Publicystyka - ngo.pl

Z jednej strony trudno grupę tak dużą, o zróżnicowanej sytuacji życiowej, wrzucać do jednego worka, z drugiej jednak można przypuszczać, że istnieją potrzeby i problemy wyróżniające seniorów na tle pozostałych grup wiekowych. Z badania zleconego przez Stowarzyszenie Małych Braci Ubogich wynika, że najczęściej deklarowane problemy osób starszych wiążą się z kłopotami ze zdrowiem (55%), utratą bliskich (46%) i zakończeniem życia zawodowego (28%), a więc są ściśle związane z fazą życia, w jakiej się znaleźli. Na czwartym miejscu pod względem częstości wskazań  pojawia się poczucie osamotnienia i izolacji (deklaruje je 17% badanych).

Z tych samych badań wynika, że samotność to nie tylko subiektywne odczucie seniorów, ale także realne doświadczenie. W grupie kobiet i mężczyzn powyżej 65. roku życia co trzeci badany mieszka samotnie, zaś w przypadku osiemdziesięciolatków, udział mieszkających w pojedynkę rośnie do 50%.

Jednocześnie samodzielne mieszkanie nie musi oznaczać samotności. Z badań CBOS na temat więzi społecznych Polaków wynika, że 14% osób powyżej 65. roku życia w ciągu ostatniego roku większość czasu spędziło samotnie. To więcej niż w pozostałych grupach wiekowych, ale jednocześnie pozostałych 86% seniorów nie doświadczało trwałej samotności. Większość badanych spędzała czas w towarzystwie najbliższej osoby (35%), bliższej i dalszej rodziny (43%), a także najbliższych przyjaciół i znajomych (10%).

Poza spędzaniem czasu z rodziną i przyjaciółmi, sposobem na poradzenie sobie z samotnością może też być działalność w stowarzyszeniach czy klubach zrzeszających seniorów. Badania CBOS nad aktywnością społeczną Polaków pokazują, że w 2018 roku aktywność w tego typu organizacjach zadeklarowało 3,7% Polaków, a więc trzy razy więcej niż 10 lat wcześniej. Jednak osoby powyżej 65. roku życia działają nie tylko w organizacjach seniorskich – swój wojny czas na rzecz różnego rodzaju stowarzyszeń, ruchów, zrzeszeń czy fundacji poświęca, wg CBOS, 39% z nich. To zaledwie o 1 punkt procentowy mniej, niż w całym społeczeństwie, nie można więc powiedzieć, żeby seniorzy byli mniej aktywni niż ogół Polaków (a trzeba pamiętać, że w grupie 65+ są osoby 80-letnie, a także starsze, którym aktywność społeczną utrudniać mogą problemy zdrowotne).

Z kolei z badań organizacji wiadomo, że seniorzy są ważną grupą, do której sektor pozarządowy kieruje swoje działania. Jak wynika z badań GUS, 22% organizacji prowadzi działania skierowane do osób w wieku emerytalnym. Z danych zebranych przez Stowarzyszenie Klon/Jawor wiemy, że głównym polem działania organizacji wspierających seniorów najczęściej jest sport, turystyka, rekreacja i hobby – w tym obszarze specjalizuje się 21% z nich. Podobnie często organizacje działające dla seniorów zajmują się kulturą i sztuką oraz edukacją i wychowaniem (po 20%).

Dwa razy rzadziej organizacje podające za swych odbiorców seniorów koncentrują się na ochronie zdrowia czy usługach socjalnych lub pomocy społecznej. Oznacza to, że organizacje działające dla seniorów przede wszystkim ich aktywizują, a zdecydowanie rzadziej prowadzą skierowaną do nich działalność pomocową.

Szczególną formą aktywizacji seniorów są Uniwersytety Trzeciego Wieku, których jest w Polsce ponad 600, z czego większość (ok. 60%) działa w formie stowarzyszenia lub fundacji. Liczbę słuchaczy UTW szacować można na 120 tys. osób (w większości kobiet). 2/3 UTW działa w miejscowościach poniżej 50 tys. mieszkańców, a więc tam, gdzie brakuje alternatywnych form aktywnego spędzania czasu dla osób starszych. Uniwersytety Trzeciego Wieku często nie mają wiele wspólnego ze światem akademickim (co trzeci WTZ nie ma patronatu uczelni wyższej), ale dają swoim słuchaczom to, czego oczekują: aktywność fizyczną, kulturalną i społeczną, a także miejsce nawiązywania kontaktów towarzyskich.

Okres najbardziej dynamicznego rozwoju ruchu Uniwersytetów Trzeciego Wieku przypada na lata 2005-2010 (powstała wtedy połowa działających placówek). Trzymajmy kciuki za dalszy rozwój ruchu, ponieważ prognozy demograficzne nie zostawiają złudzeń – zapotrzebowanie na usługi organizacji działających na rzecz seniorów będzie coraz większe.

W artykule wykorzystano: wyniki badania Stowarzyszenia mali bracia Ubogich oraz ARC Rynek i Opinia; raporty CBOS dotyczące Więzi społecznych oraz Aktywności Polaków w organizacjach obywatelskich; wyniki badań Stowarzyszenia Klon/Jawor oraz GUS z badań organizacji pozarządowych realizowanych w 2015 roku oraz raport ProVision Solution z roku 2016 „Rola Uniwersytetów Trzeciego Wieku w procesie aktywizacji kulturalnej seniorów”.