Publicystyka - ngo.pl

Środowisko organizacji pozarządowych ma obecnie do rozważenia dwie możliwości, jakie daje Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w sprawie zbiórek publicznych – z jednej strony zaakceptowane przez Radę Ministrów założenia nowej ustawy o zbiórkach wypracowane przez grupę organizacji w 2012 roku wraz z MAiC, z drugiej zniesienie ustawy o zbiórkach, co oznaczałoby pełną dowolność w ich prowadzeniu.

Założenia nowej ustawy były szeroko komentowane w 2012 roku w ngo.pl. Udało się znaleźć rozwiązanie, które zmieniło rolę państwa – z organu decydującego o przyznaniu pozwolenia na administratora serwisu, gdzie należałoby zgłosić zbiórkę i później ją rozliczyć.

Całkowite zniesienie ustawy to pomysł Rady Ministrów, o którym Minister Michał Boni poinformował przedstawicieli organizacji na spotkaniu 6 lutego. Kolejne odbędzie się pod koniec lutego – MAiC liczy na decyzję środowiska co do przyszłości zbiórek.

Grupa, która dotąd pracowała nad założeniami nowej ustawy, otrzymała od Ministerstwa notatkę zestawiającą konsekwencje prawne uchylenia ustawy z 1933 roku. Deregulacja wymagałaby uchylenia pewnych przepisów w: Kodeksie wykroczeń (grzywna za prowadzenie zbiórki bez pozwolenia), ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (obowiązek sprawozdawczy ze zbiórki publicznej i utrata statusu OPP w skrajnych przypadkach niewywiązania się z tego obowiązku), ustawach regulujących stosunek państwa do kościołów działających na terenie Polski. Z kolei nowelizacji wymagałyby: rozporządzenie Ministra Finansów z 2011 roku w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (usunięcie odesłanie do ustawy o zbiórkach), ustawa o stanie wyjątkowym oraz stanie wojennym, ustawa o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli.

Podczas debaty w siedzibie Fundacji Batorego przedstawiciele organizacji wyrazili wiele wątpliwości związanych z ewentualnym zniesieniem ustawy o zbiórkach publicznych. Jakie ryzyko wiąże się z deregulacją? Czy jesteśmy (jako organizacje i jako obywatele) na to gotowi? Co powinniśmy jeszcze sprawdzić? Jakie są jeszcze konsekwencje prawne? Czy są jeszcze jakieś typy organizacji, które mogą coś stracić w przypadku zniesienia ustawy?

Organizacje nie są przekonane do pomysłu Rady Ministrów, bo pamiętają, jak wiele energii włożyły w pracę na założeniami nowej ustawy, jak dużo czasu wymagały konsultacje. Całkowite zniesienie ustawy okazać by się miało równie energochłonne, bo należałoby przeprowadzić kolejne dyskusje, konsultacje społeczne, zmiany w wielu przepisach prawa, co znów wydłuży proces „odnowy” zbiórek.

– W przypadku deregulacji trzeba będzie ponawiać pewne kroki. To znowu się odwlecze w czasie – przekonywała Katarzyna Sadło z Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. – Jestem za zakończeniem prac nad założeniami nowej ustawy, bo są konkretne. Nie wiemy, jaki miałby być kalendarz prac nad zniesieniem ustawy i czy ten krok rozwiąże realne problemy zbiórek publicznych – dodała.

Za zniesieniem ustawy wypowiedziały się WWF, Forum Obywatelskiego Rozwoju oraz Polska Akcja Humanitarna. – Uważam, że prędzej czy później czeka nas deregulacja zbiórek. Takie są tendencje w Europie – mówiła przedstawicielka PAH-u. – A jeśli chodzi o sprawozdawczość, to służy to budowaniu przejrzystości, a nie tylko jest wypełnieniem obowiązków ustawowych.

Podobną opinię wyraziła Monika Bartosińska z WWF-u. – Powinniśmy zdecydować się na całkowitą deregulację. To dla nas szansa. Jeżeli przyjmiemy nową ustawę o zbiórkach, to będzie to rozwiązanie na kilka lat. Za dużo się w świecie zmienia, żeby nie dać sobie takiej szansy. Zastanówmy się, czego dokładnie się boimy, czym to może grozić. Po zniesieniu ustawy na pewno organizacje we własnym zakresie będą musiały zadbać o informowanie obywateli o zbiórkach.

Zdecydowana większość obecnych na spotkaniu przedstawicieli organizacji była przeciw zniesieniu ustawy. Podkreślano, że zniszczy to wizerunek organizacji, pozwoli na masowe oszustwa.

– Jestem zaskoczony propozycją deregulacji. To otwieranie puszki Pandory. Pojawi się problem wizerunku organizacji pozarządowych. Będziemy mieli wszyscy problem – Jerzy Zaborowski z Polskiego Czerwonego Krzyża. – Projekt nowej ustawy o zbiórkach daje dobre ramy do pozyskiwania środków – dodał.

– Nie jestem zwolennikiem nadmiernego regulowania. Ale mam też jednak ograniczone zaufanie do zdolności edukacyjnych III sektora. Mój argument przeciw całkowitej deregulacji zbiórek odwołuje się do doświadczeń z mechanizmem 1%. W pierwszej jego wersji podatnik przychodził do organizacji dawał jej pieniądze, a potem otrzymywał zwrot 1% od fiskusa. Może to było niewygodne, ale dzięki temu organizacje miały bezpośredni kontakt z podatnikiem. Mogły go nauczyć co to jest, opowiedzieć o sobie, namówić na większe zaangażowanie (np. na przekazanie darowizny). Organizacje jednak tego nie robiły. Edukacja nie miała miejsca. Kiedy przepisy o 1% zliberalizowano, okazało się, że cała idea 1% jest wypaczona. Zabrakło przede wszystkim jednoznacznego zakazu przekazywania na osoby fizyczne. Niestety boję się, że puszczenie na żywioł zbiórek publicznych będzie miało podobny efekt – zaznaczył Grzegorz Makowski z Fundacji Batorego.

Zdaniem Ewy Kulik-Bielińskiej z Fundacji Batorego całkowita deregulacja jest wbrew interesom sektora pozarządowego. – Zniesienie ustawy wymagałoby zmiany kilku ustaw wymienionych przez ekspertów MAiC, ale istnieje jeszcze kilka ustaw z tym związanych, o których notatka Ministra w ogóle nie wspomina. Poza tym możliwość prania pieniędzy w przypadku braku wszelkiej kontroli byłaby gigantyczna. Kto zagwarantuje, że pieniądze trafią tam, gdzie powinny w sytuacji braku jakiejkolwiek ewidencji zbiórek? Nie jest też tak, że nie dojrzeliśmy do zniesienia ustawy. Obywatel jednak domaga się informacji, co dzieje się z jego pieniędzmi. Tworząc zgodnie z projektem nowej ustawy serwis internetowy poświęcony zbiórkom, budujemy wiarygodność organizacji, bo w jednym miejscu zebrane zostaną Informacje o wszystkich zbiórkach – wyjaśniała.