W środę, 5 listopada 2003 odbyło się pierwsze posiedzenie zespołu eksperckiego ds. rent inwalidzkich. Jest on jednym z pięciu zespołów, które zostały powołane w celu omówienia propozycji zawartych w programie uporządkowania i ograniczenia wydatków publicznych. Uczestnicy spotkania zgodnie stwierdzili, że diagnoza postawiona w Raporcie 'Racjonalizacja wydatków publicznych' jest dobrze przygotowana i stanowi wartościowy punkt wyjścia do dyskusji.
Na pierwszym spotkaniu omówiona została diagnoza obecnego systemu rentowego w Polsce oraz konsekwencje, jakie to zjawisko rodzi dla sytuacji społeczno-ekonomicznej.
W Polsce na 1000 osób w wieku 20-64 lata przypada aż 130 rencistów – jest to ponad dwukrotnie więcej, niż średnio w innych krajach OECD. Jedną z przyczyn takiego stanu była stosunkowo łatwa dostępność do świadczeń rentowych w przeszłości. Uczestnicy spotkania zgodzili się, że tak duża liczba świadczeniobiorców ogranicza możliwości pomocy osobom o najwyższym stopniu niepełnosprawności.
Padły głosy, że przyczyną tak dużej ilości rent przyznawanych w Polsce jest zły stan zdrowia społeczeństwa, bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz brak prewencji w zakładach pracy. Z drugiej strony zwrócono uwagę, że w obszarach tych nastąpiła w ostatnich latach znaczna poprawa i nie mogą one całkowicie wyjaśniać obecnej liczby osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy.
W chwili obecnej około 95 proc. środków przeznaczanych na system rentowy pochłaniają wypłaty świadczeń rentowych, a tylko 5 proc. kierowane jest na świadczenia o charakterze niepieniężnym (np. opieka w miejscu zamieszkania) oraz aktywizację i przywracanie osób niepełnosprawnych na rynek pracy. Członkowie zespołu byli zgodni co do tego, że relacja między tymi wydatkami musi się zmienić – przyniesie to pozytywne efekty dla osób o najwyższym stopniu niepełnosprawności, szczególnie potrzebujących wsparcia w postaci niepieniężnej, a także pozwoli na znaczny wzrost znaczenia rehabilitacji i aktywizacji zawodowej osób o mniejszym stopniu niepełnosprawności i niezdolności do pracy.
Relacja przeciętnego świadczenia rentowego w Polsce do przeciętnej emerytury czy przeciętnego wynagrodzenia jest stosunkowo wysoka na tle innych krajów europejskich. Uczestnicy spotkania stwierdzili również, że w ostatnich kilkunastu latach renty inwalidzkie były łatwiej dostępne niż inne świadczenia społeczne, a system rentowy traktowany był jako wygodna forma wycofania się z rynku pracy i ucieczki przed zagrożeniem bezrobociem.
Z drugiej strony padły głosy, że wysokie koszt rent (prawie 4 proc. PKB) generują w efekcie wysokie koszty pracy oraz wysokie obciążenia podatkowe, co z kolei jest jedną z głównych przyczyn bezrobocia.
W trakcie dyskusji wielokrotnie podkreślano konieczność wprowadzenia jasnych i precyzyjnych standardów orzecznictwa. Niezwykle ważna jest również harmonizacja procedur orzekania o niezdolności do pracy w ramach ZUS, KRUS oraz systemu rentowego dla służb mundurowych.
Zwrócono także uwagę na potrzebę harmonizacji zasad orzekania o stopniu niepełnosprawności, a orzekania o niezdolności do pracy.
W trakcie prowadzonej dyskusji wypłynął również wniosek, że istniejący trzystopniowy system niezdolności do pracy oraz inwalidztwa jest niedoskonały. Kwestia nowej definicji grup inwalidzkich będzie tematem prac zespołu w przyszłości.
Debatujący eksperci zwrócili również uwagę, że diagnozę przedstawioną w Raporcie „Racjonalizacja wydatków społecznych” warto by uzupełnić o kwestie rent wypadkowych i rent socjalnych. Zespół ma zamiar omówić te zagadnienia w przyszłości.
Na następnym spotkaniu zespołu ds. rent z tytułu inwalidzkich omówione zostaną kwestie waloryzacji rent, przekwalifikowania rencistów w wieku emerytalnym na emerytów oraz – jeśli pozwoli na to czas – zmiany w systemie rent rodzinnych.
W pracach zespołu biorą udział przedstawiciele: Fundacji Aktywnej Rehabilitacji, Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Polskiego Związku Głuchych, NBP, Krajowej Izby Gospodarczo-Rehabilitacyjnej, OPZZ, Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych, Konfederacji Pracodawców Polskich, Krajowego Przedstawicielstwa Emerytów, Rencistów i Osób Niepełnosprawnych, Caritas, Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych, ZUS, Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Osób Niepełnosprawnych oraz MGPiPS.
Kolejne spotkanie zespołu zaplanowano na środę, 12 listopada 2003.
