Dzień, w którym ludzkość zużyła całą pulę zasobów, jakie Ziemia może odbudować w ciągu 365 dni, wypada w tym roku 28 lipca. W ten sposób, jako globalna populacja właśnie wykorzystaliśmy roczny budżet odnawialnych zasobów naszej planety. Jednak nasza aktywność nie ustaje z tym dniem, dlatego przez resztę roku 2022 będziemy czerpać z planetarnych rezerw słodkiej wody, żyznych gleb, lasów oraz łowisk, tak jakby były niewyczerpywalne. Zapominamy, że Ziemia jest jedna, i że tempo korzystania z ziemskich zasobów musi być zestrojone z tempem ich regeneracji. Nie można jednocześnie „zjeść” Ziemi i „mieć” Ziemi.
Światowy Dzień Długu Ekologicznego (Earth Overshoot Day), co roku obrazuje nasze „zapożyczenie” wobec planety. Od tego dnia do końca roku żyjemy na kredyt zaciągany u przyszłych pokoleń, ponieważ, powtarzając za Antoine de Saint-Exupéry, „Nie dziedziczymy Ziemi po naszych przodkach, ale pożyczamy ją od naszych dzieci”. Ta granica co roku niebezpiecznie się przesuwa. Obecnie Światowy Dzień Długu Ekologicznego przypada już na miesiące letnie!
Wydaje się znamienne, że pomimo iż z upływem lat data wejścia w zadłużenie ekologiczne wypada coraz wcześniej, w 2020 r. Światowy Dzień Długu Ekologicznego przypadł 22 sierpnia – ponad trzy tygodnie później niż w roku 2019. Globalna epidemia COVID-19 wymusiła wprowadzenie obostrzeń skutkujących ograniczeniem mobilności przestrzennej i konsumpcji, co przełożyło się na redukcję światowego śladu ekologicznego. Same emisje dwutlenku węgla były o 5,8% niższe niż w roku 2019 r.
Światowy Dzień Długu Ekologicznego wyznaczany jest w celu uzmysłowienia nam skali presji jaka, aktualnie jest wywierana przez ludzi na ekosystemy naszej planety. Do obliczenia tej daty, wykorzystywane są m.in. sprawozdania ONZ, zawierające szereg danych na temat stanu środowiska naturalnego. Brane są pod uwagę zmienne, takie jak np. zmiany emisji dwutlenku węgla, zdolności biologicznej lasów czy odradzania się populacji ryb w łowiskach. Pozyskany w ten sposób obraz śladu ekologicznego, wykracza poza pomiary dwutlenku węgla, umieszczając emisje w kontekście ludzkich potrzeb zaspokajanych przez żywność, włókna, drewno czy grunty pod domy mieszkalne i drogi.
Procedura wyznaczania pierwszego dnia zadłużenia nie uwzględnia jednak informacji obrazujących dynamikę ekologicznych strat, takich jak degradacja gleby, skażenie wody lub masowy spadek liczby gatunków. Straty te dopiero odbiją się na środowisku, a poprzez przyszłe zmiany w dostępności zasobów i usług ekosystemowych, wpłyną na nasze życie i wyznaczą przyszłe okresy długu ekologicznego.
Troska o planetę to także troska o ludzi
Pandemia nauczyła nas dyscypliny, a kryzys energetyczny, żywnościowy i ekonomiczny wywołany najeźdźczą wojną w Ukrainie wymusza zmiany wzorców konsumpcji i produkcji, jednocześnie przypominając, że to pokojowe współistnienie jest celem i warunkiem wszelkiej aktywności na naszej planecie. W Manifeście „Only One Earth” z 5 czerwca 2022 r., UNEP/GRID-Warszawa i agendy ONZ w Polsce zwróciły uwagę, że tak silnie obecne dzisiaj potrzeby: spieszenia na ratunek ludziom i ratowania planety – przenikają się. „Świadomość zagrożeń jest tym dotkliwsza, że zapowiadane konsekwencje zmiany klimatu mogą w najbliższych latach znacząco zwiększyć ryzyko nasilenia się konfliktów zbrojnych, niszcząc całe ekosystemy, materialny i niematerialny dorobek ludzkości, istniejące więzi społeczne i tak niezbędne relacje człowieka z naturą.”
– Jesteśmy w dekadzie, która przesądzi o naszej przyszłości. Musimy podjąć wyzwanie z pełną determinacją. Bo troska o planetę jest troską o bezpieczeństwo i stabilność społeczeństw, ale też o gospodarkę
– powiedziała Dyrektor Generalna UNEP/GRID-Warszawa Maria Andrzejewska podczas ogłoszenia Manifestu „Only One Earth” (www.dlaplanety.pl).
Dzień Długu Ekologicznego w Polsce
W tym roku polski Dzień Długu Ekologicznego wypadł już 2 maja. Dobrą wiadomością jest to, że coraz więcej osób w naszym kraju bierze sobie do serca pogarszający się stan środowiska i deklaruje chęć podjęcia działań wspomagających regenerację planety.
W skali globalnej wyrazem tej zmiany stało się ogłoszenie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ lat 2021-2030 „Dekadą Odtwarzania Ekosystemów”. W Polsce, bezpośrednią odpowiedzią na to wezwanie, było uruchomienie przez UNEP/GRID-Warszawa programu Re:Generacja (https://re.generacja.org/) – programu, którego celem jest ochrona i odbudowa ekosystemów na terenie całej Polski.
Dług ekologiczny można zmniejszyć m.in. poprzez zalesianie, zarybianie, recykling, ale też wprowadzając w życie strategie ochrony ekosystemów i klimatu. W tym, redukując o połowę globalne emisje gazów cieplarnianych do roku 2030 i osiągając neutralność klimatyczną do 2050 r. Nie mniej istotną ścieżką jest zmiana w naszym nastawieniu do środowiska, zmiana światopoglądowa, polegająca na przyjęciu postawy troski. Jeżeli zmienimy nasz stosunek do możliwości regeneracyjnych Ziemi, zharmonizujemy nasze potrzeby z możliwościami, jakie oferuje nam planeta, możemy zatrzymać spiralę ekologicznego zadłużenia.
UNEP/GRID-Warszawa
Zostało ustanowione 17 września 1991 roku na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Programem ONZ ds. Środowiska (UN Environment Programme, UNEP) a Rządem Polskim reprezentowanym przez Ministerstwo Środowiska. Od tego czasu realizuje w Polsce misję Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (UNEP), działając na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Funkcjonuje jako jeden z kilku ośrodków globalnej sieci GRID (Global Resource Information Database – światowa baza danych o zasobach Ziemi) utworzonej przez UNEP w celu wzmocnienia efektywnego zarządzania zasobami środowiska. Swoje działania realizuje we współpracy z organizacjami i instytucjami krajowymi oraz zagranicznymi. Jest partnerem jednostek samorządowych, oświatowych oraz firm wdrażających politykę społecznej odpowiedzialności biznesu. UNEP/GRID-Warszawa ma status organizacji pozarządowej i działa w strukturze Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska.
Więcej na: www.gridw.pl.
Źródło: Centrum UNEP/GRID-Warszawa
