Publicystyka - ngo.pl

W latach osiemdziesiątych XX wieku świat stanął w obliczu nowego wyzwania, jakim było rozprzestrzeniające się zakażenie HIV⁴ i rozwijający się w efekcie zakażenia AIDS, czyli zespół nabytego upośledzenia odporności⁵. Od tego czasu naukowcom i lekarzom udało się zgłębić wiedzę na temat sposobów zakażenia, możliwych konsekwencji i podatności na leczenie. HIV i AIDS wciąż jednak pozostają jednymi z głównych globalnych problemów zdrowotnych⁶.

Statystyki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dowodzą, że pod koniec 2015 r. na świecie z HIV żyło około 36,7 milionów osób⁷. 17 milionów osób żyjących z HIV korzystało z leczenia w postaci terapii antyretrowirusowej (ARV), a 2 miliony z nich rozpoczęły leczenie w ostatnim roku kalendarzowym^7. Każdego roku HIV i AIDS zbierają swoje żniwo – jak podkreślają eksperci UNAIDS (Wspólnego Programu Narodów Zjednoczonych ds. Zwalczania HIV i AIDS) − w 2014 r. aż 1,2 miliona osób zmarło z powodu AIDS (od 2000 roku odnotowano 25,3 miliona zgonów z powodu AIDS)⁸.

Każdego dnia z przyczyn związanych z HIV i AIDS umiera ok. 4,5 tys. osób⁹. WHO i UNAIDS postanowiły zmierzyć się z tym wyzwaniem – za cel postawiły sobie zakończenie epidemii AIDS do 2030 r.¹⁰

Liczba wykrytych zakażeń HIV w Polsce rośnie z każdym rokiem – Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH) w 2015 roku odnotował 1295 nowych zakażeń HIV, o 205 więcej niż w poprzednim roku.¹¹

Każdego dnia 2-3 osoby w Polsce dowiadują się o swoim zakażeniu HIV, a co 5. osoba żyjąca z HIV to kobieta^12. Około 50 proc. wszystkich zakażeń HIV w Polsce dotyczy osób między 20. a 29. rokiem życia¹.

Warto podkreślić, że nadal nawet 70 proc. osób żyjących z HIV w Polsce może nie wiedzieć o swoim zakażeniu¹. Co ciekawe, z zakażeniem HIV nie dającym objawów AIDS można żyć średnio 8-10 lat¹. W tym czasie wirus stopniowo niszczy układ immunologiczny (odpornościowy) osoby dotkniętej zakażeniem, może powodować rozwój zespołu różnych infekcji i nowotworów (chorób wskaźnikowych AIDS)^5,9.

Specjaliści z NIZP-PZH ustalili, że od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 sierpnia 2016 r. (przy uwzględnieniu korekt i uaktualnień danych, w tym eliminacji podwójnie zarejestrowanych przypadków) stwierdzono zakażenie HIV u 20 756 osób zamieszkujących w Polsce¹². Wśród nich co najmniej 6187 osób zostało zakażonych w związku z używaniem narkotyków, 1512 osób poprzez kontakt heteroseksualny oraz 2889 osób poprzez kontakt seksualny pomiędzy mężczyznami. Łącznie odnotowano 3408 zachorowań na AIDS; 1348 chorych zmarło¹².

Istnieją trzy drogi zakażenia HIV:

• kontakty seksualne z penetracją (waginalne, analne, oralne) bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy i/lub leków antyretrowirusowych (leczenie jako prewencja, PrEP);
• przedostanie się zakażonej krwi innej osoby do naszego krwiobiegu, np.: poprzez używanie tych samych igieł i strzykawek przez więcej niż jedną osobę, transfuzje krwi i preparatów krwiopochodnych;
• w czasie ciąży, porodu oraz podczas karmienia piersią matka zakażona HIV może zakazić swoje dziecko.^13,15

Każda osoba, bez względu na pochodzenie rasowe, religię lub orientację seksualną, jeśli prowadzi aktywne życie seksualne lub ma kontakt z krwią zakażoną HIV, może zakazić się tym wirusem⁹. Płeć, wiek czy wykonywany zawód nie chronią przed zakażeniem⁹.

