Publicystyka - ngo.pl

Koncepcja, wypracowana w trakcie cotygodniowych dyskusji, odbywających się od 4 listopada, zostanie zawarta w raporcie końcowym, który będzie przedstawiony wicepremierowi Jerzemu Hausnerowi. Z całym raportem, podsumowującym ustalenia wszystkich zespołów, w połowie stycznia przyszłego roku zapozna się Rada Ministrów.

Ostatnie spotkanie zespołu ds. wieku emerytalnego kobiet poświęcone zostało analizie projektu Raportu, który będzie podsumowaniem efektów prac zespołu ds. wieku emerytalnego kobiet. Zgłoszono uwagi, które doprecyzowują strukturę formalną dokumentu oraz zawarte w nim merytoryczne zapisy.

W związku z przyjęciem w definicji elastycznego wieku emerytalnego możliwości łączenia aktywności zawodowej z emeryturą, jednym z głównych problemów wymagających, zdaniem ekspertów, radykalnych i pilnych rozwiązań, powinno być zwiększanie aktywności zawodowej osób - głównie z przedziału wiekowego 62-65 lat - w taki sposób, aby pozwolić tej grupie na stopniowe, łagodne wycofywanie się z rynku pracy.
Uczestnicy spotkania zapoznali się z propozycjami rekomendowanymi przez zespół ds. aktywności osób starszych. Wśród nich znalazły się: dodatki aktywizujące dla osób pobierających zasiłki i świadczenia przedemerytalne, dotacje do nowych miejsc pracy, przeznaczonych dla osób powyżej 50 roku życia, czy też zarządzania wiekiem, opartego m.in. na zwiększaniu atrakcyjności miejsca pracy dla pracownika.
Większość ekspertów zaakceptowała rządową propozycję dotyczącą podwyższenia wieku emerytalnego kobiet do 65 roku życia. Proces ten miałby się rozpocząć w 2014 roku i trwać do 2023 roku.
Rekomendację zespołu uzyskało również rozwiązanie dotyczące wprowadzenia elastycznego wieku emerytalnego w przedziale 62-65 lat dla obu płci.

Siódme posiedzenie zespołu ds. aktywizacji osób starszych zdominowały prace nad raportem końcowym. W toku prac na kolejnych posiedzeniach eksperci poruszyli tematy dotyczące: diagnozy sytuacji osób w wieku po 50 roku życia na rynku pracy, programu „50+” oraz działań aktywizujących, funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia, świadczeń przedemerytalnych, a także emerytur pomostowych. Zaprezentowany przez przewodniczącego zespołu projekt raportu spotkał się z aprobatą ze strony ekspertów.
W opinii zespołu działania w ramach Programu „50+” powinny iść przede wszystkim w kierunku kompleksowej aktywizacji i zapobieganiu bezrobociu. Program jest więc istotną propozycją uzupełnienia szerszej polityki promowania zatrudnienia i aktywizacji osób w wieku przedemerytalnym. Równocześnie ma on za zadanie zwiększanie konkurencyjności tych pracowników na rynku pracy i zwiększanie ich szans na utrzymanie lub znalezienie zatrudnienia. Zespół zaprezentował ok. 20 propozycji działań mających na celu aktywizację osób starszych. Do najważniejszych należą: elastyczność rynku pracy, coroczne symulacje wysokości emerytury, dodatki za zawieszane pobieranie świadczeń, dotacje do nowoutworzonych miejsc pracy oraz projekt zarządzania wiekiem.

W kwestii wygaszania przyznawania świadczeń przedemerytalnych zespół nie osiągnął pełnego porozumienia. Zgodzono się co do potrzeby ograniczenia dostępności do świadczeń, nie wyrażono jednak akceptacji wobec propozycji ich całkowitego wygaszania. W opinii ekspertów skutki społeczne tego procesu byłyby znacznie wyższe od korzyści z tym związanych.

W projekcie ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, przygotowanej przez rząd i skonsultowanej z partnerami społecznymi, bardzo wyraźnie zaostrzono kryteria przyznawania świadczeń przedemerytalnych oraz obniżono jego wysokość (do wysokości minimalnej emerytury). Takie zmiany powodować będą zmniejszony napływ do systemu świadczeń społecznych. Zgłoszone propozycje zawierają m.in. zawężenie kategorii osób mogących nabyć uprawnienia do świadczenia np. pracownicy przemysłu, pracownicy restrukturyzowanych przedsiębiorstw, uzależnienie przyznawania nowych świadczeń przedemerytalnych od wartości wybranych wskaźników rynku pracy (np. stopy bezrobocia, wskaźnika zatrudnienia, przeciętnego okresu poszukiwania pracy) - w takiej sytuacji nie obowiązywałby żaden sztywny termin likwidacji, odroczenie przyznanego świadczenia do czasu gdy skorzystanie z niego będzie konieczne.

