Publicystyka - ngo.pl

Do października 2016 r. Rada Działalności Pożytku Publicznego zbierała ankiety od osób, które zostały (w ten czy inny sposób) wskazane przez Radę jako reprezentanci i reprezentantki sektora w różnego rodzaju gremiach doradczych, ciałach dialogu, grupach roboczych. Ankietę wysłano do 102 przedstawicieli i przedstawicielek i zebrano 52 ankiety wypełnione przez 45 reprezentantów (czasem jedna osoba pełni różne funkcje). Nie jest to dobry wynik. Może to bowiem świadczyć o tym, że ponad połowa osób wybranych na reprezentantów sektora nie chce się sprawozdawać ze swojej działalności.

Będziemy tu mówić o Komitetach Monitorujących (KM) z kilku powodów. Po pierwsze, są one niewątpliwie ciałami dialogu obywatelskiego, w których podejmuje się decyzje, a nie tylko doradza poszczególnym ministrom. To na tzw. „drabinie partycypacji” szczebel wyższy niż np. konsultowanie. Po drugie, system komitetów monitorujących jest umocowany prawnie, i to w oparciu o dokumenty międzynarodowe, a to znacznie wzmacnia ich pozycję. Po trzecie w końcu – do KM odbyły się wybory, a to oznacza, że mimo wszelkich wątpliwości, mamy do czynienia z umocowaną reprezentacją sektora (co jest niesłychanie ważne w kontekście ciągłego podważania reprezentatywności przedstawicieli NGO w różnych ciałach dialogu). Dodatkową kwestią, która jest jednak istotna, jest to, że członkowie KM ze strony społecznej są jedynym zinstytucjonalizowanym elementem, pełniącym kontrolę społeczną nad wydatkowaniem przez Instytucje Zarządzające ogromnych środków z Funduszy Europejskich. Wydaje się, że nakłada to na wybranych reprezentantów szczególną odpowiedzialność.

Odpowiedzialność jest oczywiście uzależniona od możliwości, jakie daje udział w KM. Kwestie te są regulowane odpowiednimi aktami prawnymi, a także m.in. wytycznymi w zakresie komitetów monitorujących na lata 2014–2020 i w zakresie realizacji zasady partnerstwa w tych latach. Czy są to wystarczające kompetencje? Na pewno nie. Czy jednak oznacza to, że członkowie KM nic nie mogą? Też nie. Jednak efektywność ich działań zależy nie tylko od formalnych uprawnień, ale także od zaangażowania, kompetencji i zaplecza społecznego, jakim dysponują.

Co zrobić, aby mogli skutecznie wypełniać swoje zadanie? Czy potrzeba tu więcej uprawnień? Może większego zaangażowania administracji publicznej, aby włączyć przedstawicieli sektora w system podejmowania decyzji na wszystkich etapach wdrażania funduszy unijnych, jak nakazuje zasada partnerstwa? Może trzeba zweryfikować aktywność i kompetencje dotychczasowych reprezentantów i systematycznie monitorować ich działania? Czy też trzeba stworzyć cały system wsparcia, który umożliwi reprezentantom sektora pełne zaangażowanie? Pewnie na te pytania nie ma prostych odpowiedzi, ale nie znaczy to, że nie należy ich zadawać.

Tylko poznając formalne uprawnienia komitetów monitorujących i to, jak w praktyce przebiega ich praca, można sobie wyrobić zdanie na temat tego, jak ten system może i powinien działać. Jednak w tej dyskusji nie powinno zabraknąć ani tych, którzy podejmują się społecznego trudu reprezentacji sektora, ani tych, w których imieniu oni biorą udział w podejmowaniu decyzji. To rozmowa o tym, jak stworzyć system wymiany informacji, wzajemnego wsparcia, wypracowywania rozwiązań i konsultowania propozycji. Musimy nad tym pracować nie tylko dlatego, że trzeba trzymać rękę na pulsie w kwestii wydatkowania Funduszy Europejskich, ale także dlatego, że jak mówią Wytyczne w zakresie realizacji zasady partnerstwa, „Partnerstwo stanowi integralny element procesu budowy kultury dialogu społecznego i partycypacji społecznej oraz podlega stałej ewolucji i adaptacji do potrzeb wszystkich jego uczestników”. Od wyników partnerstwa w FE zależeć będzie również dialog obywatelski w innych dziedzinach życia społecznego.

Autor: Piotr Frączak