Nie da się ukryć, że pandemia spowodowana koronawirusem SARS-CoV-2 zmieniła nasze życie. Zamknięcie centrów handlowych oraz punktów usługowych i gastronomicznych, wprowadzenie kontroli granicznych, zawieszenie połączeń lotniczych, a także akcja #zostańwdomu wymusiły na nas zmiany w codziennym funkcjonowaniu. Europa, w tym Polska, mierzy się obecnie z pandemią, której skutki są trudne do przewidzenia, lecz wymagają natychmiastowego działania.
COVID-19 dosięga Europę
Choć pierwsze przypadki zakażenia rodzajem nowego koronawirusa SARS-CoV-2 odnotowano już pod koniec grudnia 2019 r. w chińskim mieście Wuhan, mało kto przypuszczał, że wywoływana przez niego choroba COVID-19 tak szybko rozprzestrzeni się w innych państwach na świecie. Koniec lutego 2020 r. przyniósł wieści o dużej fali zachorowań w północnych regionach Włoszech, a w wielu krajach UE zaczęto odnotowywać przypadki zakażenia. W odpowiedzi na ogłoszoną w marcu globalną pandemię COVID-19 przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), a także wystąpienie zakażeń we wszystkich państwach członkowskich UE, zarówno rządy krajowe tych państw, jak i władze Unii Europejskiej zaczęły aktywnie działać, aby przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się choroby oraz niwelować skutki pandemii.
Komisja Europejska jako koordynator działań
Aby zapewnić szybkie działanie na szczeblu europejskim, Komisja Europejska na co dzień odpowiedzialna za wykonywanie postanowień traktatów, powołała wśród swoich członków specjalny zespół koordynacyjny ds. szybkiego reagowania. Składa on się z ośmiu komisarzy, na których czele stanęła przewodnicząca KE Ursula von der Leyen. Tym samym oprócz von der Leyen w skład zespołu weszli: Margrethe Vestager (wiceprzewodnicząca wykonawcza; Europa na miarę ery cyfrowej), Valdis Dombrovskis (wiceprzewodniczący wykonawczy; Gospodarka służąca ludziom) , Paolo Gentiloni (Gospodarka), Thierry Breton (Rynek wewnętrzny), Stella Kyriakides (Zdrowie), Janez Lenarcic (Zarządzanie kryzysowe), Ylva Johansson (Sprawy wewnętrzne), Adina Valean (Transport). Co więcej, Komisja uruchomiła także mechanizm koordynacji działań w sytuacjach kryzysowych – ARGUS, a powołany w jego ramach Komitet Koordynacji Kryzysowej spotyka się regularnie, aby zapewnić synergię działań wszystkich właściwych departamentów i służb Komisji oraz agencji UE.
Zadaniem Komisji Europejskiej jest przede wszystkim wspieranie państw członkowskich w przezwyciężeniu kryzysu i wydawaniu zaleceń dotyczących wspólnego kierunku działań. Tym samym Komisja chce uniknąć podejmowania przez kraje UE nieskoordynowanych, a nawet sprzecznych działań, które w konsekwencji mogą wpłynąć negatywnie na wspólne wysiłki w walce z pandemią. Z tego powodu niezbędna jest koordynacja i wydawanie zaleceń w obszarze zdrowia publicznego, transportu, kontroli granicznej, rynku wewnętrznego oraz handlu.
Środki medyczne potrzebne lekarzom
Lekarze w wielu państwach członkowskich mówią o niewystarczającej ilości sprzętu medycznego, a także środków ochrony osobistej. Z tego powodu Komisja Europejska po raz pierwszy historii zadecydowała o utworzeniu w ramach rescEU strategicznych zapasów środków medycznych, które mają pomóc służbom medycznym w walce z pandemią. Zapasy te obejmą przede wszystkim artykuły medyczne takie jak m.in. sprzęt medyczny potrzebny do intensywnej terapii (np. respiratory), środki ochrony indywidualnej (np. maski wielokrotnego użytku, ubrania ochronne), szczepionki i środki lecznicze oraz wyposażenie laboratoryjne.
W praktyce zapasy te będą przechowywane przez jedno lub kilka państw członkowskich, które od 20 marca mają możliwość złożenia wniosku do Komisji Europejskiej o dotację. Komisja Europejska finansuje 90% kosztów zakupu artykułów, natomiast pozostałe 10% pokrywa wnioskujące państwo członkowskie. Dystrybucją zakupionych środków medycznym zajmie się Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego, którego zadaniem jest dopilnowanie, aby trafiały one w miejsca najbardziej potrzebujące
Co ważne, państwa członkowskie nabywają równocześnie środki ochrony indywidualnej, respiratory i artykuły niezbędne do przeprowadzenia testów na koronawirusa również w ramach umowy w sprawie wspólnych zamówień. Takie skoordynowane podejście na poziomie unijnym daje im silną pozycję negocjacyjną z sektorem prywatnym, co zostało udowodnione poprzez sukces pierwszego przetargu z 24 marca 2020 r.