Na ostatnim spotkaniu zespół ekspercki ds. rent inwalidzkich dyskutował nad założeniami nowego wymiaru świadczeń rentowych.
Wypracowanie nowej formuły obliczania rent jest koniecznym uzupełnieniem reformy z 1999 roku, która zmieniając zasady ustalania emerytur, nie zmieniła zasad naliczania świadczeń rentowych. Zespół zgodził się, że nowe rozwiązania dotyczące zasad obliczania renty powinny doprowadzić do zbilansowania przychodów i wydatków funduszu rentowego. Ewentualne nadwyżki mogłyby być przeznaczane na finansowanie świadczeń rehabilitacyjnych, aktywizację osób niezdolnych do pracy i inne działania przywracające sprawność osoby niepełnosprawnej, a także zmniejszenie składki rentowej, a w konsekwencji obniżenie kosztów pracy. Proces ten jednak będzie stopniowy – tym szybszy im szybciej będzie malała liczba rencistów. Tylko zracjonalizowanie całego systemu rentowego pozwoli na jego uzdrowienie.

Nowy sposób wyliczania renty byłby zbliżony do sposobu wyliczania emerytury w nowym systemie emerytalnym. Proponuje się, aby minimalny okres składkowy, w oparciu o który wyliczana byłaby renta, wynosił 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zróżnicowanie tego okresu jest konsekwencją niższego wieku emerytalnego kobiet i nie byłoby potrzebne, gdyby wiek ten został zrównany z wiekiem emerytalnym mężczyzn. W razie nie przepracowania wymaganego okresu, do zgromadzonego kapitału byłby doliczany kapitał hipotetyczny, na podstawie przeciętnej wysokości opłacanych składek.

W przypadku utrzymania zróżnicowanego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn wysokość świadczeń rentowych będzie inna w przypadku obu płci, z niekorzyścią dla kobiet. Dlatego eksperci uznali że jest to dodatkowy argument przemawiający za propozycją zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn.

Ostatnie spotkanie zespołu ds. aktywizacji osób niepełnosprawnych, poświęcono dyskusji na temat chronionego rynku pracy. Zebrani sformułowali także priorytety, jakie powinny być brane pod uwagę przy budowaniu nowego systemu aktywizacji.

Zgodzono się, że istnienie chronionego rynku pracy jest uzasadnione, choć warto zastanowić się, czy wszyscy pracujący powinni tam pozostać. Wyrażono obawy, że realizacja zapisów „Zielonej Księgi” grozi wielu przedsiębiorstwom wycofaniem się od przyszłego roku ze statusu Zakładu Pracy Chronionej, jednak nie ma pewności, że otwarty rynek wchłonie wszystkich niepełnosprawnych, gotowych podjąć pracę. Broniąc ZPCh przywołano fakt koncentracji stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, która obniża koszty przystosowania przedsiębiorstwa i czyni pracodawcę bardziej otwartym na zatrudnianie kolejnych niepełnosprawnych pracowników. Jednak zdaniem środowiska rehabilitantów, ZPCh - choć niewątpliwie umożliwiają znalezienie pracy – zamykają osoby niepełnosprawne w enklawach, sprzyjając ich społecznemu wykluczeniu.

