Ekonomizacja organizacji pozarządowych postępuje, czy tego chcemy czy nie. Organizacje pozarządowe profesjonalizują swoje działania. Powstaje pytanie: w jakich obszarach organizacja różni się od przedsiębiorcy? Nie ulega wątpliwości, że różnica tkwi w celu działania, gromadzeniu środków finansowych. Jednak czy w samym zarządzaniu finansami tak bardzo są odmienne?
Organizacje często wychodzą z założenia, że działają w warunkach niepewności, stąd nie chcą planować czy mówić o zarządzaniu finansami. Trudno bowiem cokolwiek planować, będąc tak bardzo uzależnionym od zewnętrznych dotacji. Brak stałych źródeł finansowania stał się z czasem jednak poważną barierą w rozwoju organizacji pozarządowych.
Trzy zasady zarządzania finansami
W działalności firm można doszukać się analogii w obszarze stabilności (lub niestabilności) źródeł finansowania. Przedsiębiorca nie ma także, dla przykładu, gwarancji przychodów. Firmy mimo to podejmują ryzyko, inwestują, planują, a przede wszystkim zarządzają finansami, również w warunkach niepewności.
Na czym polega właściwie gospodarowanie finansami w organizacji pozarządowej? Podobnie jak w każdym przedsiębiorstwie trzy podstawowe zasady to:
1) określenie spodziewanych korzyści, czyli wpływów finansowych i kosztów - kosztów stałych (tj. czynsz, telefon), bieżących (tj. wynajem, wyżywienie),
2) alokacja zgromadzonych środków, czyli decyzja na jakie działania je przeznaczać,
3) wybór źródeł finansowania (dotacje samorządowe, dotacje z ministerstw, środki z Unii Europejskiej, fundacje kapitałowe, działalność gospodarcza itd.), tak, by osiągnąć zaplanowane cele.
Doświadczenia firm - do wykorzystania w NGO-sach
– Organizacje pozarządowe powinny korzystać z wiedzy i umiejętności przedsiębiorców, a przede wszystkim planować wydatki, opracowywać budżet roczny, budżet kilkuletni, dokonywać analiz finansowych, kontrolować przepływy finansowe – mówi Ewa Gałka, prezeska Centrum PISOP, która wiele praktyk przenosi z firm na grunt organizacji pozarządowej. – Na podstawie planowanych zdarzeń finansowych należy monitorować rzeczywiste sytuacje, dostosowując działania do dostępnych środków.
Niewątpliwe istotnym zagadnieniem odróżniającym finanse NGO-sów od firm jest uzależnianie się organizacji pozarządowych od publicznych środków. Niewiele organizacji posiada tzw. wolne środki, którymi może dowolnie dysponować, lokować, inwestować we własny rozwój. Gromadzenie środków finansowych przez organizacje jest też często utrudnione przez barierę mentalną związaną z przeświadczeniem, że organizacja pozarządowa powinna koncentrować się na wypełnianiu misji i celów społecznych. Jednak czy te założenia stoją na przeszkodzie zakładaniu działalności gospodarczej i gromadzeniu środków finansowych, które zostaną przeznaczone na cele społeczne? Badania od lat wskazują, że składki członkowskie, środki samorządowe i darowizny stanowią główne źródła przychodów organizacji pozarządowych, a dochody z działalności gospodarczej mają tendencję spadkową z 11% w 2003 roku do 6% w 2009 roku (badania Klon/Jawor, 2010).
Zysk przedsiębiorcy a zysk pozarządowca
Można z pewnością powiedzieć, że organizacje pozarządowe to herosi, robią tak wiele za tak niewiele. Tylko przedstawiciele trzeciego sektora wiedzą, ile trzeba się napracować, aby sfinansować planowane działania. Zgromadzone środki, pomagają innym, co dodaje NGO-som sił do pracy – tak jak przedsiębiorców motywują wypracowane zyski, czy pozycja na rynku.
Warto zmienić podejście do finansów
Rzeczywistość, w której funkcjonują organizacje pozarządowe nie zmieni się tak szybko. Dylematy organizacji społecznych związane z finansowaniem działań pozostaną. Dlatego warto zastanowić się nad możliwością generowania przez same organizacje środków finansowych, które mogłyby wesprzeć działania statutowe organizacji. Najprostszym sposobem, który jest w zasięgu każdej organizacji pozarządowej, jest inwestowanie w rozwój działalności gospodarczej. Teraz jest bardzo dobry czas dla początkujących w tym obszarze. W dalszym ciągu bowiem płyną do nas szerokim strumieniem środki z różnych funduszy zewnętrznych, np. unijnych. Daje to możliwość finansowania działalności bieżącej ze środków zewnętrznych i jednocześnie pozostaje czas na naukę prowadzenia działalności gospodarczej w organizacji pozarządowej.
Wyzwania związane z finansami NGO
Podstawowymi zadaniami jakie mają do spełnienia organizacje pozarządowe w obecnych czasach jest podnoszenie efektywności, budowanie stabilizacji finansowej, podejmowanie ryzyka, w tym także finansowego. Zarządzanie finansami musi stać się domeną trzeciego sektora, tak jak działania na rzecz innych. Warto w tym zakresie podpatrywać doświadczenia firm. Dzięki takiemu podejściu organizacje pozarządowe będą w stanie jeszcze skuteczniej i z „duchem czasów” wspierać rozwiązywanie problemów społecznych.
Artykuł powstał w ramach projektu "Biznes - Innowacje - NGO czyli BINGO" współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Źródło: Centrum PISOP
