Centra Aktywności Lokalnej to miejsca, których celem jest wspieranie działań lokalnych, integracja mieszkańców, dawanie przestrzeni do aktywności i edukacji, tworzenie przestrzeni będącej drugim domem, gdzie każdy czuje się mile widziany. Jednym z przykładów takich miejsc są domy sąsiedzkie.
Dom Sąsiedzki stanowi przestrzeń do działania dla społeczności lokalnej. Jest to miejsce, w którym integrują się wszystkie grupy wiekowe – rodziny, seniorzy i dzieci, realizując szereg działań i aktywności. Ma charakter apolityczny, areligijny i jest otwarty na różnorodne, prorodzinne, międzygeneracyjne inicjatywy społeczne, kulturalne i artystyczne. Dom Sąsiedzki pełni bardzo ważną rolę – angażuje społeczność lokalną bezpośrednio w rozwiązywanie problemów, wspierając, ale nie wyręczając mieszkańców w zaspokajaniu ich potrzeb.
Historia domów sąsiedzkich zaczęła się od otwierania takich centrów w ubogich dzielnicach miast w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Holandii, by wyrównywać szanse społeczne. Dziś domy sąsiedzkie funkcjonują już w szerszych obszarach – stały się miejscami kształtującymi lokalne społeczności, integrującymi mieszkańców i uruchamiającymi ich potencjał w bezpośrednich działaniach. Mieszkańcy współtworzą takie centrum razem z siecią wspierających organizacji, instytucji i prywatnych firm.
Model polskich domów sąsiedzkich powstał w Gdańsku, jako oddolna inicjatywa – koalicja Urzędu Miasta Gdańska i organizacji pozarządowych, działających na rzecz społeczności lokalnych. Obecnie w różnych dzielnicach miasta funkcjonuje już kilkanaście domów i klubów sąsiedzkich. Przykładem jednego z nich jest Gościnna Przystań prowadzona przez Gdańską Fundację Innowacji Społecznych. Społeczność oruńskiego domu sąsiedzkiego jest wielopokoleniowa, działają tu klub malucha, świetlica środowiskowa, klub młodych oraz klub seniora. Mieszkańcy mogą realizować swoje pasje, zaangażować się w grupy samopomocowe, skorzystać z warsztatów, kursów rozwijających umiejętności. Gościnna Przystań pełni także funkcję centrum demokracji lokalnej. Odbywają się tu debaty, spotkania mieszkańców dotyczące planowania przestrzennego, spraw dzielnicy istotnych z punktu widzenia mieszkańców. Swoją siedzibę ma tu Rada Osiedla, dyżury pełnią Radni Miasta Gdańska.
Misją Domu Sąsiedzkiego jest kreowanie miejsca otwartego na różnorodność osób i działań, tworzonego przez lokalną społeczność w celu wzmacniania jej aktywności, tożsamości i odpowiedzialności za przestrzeń w której żyje.
Dom Sąsiedzki ma charakter obywatelski, odwołuje się do takich wartości jak solidarność społeczna i jest otwarty na różnorodne, prorodzinne, międzygeneracyjne inicjatywy społeczne, kulturalne i artystyczne. W lokalnym środowisku jest ogniwem wspierającym proces społecznej zmiany. Działa w celu wspierania aktywności mieszkańców lokalnej społeczności poprzez:
- wzmacnianie relacji międzyludzkich,
- budowanie tożsamości lokalnej i postawy obywatelskiej
- wspólne działanie,
- przejmowanie odpowiedzialności,
- zapewnianie programów/usług w odpowiedzi na rozeznane potrzeby.
Dom Sąsiedzki jest przestrzenią dostępną przede wszystkim dla mieszkańców dzielnicy, ale pozostaje również otwarty na inicjatywy ogólnomiejskie, pełniąc rolę inkubatora aktywności obywatelskiej.
W dzielnicy, gdzie znajduje się siedziba Domu Sąsiedzkiego, powinno funkcjonować partnerstwo lokalne, które podejmuje wspólne działania na rzecz rozwoju aktywności społecznej i obywatelskiej mieszkańców dzielnicy oraz poprawy ich dostępu do różnych usług społecznych oraz miejsc rekreacji i spędzania czasu wolnego.
