Publicystyka - ngo.pl

Statut to najważniejszy wewnętrzny dokument – „konstytucja” organizacji. Jest to pisemnie potwierdzona informacja o możliwościach i zasadach działania stowarzyszenia lub fundacji. Często w statucie umieszczony jest zapis typu: „stowarzyszenie (lub fundacja) działa na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach (lub Ustawy o fundacjach) i postanowień niniejszego statutu”. Te właśnie „postanowienia” to klucz do sprawnego działania organizacji. W statucie szuka się odpowiedzi m.in. na takie pytania jak: dla kogo działa stowarzyszenie/fundacja? Kto podejmuje decyzję o zatrudnieniu pracowników? Czy można być wybranym kilka razy na prezesa zarządu? Wszystkie prowadzone w stowarzyszeniu lub fundacji działania powinny być zgodne ze statutem.

Statut to również informacja dla innych, np. dla potencjalnych grantodawców. Z tego dokumentu dowiedzą się, czym zajmuje się organizacja, co może robić i jaka jest jej struktura wewnętrzna. Czy prowadzi działalność gospodarczą? Jakiego rodzaju? Kto może podpisywać umowy w jej imieniu (prezes, a może prezes i skarbnik?) – inaczej mówiąc: kto reprezentuje organizację na zewnątrz? Czy stowarzyszenie ma oddziały?

Uwaga! Nie ma dwóch takich samych statutów, tak jak nie ma dwóch takich samych stowarzyszeń czy fundacji.

Co trzeba zapisać w statucie?
W dobrym statucie powinny znaleźć się takie zapisy, które pozwolą na sprawne działanie stowarzyszenia lub fundacji. Statut musi być także zgodny z obowiązującym prawem. Jeśli statut będzie źle napisany, mogą pojawić się problemy w codziennej pracy organizacji. Na przykład: zarząd ogólnopolskiej fundacji z Wrocławia to 3 osoby, mieszkające w różnych miastach (Wrocław, Poznań, Szczecin). Zgodnie ze statutem umowy zawierane przez fundację muszą być podpisywane przez dwóch członków zarządu łącznie. Oznacza to, że jeśli trzeba będzie podpisać jakąkolwiek umowę, przynajmniej jedna osoba z zarządu musi przyjechać, np. do Wrocławia. Albo trzeba będzie umowę przesyłać do innego miasta. Taki zapis jest w tym przypadku niepraktyczny. Lepiej określić, że umowy i inne zobowiązania może podpisywać jednoosobowo prezes fundacji, a dopiero, gdy umowa dotyczy kwoty powyżej 10 tys. zł – muszą być podpisy dwóch członków zarządu.

Są pewne części, rozdziały czy wręcz sformułowania, które powinny znaleźć się w statucie. Wytyczne na ten temat znajdziemy odpowiednio w Ustawie o fundacjach (art. 5) oraz w ustawie Prawo o stowarzyszeniach (art. 10).
Ogólnie można powiedzieć, że w statucie powinny być informacje:

• tzw. podstawowe (m.in. nazwa, teren działania i siedziba),
• o celach i sposobach ich realizacji (dla kogo działamy i w jaki sposób),
• o władzach organizacji, sposobach ich wyboru oraz kompetencjach (m.in. zarząd, komisja rewizyjna bądź rada fundacji, warunki ważności uchwał),
• o majątku organizacji (źródła pochodzenia majątku, sposób reprezentowania organizacji, zaciągania zobowiązań majątkowych),
• tzw. końcowe, czyli m.in. zasady wprowadzania zmian w statucie, sposób rozwiązania organizacji.

Jeśli jest to statut stowarzyszenia, muszą się w nim znaleźć także informacje o:

• członkach stowarzyszenia (jak można zostać członkiem, prawa i obowiązki członków),
• składkach członkowskich – jako jednym ze źródeł pochodzenia majątku stowarzyszenia, nie trzeba podawać ich wysokości.

