Lepsze informowanie obywateli o prawach i obowiązkach, pomoc prawna, przełamywanie stereotypów oraz mobilizacja społeczeństwa obywatelskiego mogą zagwarantować realizację praw związanych z obywatelstwem europejskim twierdzą uczestnicy Forum na rzecz Obywatelstwa Europejskiego, które rozpoczęło się 21 marca 2003 w Warszawie.
Podczas pierwszego dnia konferencji zajęto się trzema zasadniczymi tematami: zdefiniowaniem obywatelstwa europejskiego, okresami przejściowymi oraz kwestiami związanymi z pracą zawodową obywateli Unii Europejskiej.
Przepisy o obywatelstwie Unii Europejskiej zostały wprowadzone do Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej w 1992 roku. Ponadto są one także uregulowane w rozporządzeniach i dyrektywach Rady Unii Europejskiej. Lista praw wynikających z obywatelstwa Unii obejmuje: prawo przemieszczania się i zamieszkiwania na terytorium wszystkich państw członkowskich, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach lokalnych w państwie zamieszkani, innym niż państwo, którego jest się obywatelem, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego w państwie zamieszkania, innym niż państwo, którego jest się obywatelem, prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej ze strony innych państw członkowskich w państwie trzecim, w którym nie ma przedstawicielstwa własnego państwa, prawo petycji do Parlamentu Europejskiego, prawo do występowania z wnioskami do Ombudsmana Europejskiego, prawo do kontaktowania się z instytucjami i innymi organami Unii we własnym języku oraz prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Ponadto obywatele państw członkowskich mogą korzystać m.in. z podstawowych swobód rynku wewnętrznego: przemieszczania się pracowników, zakładania przedsiębiorstw i podejmowania samodzielnej działalności gospodarczej oraz świadczenia usług i korzystania ze świadczenia usług.
Tak to wygląda z formalno-prawnego punktu widzenia. Jednak z obywatelstwem europejskim wiąże się wiele zagadnień natury bardziej ogólnej. Pojawia się m.in. pytanie o to, jakie w rzeczywistości znaczenie ma obywatelstwo europejskie?
Zdaniem prof. Romana Wieruszewskiego, kierownika Poznańskiego Centrum Praw Człowieka oraz członka Komitetu Praw Człowieka ONZ obecnie znaczenie prawne instytucji obywatelstwa jest raczej niewielkie i ma wymiar bardziej symboliczny niż realny. Spowodowane jest to m.in. tym, że część uprawnień wymienianych w Traktacie z 1992 przysługuje tylko pewnym kategoriom obywateli UE, a część – wszystkim mieszkańcom UE niezależnie od posiadania obywatelstwa UE.
Większość praw gwarantowanych przez obywatelstwo europejskie będzie udziałem obywateli państw kandydujących do Unii Europejskiej zaraz po przystąpieniu do jej struktur. Niektóre prawa związane głównie ze swobodą rynku wewnętrznego będą jednak na razie dla nas niedostępne, ograniczone okresami przejściowymi. Dotyczy to przede wszystkim dostępu do rynku pracy.
Wspólnota Europejska zaproponowała Polsce oraz innym krajom członkowskim czasowe ograniczenie dostępu do rynków pracy polegające na tzw. modelu 2+3+2. Państwa członkowskie już po dwóch latach będą mogły otworzyć swoje rynki pracy, wprowadzając na swoim terytorium w stosunku do obywateli polskich swobodny przepływ pracowników. Łatwiejszy dostęp do rynków pracy będzie możliwy także w ciągu tych dwóch pierwszych lat – na podstawie przepisów krajowych. Państwa, które po tym okresie nadal będą chciały utrzymać restrykcje – maja na to kolejne trzy lata. Po pięciu latach obowiązywania uregulowań przejściowych we wszystkich państwach członkowskich zacznie funkcjonować swobodny przepływ pracowników. Jeśli jednak będą istniały merytoryczne przesłanki do dalszego utrzymania ograniczeń – państwa członkowskie po przedstawieniu analiz potwierdzających ich zastrzeżenia będą mogły utrzymać swoje przepisy krajowe jeszcze przez dwa lata.
Eksperci biorący udział w panelu zgodni byli, że propozycje Wspólnoty są niezwykle elastyczne, aczkolwiek argumenty przemawiające za wprowadzeniem okresów przejściowych mają raczej charakter polityczny niż ekonomiczny.
Źródło: inf. własna
