Publicystyka - ngo.pl

Często decyzja o wycince drzew wynika ze złego stanu drzewa, np. spowodowanego przez chuliganów czy nieprawidłową pielęgnację. Edukacja na temat właściwych metod dbania o otaczającą nas zieleń, ale też zagrożeń dla bezpieczeństwa przechodniów, wynikających np. z wandalizmu, bezpośrednio przyczynia się do zapobiegania wycince drzew. Również edukacja na temat wartości drzew, ważnych spełnianych przez nie funkcji oraz wartości przyrody w miastach przekłada się na bardziej zielone otoczenie. Mieszkańcy nie tylko szybciej zauważają, gdy zieleń nagle znika lub zaczyna podupadać (np. chorować), ale też zyskują argumenty w dyskusji z inwestorami i zarządcami terenów zielonych w miastach. Są również bardziej skłonni do wywierania presji na lokalne władze w kierunku tworzenia polityk, sprzyjających bardziej zielonej przestrzeni.

Przykładem inicjatywy, która buduje zrozumienia wartości drzew w miastach jest Święto Drzewa organizowane przez Klub Gaja od 2003 roku. Jest to program edukacji ekologicznej, którego inauguracją jest doroczna akcja sadzenia drzew w październiku. Wspólne sadzenie drzew przyczynia się zarówno do zwiększenia stopnia zalesienia i zadrzewienia, jak również integruje społeczności wokół lokalnych inicjatyw. Od 2007 r. program jest częścią kampanii „Miliard drzew dla planety”, zainicjowanej przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP).

Podobnym przykładem są projekty Fundacji Ekorozwoju z Wrocławia, tym razem dotyczące przede wszystkim drzew w niemiejskim krajobrazie. Program „Drogi dla natury” czy realizowany w ramach niego film „Sekretne życie drzew”, który ma ukazać się w czerwcu 2014 r. pokazuje wartość drzew i funkcje, jakie spełniają w ekosystemie.

Organizacje pozarządowe włączają się w promowanie i wspieranie (m.in. w charakterze ekspertów, ale również współorganizatorów) oddolnych inicjatyw na rzecz drzew, nie tylko tych, które stanowią element protestu przeciwko ich wycince, ale również tych, które nową przestrzeń zieloną dopiero mają stworzyć. Przykładem wartym przytoczenia są działania Stowarzyszenia posŁódź z Łodzi, zachęcającego mieszkańców do aktywnego współtworzenia przestrzeni publicznej. Stowarzyszenie PosŁódź jest m.in. organizatorem Parking Day w Łodzi.

Innym przykładem jest projekt „Zielona Adrenalina” realizowany we Wrocławiu w 2012 roku. Jego pierwsza pilotażowa edycja polegała na warsztatach planowania zagospodarowania podwórek międzyblokowych na osiedlu w południowej części miasta, dzięki czemu mieszkańcy, we wsparciu merytorycznym architekta zieleni, mogli stworzyć najlepszy ich zdaniem projekt zagospodarowania zaniedbanego terenu w ich okolicy. Drugim etapem projektu była wspólna realizacja założonych zamierzeń – a tym samym kształtowanie przestrzeni, która z niczyjej stała się „nasza”, „wspólna”. Na tym etapie wsparcie polegało przede wszystkim na dialogu z zarządcami wspólnoty mieszkaniowej, tak by uzyskać zgodę na realizację projektu (co niekiedy jest główną barierą dla mieszkańców) oraz dostarczyć niezbędne narzędzia.

Organizacje pozarządowe angażują się na rzecz przyrody w miastach przyjmując na siebie rolę pośrednika i/lub przedstawiciela lokalnej społeczności w dialogu z władzami miast i decydentami. Stowarzyszenie MiastoDrzew we Wrocławiu zbierało podpisy pod petycją przeciw masowej wycince drzew w mieście. W ten sposób organizacja, będąca podmiotem z osobowością prawną, stała się „adwokatem”, który reprezentując większą grupę, ma bardziej wyraźny głos w rozmowach z lokalną władzą, która z natury jest bardziej dominującym partnerem.

Podobną funkcję pełnią zresztą funkcjonujące przy niektórych Urzędach Miast Komisje Dialogu Obywatelskiego lub Komisje Dialogu Społecznego, których zadaniem jest pośredniczenie między mieszkańcami a urzędem.

