Publicystyka - ngo.pl

Opisując pracę społeczną na rzecz organizacji, warto rozróżnić wolontariuszy „wewnętrznych”, czyli członków organizacji i przedstawicieli władz pracujących nieodpłatnie na rzecz swoich organizacji od wolontariuszy „zewnętrznych”, czyli osób nienależących do organizacji, ale decydujących się nieodpłatnie wspierać ich działania.

To właśnie społeczna praca tych dwóch grup jest podstawową siłą napędową polskich organizacji – 97% korzysta z nieodpłatnej pracy swoich członków lub przedstawicieli władz, 50% wspieranych jest przez wolontariuszy zewnętrznych. Większą rolę odgrywają tu członkowie i przedstawiciele władz – nawet w stowarzyszeniach i fundacjach wspieranych pomocą osób z zewnętrz, członkowie i władze poświęcają organizacji przeciętnie więcej czasu niż osoby nienależące do organizacji.

Oprócz osób pracujących społecznie, w blisko połowie organizacji pracują też osoby wynagradzane finansowo za swoje zaangażowanie: 24% organizacji zatrudnia kogoś na stałe, a kolejnych 20% współpracuje na zasadzie jednorazowych umów. Warto podkreślić, że osoby te przeciętnie poświęcają na pracę w organizacji znacznie więcej czasu niż wolontariusze (wewnętrzni czy zewnętrzni), dla których zaangażowanie w działania organizacji najczęściej jest zajęciem pobocznym.

Przyjrzyjmy się dokładniej, jaki jest wpływ wielkości i zasięgu prowadzonych projektów na rolę pracy społecznej w organizacji. Wyniki badań pokazują, że stopień oparcia na pracy wolontariackiej w danej organizacji wyraźnie zależy od specyfiki i skali jej działania; te największe, realizujące szeroko zakrojone projekty, częściej mogą korzystać z zaangażowania pracowników płatnych. Wśród organizacji prowadzących działania na skalę najbliższego sąsiedztwa aż 74% opiera się wyłącznie na pracy społecznej, a mniej niż jedna piąta na stałe zatrudnia pracowników. Natomiast wśród tych działających na skalę ponadkrajową tylko 39% ogranicza się wyłącznie do pracy społecznej.

A jak na wagę pracy społecznej wpływa zamożność organizacji? Nie jest niczym zaskakującym wyraźny związek między rocznymi przychodami organizacji a częstością korzystania z płatnej pracy. Duże budżety umożliwiają zatrudnienie pracowników, których zaangażowanie może przyczyniać się do wzrostu stabilności organizacji i profesjonalizacji jej działań. Widzimy więc, że wśród organizacji dysponujących rocznymi budżetami poniżej 10 tysięcy złotych zaledwie kilka procent zatrudnia na stałe płatny personel, wśród tych z budżetami 10-50 tys. zł – już około jedna czwarta, zaś wśród organizacji mających rocznie do dyspozycji ponad 100 tys. zł około dwie trzecie zatrudnia kogoś na stałe.

Nie znaczy to jednak, że organizacje z dużymi budżetami rezygnują z pracy społecznej. W niemal wszystkich organizacjach członkowie i przedstawiciele zarządu regularnie pracują nieodpłatnie na rzecz swojego stowarzyszenia czy fundacji. I choć wśród najbogatszych organizacji odsetek rezygnujących z takiego wsparcia jest trochę wyższy niż wśród najbiedniejszych, to jednak wciąż jest on poniżej 10%.

Co ciekawe, jeśli chodzi o wolontariuszy zewnętrznych, dane z badania pokazują trend przeciwny niż wyobrażenia wielu osób – im większy budżet organizacji, tym częściej współpracuje ona z wolontariuszami i tym więcej osób pracujących dobrowolnie i bezpłatnie angażuje! Spośród organizacji o budżetach poniżej 10 tys. złotych rocznie zaledwie ok. 40% angażuje wolontariuszy zewnętrznych, natomiast wśród tych o budżetach przekraczających 100 tys. złotych odsetek ten wynosi już 60%. Wśród tych pierwszych przeciętna liczba wolontariuszy bliżej związanych z organizacją to ok. 6 osób, wśród tych drugich – 17.

Jednak nie należy wyciągać z tych liczb pochopnych wniosków. Duże organizacje częściej i w większym stopniu korzystają ze wsparcia wolontariuszy, bo też i częściej dysponują umiejętnościami i zasobami potrzebnymi do zrekrutowania takich osób i kierowania ich działaniami. Ale większa skala ich działalności wymaga też większej liczby zaangażowanych osób, również pracowników płatnych. A to oznacza, że zaangażowani tam wolontariusze, choć liczbowo jest ich stosunkowo dużo, to jednak odgrywają w swoich dużych stowarzyszeniach i fundacjach mniejszą rolę niż wolontariusze w małych, niezamożnych organizacjach. W tych ostatnich natomiast często gros pracy spoczywa na członkach i władzach organizacji – a więc osobach, które nazywamy tu wolontariuszami wewnętrznymi. Choć jest ich niewiele, to często są to jedyne osoby działające w organizacji.

Odnieśmy więc liczbę wolontariuszy – zarówno tych wewnętrznych, jak i zewnętrznych – do całkowitej liczby osób zaangażowanych w działania organizacji (włączając w to zarówno wolontariuszy, jak i pracowników – i tych stałych, i dorywczych). Okazuje się, że w organizacjach dysponujących budżetami do 10 tys. zł osoby pracujące społecznie stanowią średnio ponad 90% wszystkich zaangażowanych tam osób, natomiast w organizacjach o budżetach przekraczających pół miliona złotych - zaledwie 50%.

Co więcej, te 50% osób zaangażowanych przekłada się na znacznie mniejszy udział w całkowitym czasie przepracowanym dla organizacji – bo pracownicy płatni przeciętnie poświęcają wielokrotnie więcej czasu niż osoby angażujące się społecznie (jako że te ostatnie często jednocześnie pracujące gdzie indziej).

Im większy budżet, tym mniejsze znaczenie ma praca wolontariuszy wewnętrznych (członków i przedstawicieli władz), tym większe – praca osób wynagradzanych finansowo, natomiast znaczenie wolontariuszy zewnętrznych utrzymuje się na w miarę stałym poziomie.

Widać więc, że wraz z napływającą do organizacji gotówką praca społeczna bynajmniej nie zanika (a skala zaangażowania wolontariuszy z zewnątrz nawet rośnie!) – jednak  jej znaczenie dla organizacji zmniejsza się na rzecz pracy płatnej.