Przed zakażeniem HIV w drodze kontaktu seksualnego w 100 proc. chroni abstynencja seksualna, jednakże nie jest to rozwiązanie dla wszystkich⁹. Ryzyko zakażenia można natomiast znacznie zmniejszyć poprzez konsekwentne i właściwe używanie prezerwatyw, szczególnie podczas kontaktu seksualnego z osobą, której nie znamy zbyt dobrze⁹.

Warto wiedzieć, że płyny takie jak ślina, mocz, pot itp. nie są materiałem zakaźnym jeżeli nie są istotnie zanieczyszczone krwią⁹. Przed zakażeniem HIV chroni przede wszystkim znajomość dróg zakażenia i stosowanie odpowiedniej profilaktyki⁹.

Brak alarmujących objawów, nieznajomość dróg przenoszenia i zaprzeczanie temu, że HIV może zakazić się każdy z nas, powoduje, że ludzie nie wykonują testów w kierunku HIV i przez lata mogą nie być świadomi swojego zakażenia, a tym samym nie mogą uprzedzić o nim partnera seksualnego⁹.

Dziś, dzięki nowoczesnej terapii antyretrowirusowej, zakażenie HIV nie kojarzy się już z nieuchronnym zagrożeniem życia¹³. Obecnie osoby żyjące z HIV, które przyjmują leki antyretrowirusowe mogą normalnie pracować, zakładać rodziny, mieć zdrowe dzieci¹³. Jeśli pozostają pod stałą opieką specjalisty i są leczone zgodnie ze wskazaniami medycznymi, żyją tak długo jak osoby niezakażone¹³.

Osoby żyjące z HIV w Polsce chciałyby jeszcze bardziej poprawić jakość swoich kontaktów z lekarzami, a zaplecze medyczne jest dla nich równie istotne, co wsparcie emocjonalne – takie wnioski wypływają z „Badania potrzeb komunikacyjnych osób żyjących z HIV”, przeprowadzonego przez PBS na zlecenie GSK w latach 2015-2016¹⁴.

Wyniki badań wskazują, że przed lekarzami, którzy pracują z osobami żyjącymi z HIV w Polsce, stoi poważne wyzwanie.14 Połowa badanych dostrzega potrzebę poprawy jakości kontaktu z lekarzem podczas pierwszej wizyty lekarskiej po diagnozie¹⁴. Część zaś zauważa, że personel medyczny powinien zadbać o to, by w jak najlepszy sposób przekazać informacje o HIV¹⁴. Jednocześnie osoby seropozytywne mają dobre zdanie o wiedzy swoich lekarzy i chętnie usprawniłyby kontakt z nimi, podejmując go w formie niestandardowej, np. przez Internet¹⁴.

Ważnym ogniwem w życiu wielu osób żyjących z HIV są pozarządowe organizacje pacjenckie: kontaktu z innymi osobami seropozytywnymi szuka w nich ponad 1/3 osób zrzeszonych w takich organizacjach¹⁴. Jednak nadal wiele osób żyjących z HIV nie wie w ogóle o istnieniu tego typu podmiotów¹⁴.

Choć akceptacja społeczna osób żyjących z HIV jest na poziomie ok. 60-70 proc., to osoby seropozytywne wciąż obawiają się stygmatyzacji po ujawnieniu swojego zakażenia¹⁴. Te i inne dane znajdują punkt wspólny w postulacie stworzenia nowego narzędzia informacji i komunikacji dla osób żyjących z HIV¹⁴.

2. Co musisz wiedzieć o HIV i AIDS bez względu na to, gdzie mieszkasz i pracujesz, Warszawa 2013. Dokument do pobrania: www.aids.gov.pl/pobierz/1891/ [dostęp: 26.10.2016].

5. Magdzik W., Naruszewicz – Lesiuk D., Zieliński A. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Wydawnictwo Alfa-Medica Press. Bielsko-Biała 2007. Str. 19.

11. Państwowy Zakład Higieny, Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2015 roku, Dostępne na: http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2015/Ch_2015.pdf [dostęp: 31.10.2016].

14. Badania potrzeb komunikacyjnych osób żyjących z HIV, przeprowadzonego w okresie od października 2015 r. do stycznia 2016 r. na zlecenie firmy GSK przez instytut PBS, na grupie nosicieli wirusa HIV (n=212).

15. Zalecenia PTN AIDS, Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV, Warszawa–Wrocław 2015, s. 28,58.