfake’ów. Jesteśmy też stale przeciążeni szumem informacyjnym, części informacji po prostu nie sprawdzamy, nie mając już na to przestrzeni.

Jednocześnie obok nas, w Ukrainie toczy się wojna. Polska, jako kraj frontowy jest celem rosyjskiej dezinformacji, która sprytnie podsyca wewnętrzne animozje i stara się wzbudzić niechęć wobec emigrantów uciekających przed konfliktem. 

Na te zjawiska nakłada się jeszcze bezpardonowa kampania wyborcza, w której emocje przysłaniają racjonalną wymianę argumentów. W rezultacie poziom naszej debaty publicznej dramatycznie spada.

Te wszystkie elementy powodują, że racjonalna ocena bieżących zjawisk, napływających informacji staje się naprawdę trudnym zadaniem.

W roku szkolnym 2022/2023 Fundacja Zaprojektowane do Działania zrealizowała projekt „Nie daj się strollować – podstawy edukacji medialnej dla młodzieży szkolnej”, finansowany ze środków otrzymanych od m.st. Warszawy. Jego częścią było badanie pt. „Czy to mi się przyda w życiu? O potrzebie edukacji medialnej młodych”. W badaniu wzięło w nim udział 663 uczniów warszawskich szkół podstawowych z klas 6-8 oraz ze szkół ponadpodstawowych z klas 1-5 oraz 43 nauczycieli.

W części badania poświęconej uczniom poszukiwałyśmy informacji o tym, jak korzystają oni z mediów, czy i jak weryfikują informacje, czy wiedzą co to jest krytyczne myślenie, pułapki umysłu oraz edukacja medialna. 

W części dedykowanej nauczycielom pytałyśmy, co sądzą o potrzebie rozwijania wśród młodzieży krytycznego korzystania z internetu, prosiłyśmy o opinie na temat kompetencji uczennic i uczniów w tym zakresie oraz o wskazanie zagadnień oraz formy zajęć z edukacji medialnej w szkołach, a także ewentualnego wsparcia ze strony przedstawicieli trzeciego sektora, specjalizujących się w tematyce mediów.

Okazuje się, że uczniowie szukają informacji głównie w internecie, przede wszystkim w mediach społecznościowych. Uważają, że wiarygodność medium jest ważna, co ciekawe - wyżej oceniają wiarygodność mediów tradycyjnych niż społecznościowych. Ich zdaniem przekazywanie nieprawdziwych informacji jest szkodliwe. Nieznaczna większość deklaruje, że sprawdza newsy, z którymi się styka (weryfikują je głównie w internecie, w innych mediach lub szukając potwierdzenia u bliskich czy znajomych). Jednocześnie połowa nie sprawdza informacji przed wysłaniem. Niestety większość uczniów nie zna pojęcia krytycznego myślenia, nie wie czym są pułapki umysłu, nie wie również czym jest edukacja medialna.

Z powyższym obrazem kompetencji medialnych uczniów spójne okazują się opinie nauczycieli. Dostrzegają oni potrzebę prowadzenia zajęć z edukacji medialnej wśród młodzieży. Obserwują, że młodzi potrzebują wsparcia w świadomym, krytycznym i bezpiecznym korzystaniu z internetu. Uważają, że zajęcia z edukacji medialnej powinny odbywać się cyklicznie z wykorzystaniem aktywizujących form. Często deklarują także chęć współpracy z przedstawicielami NGO, specjalizującymi się w tym zakresie.

Wyniki badania potwierdzają nasze obserwacje i doświadczenia z realizacji zajęć edukacji medialnej w szkołach.

W tak skomplikowanej i dynamicznej rzeczywistości, z jaką mamy dziś do czynienia rozwijanie kompetencji medialnych uczniów powinno stać się jednym z priorytetów działań edukacyjnych.

Od świadomego, krytycznego przyjmowania treści zależą przyszłe opinie i decyzje naszych uczniów. To będzie miało przełożenie nie tylko na ich przyszłość, ale również na nas wszystkich.

Osoby zainteresowane dostępem do pełnej wersji naszego raportu zapraszamy do kontaktu na FB naszej fundacji: https://www.facebook.com/zaprojektowane.

Raport „Czy to mi się przyda w życiu? O potrzebie edukacji medialnej młodych” zrealizowany w ramach projektu „Nie daj się strollować – podstawy edukacji medialnej dla młodzieży szkolnej”, finansowanego ze środków otrzymanych od m.st. Warszawy.

Dorota Marynowicz

Wiceprezeska

Fundacja Zaprojektowane do Działania