Jeśli jest to statut fundacji, muszą się w nim znaleźć informacje o:

• sposobie powstania fundacji (m.in. informacje o fundatorze: imię i nazwisko lub nazwa firmy, w jakiej kancelarii notarialnej został podpisany akt założycielski, dokładna data podpisana, itd.; jeśli fundacja została ustanowiona w testamencie, to również taka informacja jest wpisywana do statutu),
• funduszu założycielskim – w statucie podawana jest wartość środków majątkowych przeznaczonych przez fundatora na realizację celu fundacji – jest to poniekąd powtórzenie informacji z aktu notarialnego,
• wyborze ministra właściwego ds. fundacji, który jest organem nadzoru nad fundacją.

Prócz zapisów, które wynikają bezpośrednio z obowiązującego prawa w statutach można dość dowolnie regulować inne kwestie ważne dla organizacji, np. decyzje dotyczące przeznaczenia majątku zlikwidowanej organizacji czy – w stowarzyszeniu – informacje o członkach honorowych.

Co musi być w statucie organizacji pożytku publicznego [OPP]?
Nie ma wzorcowego statutu opp. Są określone tylko pewne wymagania (wymienione w art. 20 i art. 21 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie), które powinny zostać spełnione poprzez zapisy w statucie organizacji, ubiegającej się o status opp.

Ogólnie wymagania dotyczą informacji o:

• celach statutowych i sposobach ich realizacji (m.in. cele muszą być zgodne z katalogiem podanym w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego),
• przeznaczeniu całego dochodu organizacji na działalność statutową (działalność pożytku publicznego), zwłaszcza jeśli organizacja prowadzi działalność gospodarczą,
• organie kontroli wewnętrznej (musi być powołany i nie może być w żaden sposób zależny od zarządu),
• wymaganiach wobec członków organu kontroli wewnętrznej (m.in. muszą to być osoby nieskazane prawomocnym wyrokiem i niepowiązane w żaden sposób z członkami zarządu, np. nie mogą być spokrewnione),
• zabezpieczeniach dotyczących wyprowadzania majątku z organizacji (m.in. powinno być zabronione udzielanie pożyczek członkom organizacji lub jej pracownikom).

Od kiedy obowiązuje statut?
Uchwalenie statutu stowarzyszenia lub fundacji ma tzw. charakter konstytutywny. To znaczy, że statut jest prawomocny (czyli obowiązuje) od momentu zatwierdzenia go przez sąd, a nie przez władze organizacji.
Statut uchwalają uczestnicy zebrania założycielskiego albo fundator/fundatorzy. Dokument ten jest dołączany do wniosku o zarejestrowanie organizacji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Sąd sprawdza, czy wszystkie zapisane w statucie postanowienia są zgodne z prawem. Jeśli tak, rejestruje organizację, rejestrując także jej statut.

Kto i jak może zmienić statut?
O tym, jak można zmienić zapis w statucie (np. rozszerzyć kompetencje zarządu lub zrezygnować z prowadzenia działalności gospodarczej itd.) decyduje sam statut. To w nim powinna być informacja, kto może zmieniać statut i jak może to zrobić, np.: zmian w statucie fundacji dokonuje zarząd za zgodą rady fundacji.
Zmiany statutu nie mogą dotyczyć celów określonych w akcie założycielskim.
W stowarzyszeniu zmiany statutu może przeprowadzić tylko walne zebranie członków stowarzyszenia.

Czy każda zmiana statutu musi być zgłoszona do KRS?
Tak. Zawsze po tym, gdy statut jest zmieniany (nawet, jeśli są to zmiany tylko porządkujące, np. zmiana numeracji, usunięcie paragrafu itd.), informacja ta musi być zgłoszona do KRS w ciągu 7 dni od daty dokonania zmiany.

PODSTAWA PRAWNA Ustawa o fundacjach z 6 kwietnia 1984 r. (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203) Prawo o stowarzyszeniach z 7 kwietnia 1989 r. (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.) Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z 28 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 167, poz. 1398). Ustawa działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r. (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.).