W drugiej części spotkania sformułowano priorytety, które, zdaniem zebranych, są najważniejsze dla zbudowania skutecznego systemu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Należą do nich: edukacja i oświata osób niepełnosprawnych, społeczeństwa i środowiska medycznego; aktywizacja społeczna osób niepełnosprawnych, tak, aby mogły, chciały i potrafiły być aktywne zawodowo; określenie oczekiwanego poziomu zatrudnienia w 2010 na poziomie 40 proc.; zobowiązanie administracji publicznej do zatrudniania osób niepełnosprawnych; stabilność tworzonego systemu; włączenie do dyskusji środowisk medycznych, pracodawców, organizacji pozarządowych i organizacji osób niepełnosprawnych; zróżnicowanie wsparcia według rodzaju i stopnia niepełnosprawności; zmiana orzecznictwa; przesunięcie środków, kierowanych do Zakładów Pracy Chronionej, na inne cele; wyliczenie zwiększonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do różnych stopni i rodzajów niepełnosprawności; opracowanie koncepcji systemu aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych; rozpoczęcie prac edukacyjnych i informacyjnych z pracodawcami z otwartego rynku; uznanie zatrudnienia za podstawową formę polityki społecznej; wprowadzenie zasady wzajemnych zobowiązań; rozszerzenie pojęcia niepełnosprawności i jego odmedykalizowanie; wspieranie i rozwój nowych instrumentów, służących zatrudnianiu niepełnosprawnych; rozwój systemu prawnego; pozostawienie PFRON, jako funduszu celowego; pozostawienie ZPCh dla niezdolnych do działania na otwartym rynku pracy; korzystanie z Wydziałów Aktywizacji Zawodowej i Zakładów Aktywizacji Zawodowej; włączenie mediów do akcji edukacyjnej; wypracowanie propozycji modelu docelowego dla systemu zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej, z uwzględnieniem orzecznictwa dla celów aktywizacji; wypracowanie propozycji na okres przejściowy; ewolucyjny charakter zmian; uwzględnienie specyfiki spółdzielni inwalidów, jako własności zbiorowej; określenie procentowe wysokości środków, przekazywanych na rehabilitację społeczna i rehabilitację zawodową; utrzymanie zadań specjalnych w w ZPCh i ZAZ, realizowanych z tworzonych tam funduszy rehabilitacyjnych; opracowanie pakietu oszczędnościowego; upodmiotowienie osób niepełnosprawnych w nowym systemie; przyjęcie rozwiązań, stymulujących zatrudnianie osób niepełnosprawnych na otwartym rynku; ustalenie, kto i w jaki sposób będzie określał kwoty rekompensaty za zatrudnienie osoby niepełnosprawnej na otwartym rynku pracy.

Podczas ostatniego posiedzenia zespołu ds. ubezpieczeń społecznych rolników omawiano sprawy dotyczące kryteriów oraz wysokości świadczeń emerytalnych i rent z tytułu niezdolności do pracy.

Obecnie emerytura rolnicza w pełnym wymiarze przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny, podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres 120 kwartałów, zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Jeśli rolnik nie przekaże gospodarstwa następcy, jego emerytura zostaje pomniejszona o część uzupełniającą.

Ponieważ wśród 10 proc. małżeństw rolniczych występuje ponad 10-letnia różnica wieku eksperci rozważali, jak uwzględniać przypadki, gdy tylko jeden z małżonków ma ustalone prawo do emerytury. Ostatecznie uznano, że współmałżonek nie spełniający warunku wieku powinien mieć możliwość otrzymania tytułu posiadania gospodarstwa rolnego do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego.

Uzgodniono też, że zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej powinno polegać na przekazaniu gospodarstwa w użytkowanie na własność lub na podstawie formalnej wieloletniej (jednak nie krócej niż na 10 lat) umowie dzierżawy (w przypadku współmałżonka umowa taka powinna być zawierana do czasu uzyskania wieku emerytalnego). Debatujący zwrócili uwagę na pilną konieczność uporządkowania prawnego systemu dzierżaw w Polsce.

Eksperci nie doszli do porozumienia w kwestii obliczania wysokości renty z tytułu czasowej niezdolności do pracy w rolnictwie, w przypadku gdy rolnik nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Dwuinstancyjność orzecznictwa lekarskiego Kasy zaliczona została do silnych stron systemu.

Eksperci zwrócili uwagę na konieczność precyzyjnego zdefiniowania pojęcia „niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym” w kontekście przeciwwskazań do osobistego wykonywania niezbędnych prac w gospodarstwie rolnym. Stwierdzono, że 6-miesięczny maksymalny okres pobierania zasiłku chorobowego powinien być wydłużony.

Z wielką rezerwą odniesiono się do propozycji zawartej w projekcie nowelizacji ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a dotyczącej wprowadzenia zasiłku szkoleniowego, w celu przekwalifikowania zawodowego. Podkreślano, że w systemie ubezpieczeń społecznych z takiej formy świadczenia korzysta ok. 470 osób. Eksperci uznali jednak, że ich uwagi są zbieżne z regulacjami nowelizowanej obecnie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.