Aby dostęp do wyrobów medycznych niezbędnych do walki z koronawirusem był jak najszerszy, na pilny wniosek Komisji Europejskiej, bezpłatnie udostępnione zostały także normy europejskie masek filtrujących, rękawic medycznych oraz odzieży ochronnej. Tym samym przedsiębiorcy uzyskali możliwość szybkiego przekształcenia swoich linii produkcyjnych, aby pomóc w wytwarzaniu kluczowych produktów mających na celu przeciwdziałanie pandemii.
Miliardy euro pomocy
Ponieważ skutki gospodarcze pandemii są bardzo poważne, Komisja Europejska przyjęła tymczasowe ramy prawne umożliwiające państwom członkowskim dodatkowe wsparcie. Obejmują one zarówno dotacje bezpośrednie, zwolnienia podatkowego, zaliczki, jak i gwarancje państwowe na pożyczki.
Przede wszystkim uelastycznieniu uległy zasady udzielanej pomocy państwowej. Dzięki temu kraje członkowskie uzyskały możliwość szybkiego i skutecznego działania w celu wspierania obywateli oraz przedsiębiorstw (w tym w szczególności małych i średnich) borykających się z trudnościami związanymi z pandemią COVID-19.Tym samym państwa samodzielnie mogą decydować o katalogu zastosowanych środków, które obejmują m.in. dopłaty do wynagrodzeń, zawieszenia płatności podatków lub składek na ubezpieczenie społeczne, a także udzielanie bezpośredniego wsparcia finansowego konsumentom.
Aby jak najszybciej pomóc małym i średnim przedsiębiorstwom, które zostały dotknięte pandemią, uruchomione zostaną także dotychczasowo obowiązujące mechanizmy wsparcia przewidziane w budżecie UE. W najbliższych tygodniach aż 1 mld euro zostanie przekierowany jako gwarancja do Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego w celu zachęcenia banków do zapewnienia płynności finansowej małym i średnim przedsiębiorstwom. Ocenia się, że pomoże to aż 100 000 firmom tego typu w Europie.
Co więcej, Komisja Europejska zaproponowała także skierowanie, aż 37 miliardów euro w ramach polityki spójności na walkę z kryzysem wywołanym przez SARS-CoV-2. Aby to osiągnąć, Komisja zaleca zniesienie w tym roku obowiązku zwrotu niewykorzystanych funduszy strukturalnych przez państwa członkowskie. Parlament Europejski już zaakceptował tę propozycję.
Zamkniecie granic i powrót Europejczyków do domu
Z powodu pandemii wiele europejskich państw, w tym Polska, zdecydowało się na wprowadzenie tymczasowych kontroli granicznych, kontrolowanie zdrowia przekraczających granicę, a także zawieszenie międzynarodowych połączeń. Jednak jak zauważyła Komisja Europejska, aby nie spowodować wielkich zaburzeń na unijnym rynku wewnętrznym, przyjęte przez państwa rozwiązania powinny być ze sobą skoordynowane. Z tego powodu zaproponowano wytyczne dla państw członkowskich dotyczące środków zarządzania granicami, których celem będzie zarówno zapewnienie zdrowia obywateli, jak i dostępności podstawowych towarów i usług, w tym artykułów medycznych i spożywczych.
Przede wszystkim Komisja Europejska wezwała państwa członkowskie, aby wprowadzone kontrole graniczne były stosowane w sposób proporcjonalny i z należytym uwzględnieniem zdrowia ludzkiego (np. zapobiegały powstawaniu dużych zgromadzeń poprzez tworzenie się kolejek). Co więcej, powinny one także ułatwić przekraczanie granic przez pracowników przygranicznych, w szczególności tych pracujących w opiece zdrowotnej lub innych podstawowych usługach (np. opieka nad seniorami). Z kolei aby zapewnić swobody przepływ towarów, a tym samym utrzymać unijny łańcuch dostaw, Komisja zaproponowała utworzenie tzw. zielonych korytarzy, czyli uprzywilejowanych pasów ruchu przeznaczonych wyłącznie dla transportu dóbr.
Unia Europejska pomaga także państwom członkowskim w sprowadzeniu swoich obywateli przebywających w państwach trzecich do Europy. Dzięki uruchomionemu Europejskiemu Mechanizmowi Ochrony Ludności, od 19 marca wykonywane są tzw. loty repatriacyjne obywateli UE. Dzięki temu m.in. Austria sprowadziła Europejczyków z Maroko; Belgia z Tunezji; Niemcy z Egiptu, Maroka, Tunezji, Filipin, Argentyny, Dominikany; Łotwa z Gruzji; Litwa z Indonezji; Czechy z Egiptu, Wietnamu i Filipin; a Polska z Czadu, Sudanu, Nepalu i Malediwów.
Więcej informacji
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat działań Unii Europejskiej mających na celu walkę z pandemią COVID-19, skontaktuj się z Punktem Informacji Europejskiej Europe Direct- Wrocław, który mieści się w Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych Sektor 3 (ul. Legnicka 65). W związku z ogłoszonym stanem epidemii w Polsce, od 16 marca do 10 kwietnia 2020 r. pracujemy w formie zdalnej, ale można się z nami skontaktować telefonicznie lub poprzez pocztę elektroniczną.
