Publicystyka - ngo.pl

Wytwarzanie energii elektrycznej, wypożyczanie namiotu na imprezy, usługi gastronomiczne, medyczne, wydawnicze, szkoleniowe, introligatorskie, hotelarskie, działalność reklamowa, wynajem pomieszczeń, handel… – to przykładowe obszary działalności gospodarczej stowarzyszeń i fundacji wskazane przez organizacje w odpowiedzi na otwarte pytanie o jej przedmiot zadane w ramach badania „Kondycja sektora organizacji pozarządowych 2015”.

Działalność gospodarcza organizacji rzadko prowadzona jest w obszarze zupełnie niepokrywającym się z działalnością statutową, zazwyczaj jest z nią przynajmniej luźno związana. Jej prowadzenie pozwala wygenerować zysk na rozwijanie działalności statutowej lub, jak wynika z badań – częściej, przychód pozwalający na pokrycie kosztów, ale także zwiększający stabilność i finansową płynność organizacji. Niestety, analiza wyników z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor z ostatnich lat pokazuje, że organizacji decydujących się na jej prowadzenie nie przybywa.

Sposób na finansową niestabilność

Mimo wzrostu przychodów odnotowanego w 2014 roku i większej dywersyfikacji źródeł przychodu, barierą w rozwoju stowarzyszeń i fundacji jest brak stabilności i przewidywalności finansowania. Problem ten dotyczy przede wszystkim organizacji o małych budżetach, ale dotyka też organizacji o budżetach zdecydowanie większych niż przeciętne (wśród organizacji o budżetach między stu tysiącami a milionem złotych). Odpowiedzią na niego mogłaby być działalność gospodarcza prowadzona przez większe organizacje na szerszą skalę. Przychody z działalności gospodarczej nie są uzależnione od kalendarza dotacyjnego, pozwalają też na finansowanie działań, na które trudno zdobyć środki z innych źródeł (o ile tylko służą prowadzeniu lub rozwijaniu działalności statutowej).

Doświadczenia organizacji prowadzących działalność gospodarczą w ostatnich latach pokazują, że nie jest łatwo osiągnąć z niej znaczący zysk (przewyższający 10% osiąganych z niej przychodów) – generuje go tylko co trzecia z nich. Na szczęście jeszcze rzadziej zdarza się, że działalność gospodarcza osiąga ujemny wynik finansowy – deklaruje to mniej więcej co dziesiąta organizacja, spośród wszystkich, które ją prowadzą. Większość „organizacji-przedsiębiorców” nie ma z działalności gospodarczej ani zysku, ani straty. Można więc zaryzykować tezę, że dla większości organizacji prowadzących działalność gospodarczą, jest ona sposobem na zwiększenie płynności i stabilności finansowej, a nie motorem rozwoju działalności.

Nawet jeśli działalność gospodarcza częściej pełni funkcję stabilizatora niż koła zamachowego finansowej kondycji organizacji, ma znaczenie, jakiej wysokości środki organizacje w ten sposób pozyskują. Okazuje się, że przeciętne przychody z racji jej prowadzenia są relatywnie wysokie – w 2014 roku połowa „organizacji-przedsiębiorców” miała z jej tytułu wpływy do budżetu nie mniejsze niż 43 tysiące złotych, w 2011 roku było to niemal 50 tysięcy. Tak więc przeciętne przychody z działalności gospodarczej były niewiele niższe niż przeciętne przychody z funduszy Unii Europejskiej albo dotacji z administracji rządowej.

Brak postępów w ekonomizacji sektora

Niestety, analiza danych z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor z ostatnich dziesięciu lat pokazuje, że procent organizacji prowadzących działalność gospodarczą nie rośnie. W 2014 roku przychody z działalności gospodarczej miało 7% organizacji – nieco mniej niż w 2011 roku (kiedy odnotowało je 9% sektora) i mniej więcej tyle samo, ile w trzech poprzednich edycjach badania (2009, 2007, 2005).

Trudno na podstawie wyników badań stwierdzić, jakie są najważniejsze bariery rozwoju działalności gospodarczej sektora. Patrząc na to zagadnienie od drugiej strony, można się zastanowić, jakie czynniki sprzyjają jej prowadzeniu.

Wśród najważniejszych branż sektora trudno wskazać jednoznacznego lidera przedsiębiorczości, widać jednak, że zdecydowanie rzadziej niż NGO z innych branż prowadzą ją organizacje sportowe. Generalnie rzecz biorąc, działalność gospodarcza jest związana z większą skalą działań organizacji – częściej prowadzą ją organizacje działające w skali regionalnej, ogólnokrajowej lub obejmujące swoimi działaniami inne kraje, niż te działające lokalnie. Znaczenie ma też lokalizacja organizacji – im większa miejscowość, tym więcej organizacji-przedsiębiorców. Najczęściej działalność ekonomiczną prowadzą organizacje najstarsze – założone dawniej niż 15 lat temu.

Widać też zależność między zatrudnieniem a działalnością gospodarczą – najczęściej prowadzą je organizacje zatrudniające przynajmniej jedną osobę na umowę o pracę (20%), a im luźniejsze relacje z pracownikami i współpracownikami, tym mniejszy procent organizacji prowadzących działalność gospodarczą. Wśród stowarzyszeń i fundacji działających wyłącznie w oparciu o pracę społeczną działalność gospodarcza praktycznie nie występuje.

Wspólnym mianownikiem tych wszystkich zależności jest budżet organizacji – im większy, tym częściej stowarzyszenie lub fundacja prowadzi działalność gospodarczą. W 2014 roku wpływy z niej miało 3% stowarzyszeń i fundacji, których przychody nie przekroczyły 100 tysięcy złotych, 16% organizacji o budżecie między 100 tysiącami a 1 milionem i 27% tych o przychodach przekraczających milion złotych.

Można więc powiedzieć, że zdecydowana większości organizacji o budżetach małych, przeciętnych, a nawet ponadprzeciętnych, choć nie największych, nie stać na prowadzenie działalności ekonomicznej. Biorąc pod uwagę obowiązki związane z działalnością gospodarczą i towarzyszące jej prowadzeniu ryzyko, można uznać ich decyzję za racjonalną. Oznacza to jednak, że bez programów tworzących spójny system zachęt do prowadzenia działalności gospodarczej, dla większości sektora nie stanowi ona realnej alternatywy środków z dotacji lub darowizn ani nawet sposobu na uzupełnienie budżetu.

Co to jest NGO? Ile jest w Polsce NGO? Czym zajmują się NGO? Dowiesz się w serwisie fakty.ngo.pl

Bez spójnego systemu zachęt do prowadzenia działalności gospodarczej, dla większości sektora nie stanowi ona realnej alternatywy dla środków z innych źródeł.