Publicystyka - ngo.pl

Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej już w 2021 r. zgłosiło wniosek o umożliwienie podpisywania szeroko dostępnym podpisem zaufanym. Wtedy organizacja otrzymała odpowiedź, że odpowiedni system jest w przygotowaniu. Niestety, nie podano terminu.

Do sprawy powróciło Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej,w 2024 roku, po badaniu barier prawnych dla organizacji pozarządowych, gdzie było to jednym ze zgłaszanych postulatów. Wniosek przygotowany został przez SNEP w ramach mikrograntu, finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy Norweskich i Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.

Wniosek został złożony zgodnie z art. 241 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 775 z późn. zm.) przez Akcję Miasto.

Brak możliwości wykorzystywania podpisu zaufanego jest utrudnieniem zwłaszcza dla niewielkich organizacji pozarządowych, które nie mają obsługi księgowej. Koszty podpisu kwalifikowanego (ok. 250-300 zł za rok) są zbyt wysokie, zwłaszcza że nie potrzebują go innych celów.

Podpis zaufany jest publicznym narzędziem, które szeroko wykorzystywane jest również w administracji skarbowej oraz w innych działach administracji (Zakład Ubezpieczeń Społecznych, urzędy samorządowe, itd.).

Ministerstwo Cyfryzacji szeroko promuje ten rodzaj podpisu. Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa przewiduje wręcz, że wskaźnik “Odsetek osób posiadających profil zaufany” jest jednym ze wskaźników realizacji celów programu.

12 marca 2024 r. w odpowiedzi na wniosek Ministerstwo Finansów poinformowało o umożliwieniu składania formularzy CIT-8 i PIT-4R z podpisem zaufanym, niebawem będzie taka możliwość również dla PIT-11.

– Obecnie kanałem powszechnej elektronicznej komunikacji z administracją skarbową staje się serwis e-Urząd Skarbowy. Dzięki usłudze udostępnionej w e-Urzędzie Skarbowym, użytkownicy uwierzytelnieni za pośrednictwem Login.gov.pl (w tym przy użyciu Profilu Zaufanego) mogą składać deklaracje bez konieczności posiadania certyfikatu kwalifikowanego. Katalog dostępnych w e-Urzędzie Skarbowym deklaracji jest sukcesywnie rozwijany i miło nam poinformować, że od 7 marca został uzupełniony o nowe kategorie dokumentów: CIT i PIT – płatnik. W nowo udostępnionych kategoriach są już dostępne formularze CIT-8 oraz PIT-4R, a w najbliższych dniach planujemy również udostępnienie formularza PIT-11 – odpisała Maria Chober, naczelniczka Wydziału Departamentu Relacji z Klientami Ministerstwa Finansów.

Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej domaga się też poszerzenia zastosowania podpisu zaufanego jako formie równoważnej formie pisemnej dla wszystkich podmiotów, nie tylko publicznych. Skierowało w tej sprawie wniosek do Ministerstwa Cyfryzacji.

Obecnie niedopuszczalne jest np. podpisanie umowy o dzieło z przeniesieniem autorskich praw majątkowych za pomocą podpisu zaufanego, albo podpisanie w ten sposób porozumienia z wolontariuszem ws. zrzeczenia się diet. Dotyczy to wszystkich sytuacji, w których ustawa ustanawia formę pisemną.

Co prawda zgodnie z art. 20ae ust. 2 ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne „Dane w postaci elektronicznej opatrzone podpisem zaufanym są równoważne pod względem skutków prawnych dokumentowi opatrzonemu podpisem własnoręcznym, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej”. Niestety, aktualne brzmienie przepisów ogranicza zastosowanie podpisu zaufanego jako równoważnego formie pisemnej. Art. 2 ustawy bowiem zawęża jej zakres zastosowania do podmiotów publicznych i to nie wszystkich (np. nie dotyczy to Kancelarii Sejmu, Kancelarii Prezydenta czy Narodowego Banku Polskiego).

Niestety, w odpowiedzi na wniosek Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej Ministerstwo Cyfryzacji poinformowało, że obecnie nie ma planów. „Profil zaufany pozwalający złożyć podpis zaufany to środek identyfikacji na średnim poziomie bezpieczeństwa w rozumieniu eIDAS.3", a "konstrukcja ta jest niezgodna z wymaganiami norm technicznych ustanowionych przez ETSI4 dla podpisów zawansowanych”. „Przy takiej konstrukcji zrównanie skutków prawnych z podpisem kwalifikowanym byłoby niewłaściwe” - twierdzi ministerstwo.

Są to obiektywne wymogi techniczne, ale zdecydowanie nie zgadzamy sie z tym podejściem pod względem prawnym. Skoro podpis zaufany może być wykorzystywany do składania wniosków o decyzje administracyjne, deklaracji skarbowych, sprawozdań finansowych, itd., to tym bardziej należy go dopuścić w dziedzinie prawa cywilnego (w tym autorskiego) czy prawa pracy.

Podobną uwagę Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej złożyło do projektu art. 29 ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę Prawo komunikacji elektronicznej. Projekt bowiem zmienia wspomniany art. 20ae ustawy o informatyzacji.