Podstawowym kapitałem domu sąsiedzkiego są mieszkańcy, dlatego dokładamy wszelkich starań do angażowania i włączania mieszkańców w proces jego tworzenia. Spośród mieszkańców, przedstawicieli lokalnych organizacji/instytucji powinniśmy wyłonić lokalnych liderów zainteresowanych tworzeniem domu sąsiedzkiego. Zaangażowanie mieszkańców jest gwarantem ich identyfikacji z miejscem, mogą sami być gospodarzami lub współgospodarzami (z pracownikami instytucji/organizacji prowadzącej dom sąsiedzki). W domu sąsiedzkim mieszkańcy mogą m.in. uczyć się nawzajem nowych rzeczy (sąsiedzkie warsztaty i szkolenia organizować spotkania lub po prostu razem spędzać czas. Oferta Domów Sąsiedzkich w dużej mierze opiera się na potencjale mieszkańców i organizacji tam działających. Z jednej strony jest odpowiedzią na potrzeby mieszkańców. Z drugiej zaś, jest tworzona przez nich samych i bazuje na lokalnych zasobach. Katalog aktywności Domu Sąsiedzkiego tworzą:
- Edukacja (obywatelska, kulturalna, zawodowa, historyczna, ekologiczna). Formy zajęć: warsztaty, kluby dyskusyjne, spotkania, szkolenia, debaty, spotkania z radnymi, inicjatywy uchwałodawcze, wnioski do budżetu obywatelskiego itp.
- Aktywizacja i integracja (wspólne działania mieszkańców, wspólne świętowanie, zajęcia artystyczne, zajęcia tematyczne, grupy zainteresowań, wsparcie finansowe inicjatyw mieszkańców. Formy zajęć: spotkania przy grillu, pikniki, festyny, spotkania grup sąsiedzkich, inicjatywy sąsiedzkie, kawiarenka, ogród społeczny, spacery po dzielnicy, wymienniki, kino pod chmurką, itp.
- Rozwój osobisty, samopomoc, ruch sąsiedzki (wsparcie psychologiczne, doradztwo zawodowe, poradnictwo obywatelskie, wolontariat, grupy samopomocowe, pomoc sąsiedzka, wsparcie rzeczowe i finansowe osób w potrzebie, wymiana zasobów między mieszkańcami. Formy zajęć: punkty informacyjno-konsultacyjne, udostępnianie sal, spotkania, kawiarenki, punkt poradnictwa, wymienniki itp.
Dom sąsiedzki to przyjazne miejsce, gdzie mieszkańcy spotykają się, by poznać indywidualne i grupowe potrzeby oraz odgrywać aktywną rolę w ich zaspokajaniu, to także miejsce, które włącza mieszkańców we współdecydowanie i działanie na rzecz wspólnego dobra. Program realizowany w Domu Sąsiedzkim ma za zadanie wzmocnienie społeczności, stworzenie przestrzeni do rozwijania kompetencji uczestników przydatnych w kreowaniu przestrzeni publicznej i współdecydowaniu o wspólnych sprawach. Ważnym ogniwem tworzenia programu jest odkrycie i wykorzystanie potencjału uczestników oraz wzmacnianie ich podmiotowości, co sprzyja powstawaniu samodzielnych i niezależnych inicjatyw mieszkańców.
Po więcej inspiracji z obszaru animowania społeczności lokalnej zapraszamy na VII Forum Edukacji Dorosłych, które odbędzie się w tym roku w dniach 15-16 listopada, w formule hybrydowej. Wśród poruszanych tematów znajdą się między innymi: rozwój usług społecznych w Polsce, społeczności uczące się, kreatywne metody edukacyjne czy edukacja młodych dorosłych. Wszystkie wystąpienia w sesji plenarnej będą tłumaczone na Polski Język Migowy. Ekspertki i eksperci podzielą się wiedzą i doświadczeniem, zaproszą do dyskusji, zachęcą do wypróbowania nowych metod, narzędzi oraz do wspólnej refleksji na temat przyszłości edukacji dorosłych.
Maciej Bielawski - ekspert w obszarze włączenia społecznego oraz ekonomii społecznej. Wiceprezes Stowarzyszenia ESWIP, które od 25 lat wspiera aktywność społeczną i obywatelską. Jeden z inicjatorów utworzenia pierwszego w Polsce Forum Animatorów Społecznych. Animator wielu inicjatyw, rozwiązań, partnerstw lokalnych. Członek grup roboczych tworzących polityki publiczne i planujących wykorzystanie funduszy europejskich w obszarze włączenia społecznego. Ambasador EPALE.
Całość dochodu przeznaczona jest na utrzymanie ngo.pl.
