Dlaczego lubimy festyny? [informacja prasowa]
Na festyny chodzimy częściej niż do teatru, muzeum, na koncert czy imprezę sportową i mniej więcej tak samo często jak do kina. Dlaczego tak powszechnie uczestniczymy w różnego rodzaju jarmarkach i dniach miejscowości? Czym są święta lokalne? Po co NGO i samorządy organizują jarmarki? Zapraszamy do lektury nowego raportu Stowarzyszenia Klon/Jawor.
Udział w świętach lokalnych jest jedną z najpopularniejszych form aktywności kulturalnej Polek i Polaków. 43% z nas w ciągu ostatnich dwóch lat brało udział w różnego rodzaju świętach lokalnych, np. dniach miasta, świętach płodów rolnych czy świętach związanych z lokalną historią. Co nas skłania do udziału w tego typu imprezach? Na pewno chęć zapewnienia atrakcji dzieciom – w świętach lokalnych częściej biorą udział osoby posiadające dzieci (49%) niż te, które ich nie mają (37%). Dane ilościowe dobrze obrazują wnioski zebrane w ramach obserwacji wydarzeń lokalnych i analizy ich oferty – obowiązkowej wręcz obecności dmuchanych zjeżdżalni i innych rozrywek dla dzieci.
Ważną motywacją jest też możliwość spędzenia czasu w ciekawy sposób i w towarzystwie innych ludzi. Co więcej, z wypowiedzi uczestników wynika, że „ciekawe spędzenie czasu” oznacza w wielu przypadkach zrobienie czegoś, co przełamie nudę i monotonię dnia codziennego: Przyszedłem z rodziną, to atrakcja dla dzieci, ale też dla mnie. Jakoś trzeba spędzać sobotni wieczór – można spotkać się ze znajomymi na tym jarmarku, więc dlatego też tu jestem. W tym kontekście święto lokalne jest nie tyle alternatywą dla innych rozrywek, a raczej jedyną propozycją na spędzenie czasu poza domem. Być może dlatego są one najchętniej odwiedzane przez mieszkańców wsi (gdzie innych atrakcji jest mniej), a najrzadziej przez mieszkańców dużych miast (w których nie trudno znaleźć inne rozrywki).
Analiza innych powodów uczestnictwa w świętach lokalnych pokazuje, że program wydarzenia nie jest traktowany jako priorytetowy. Liczy się przede wszystkim bycie z innymi, spędzenie czasu w sposób odświętny, a występ gwiazdy znanej z mediów czy zrobione zakupów na stoiskach schodzą na dalszy plan. – Okazuje się, że oczekiwania uczestników odbiegają od wyobrażeń organizatorów na temat festynów – komentuje Beata Charycka, badaczka Stowarzyszenia Klon/Jawor. – Organizacje pozarządowe oraz samorządy nie doceniają święta lokalnego jako przestrzeni integracji. Dużą rozbieżność obserwujemy też w postrzeganiu roli występu gwiazd znanych z mediów: przedstawiciele samorządów uważają, że to najważniejszy czynnik, przyciągający ludzi. Tymczasem dla uczestników tak samo ważny jest np. występ Maryli Rodowicz, jak i lokalnego zespołu Jarzębinki.
Organizowanie różnego rodzaju świąt lokalnych jest domeną stowarzyszeń i fundacji zajmujących się kulturą. Niemal połowa organizacji kulturalnych (46%) organizowała festyny w ciągu ostatnich dwóch lat. Organizowanie świąt to działanie, które często i chętnie podejmują także samorządy lokalne. Zazwyczaj to one inicjują obchody dni miejscowości, a do ich organizacji włączają parterów społecznych. Urzędów miast i gmin, które nie współorganizowały żadnego święta, jest mniej niż 5%.
Przeprowadzone badania pokazały ogromną różnorodność funkcji świąt lokalnych, która jest niedostrzegalna na pierwszy rzut oka. Poręczne słowo „festyn” i format, jaki ono reprezentuje powoduje, że uwaga koncentruje się na podobnej formie i estetyce tych wydarzeń, a pomija ich zróżnicowania. Tymczasem format święta lokalnego wykorzystywany jest w bardzo różnych celach i pełni różne funkcje społeczne: integracyjną, promocyjną, informacyjną, edukacyjną czy marketingową.
– Integracyjna funkcja świąt lokalnych powinna być nadrzędna w kontekście ich planowania i organizacji – podkreśla Marta Gumkowska ze Stowarzyszenia Klon/Jawor. – Inne funkcje – powinny być traktowane jako uzupełnienie tej priorytetowej. Szczególnie ryzykowne wydaje się zbyt mocne wykorzystywanie funkcji marketingowej festynów. Działania, które służą konkretnym firmom, a nie społeczności, są przez mieszkańców zauważane i powodują utratę wiarygodności organizatorów.
Dane i wnioski opisane w raporcie stanowią podsumowanie badań prowadzonych w ramach projektu „W poszukiwaniu kulturotwórczego potencjału świąt lokalnych” dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, realizowanego przez Stowarzyszenie Klon/Jawor od kwietnia 2016 roku do marca roku 2017. Badania miały charakter ilościowo-jakościowy. W ramach części ilościowej przeprowadzono reprezentatywne badania organizacji pozarządowych, urzędów miast i gmin, oraz Polek i Polaków. Komponent jakościowy stanowiło badanie 35 różnorodnych świąt lokalnych, ich organizatorów oraz uczestników.