Działania strażnicze, czyli monitorowanie posunięć przedsiębiorstw oraz decyzji samorządów, a następnie informowanie o nieprawidłowościach i przypadkach naruszenia prawa czy przyjętych standardów to kolejny przykład działań, w których szczególną rolę odgrywają organizacje pozarządowe. Portal watchdog.org.pl prezentuje organizacje, pełniące tego typu funkcje, w tym kilka realizujących tego typu działania na rzecz przyrody. Obecność przyrody w miastach pozostaje jednak ciągle obszarem, w którym działania strażnicze spoczywają przede wszystkim na barkach lokalnych, małych organizacji, najlepiej znających swoją bezpośrednią okolicę.

Organizacje pozarządowe mogą również przyczyniać się do ochrony drzew i przyrody w miastach biorąc na siebie (na ogół w wyniku współpracy z Urzędem Gminy) zarządzanie terenami zielonymi. Ich przewagą w stosunku do grup nieformalnych jest to, że mogą starać się o środki finansowe od różnych grantodawców na tworzenie i utrzymanie terenów zieleni, co jest opcją często niedostępną lub w pewnej mierze ograniczoną dla indywidualnych osób czy grup nieposiadających osobowości prawnej. Organizacje pozarządowe mogą również prowadzić dodatkową działalność gospodarczą lub odpłatną, umożliwiającą pozyskiwanie pieniędzy, przeznaczanych następnie na ochronę i pielęgnację zieleni lub prowadzenie nowych nasadzeń.

Przykładu tutaj dostarcza Poznań, gdzie grupa społeczników postanowiła zagospodarować teren dawnego kąpieliska w parku Kasprowicza. „Kolektyw Kąpielisko” angażuje mieszkańców w działania na rzecz transformacji przestrzeni dotychczas zaniedbanej. Od zakładania karmników dla ptaków po tworzenie Ogrodu Społecznego – miejsca, gdzie można się spotkać, ale i bezpiecznie uprawiać zioła i warzywa w mieście. Docelowo w miejscu dawnego basenu miałoby powstać miejsce, wyposażone w infrastrukturę do prowadzenia warsztatów, organizacji koncertów i innych imprez kulturalnych.

Londyn może się poszczycić tym, że przekazanie terenu zdegradowanego do zagospodarowania i zarządzania organizacji pozarządowej, przynosi efekty i wymierne korzyści dla całego miasta. W 2000 roku utworzono tam London Wetland Centre. Na terenie należącym do prywatnej firmy obsługującej wodociągi, w miejscu XIX-wiecznych zbiorników wody pitnej powstał park tematyczny terenów podmokłych. Pozbyła się ona kłopotliwego dotychczas w utrzymaniu terenu o statusie ochronnym, uzyskując równocześnie zgodę na zabudowanie 20% jego powierzchni. Mieszkańcy zyskali atrakcyjnie urządzony i cenny przyrodniczo teren w otoczeniu zatłoczonego miasta. Powstały tam ścieżki edukacyjne, miejsca do bardzo popularnej w Wielkiej Brytanii obserwacji ptaków (bird watching). Natomiast organizacja pozarządowa Wildfowl and Wildlife Trust, zajmująca się ochroną mokradeł i siedlisk podmokłych, w nowym parku znalazła siedzibę, powierzono jej zarządzanie całością obszaru, zyskała również doświadczenie w przeprowadzaniu tak złożonych przedsięwzięć.

Innym przykładem jest powstała w 2002 r. Toronto Parks and Trees Foundation. Fundacja jest atrakcyjna dla tych darczyńców, którzy nie mogą lub nie chcą angażować się w inicjatywy prowadzone przez władze miasta. Ponadto, jej statut umożliwia ubieganie się o dotacje niedostępne dla magistratu, tj. ze środków federalnych i prowincjonalnych. Zachęca mieszkańców do wspierania aktualnie podejmowanych inicjatyw ze specjalnej listy, dzięki tzw. grantom podwajającym. To znaczy, że do kwoty uzbieranej przez lokalną społeczność, fundacja dokłada drugie tyle z własnych środków. Aktywnie współpracuje z przedsiębiorcami, innymi fundacjami, darczyńcami i lokalną społecznością. W latach 2002-2011 zebrała ponad 2 mln dolarów kanadyjskich.

Więcej przykładów wielosektorowej współpracy oraz rozwiązań technicznych i organizacyjnych dla przyrody w mieście można znaleźć w poradniku „Przyroda w mieście – Rozwiązania”. Jest dostępny bezpłatnie dzięki dofinansowaniu z NFOŚiGW. Więcej na temat poradnika pisaliśmy w portalu wiadomosci.ngo.pl – TUTAJ.

Natomiast lokalne inicjatywy na rzecz zieleni znaleźć można pod adresem www.uslugiekosystemow.pl/mapa.

Projekt dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.