Publicystyka - ngo.pl

Powiat, jak każdy inny? Niniejszy artykuł traktuje o tym, jak trudną sytuację społeczno – gospodarczą, próbuje się zmienić wspierając obywatelskie zaangażowanie – sytuację przedstawia jeden z lokalnych liderów.

Jedną z największych potrzeb mieszkańców powiatu złotowskiego jest praca - na terenie powiatu, występuje wysokie i wciąż rosnące bezrobocie, które wg danych GUS kształtuje się obecnie na poziomie ok. 20%. Niski poziom aktywności gospodarczej powoduje odpływ złotowskiej ludności do większych ośrodków miejskich, ale przede wszystkim na tzw. „zachód”. To nasza bolączka, która poza ogólną sytuacja gospodarczą państwa, wynika ze zbyt niskiej aktywności samych mieszkańców oraz nieskutecznej działalności władz samorządów.

Przy naszym potencjale przyrodniczym jasne jest, że rozwój turystyki, wspierany przez obszar trzeciego sektora, to spora szansa, aby wspólnie próbować złagodzić problem braku pracy. Zaangażowanie obywatelskie poprzez wspólne, świadome zmiany to klucz do rozwoju, a wszelkie inicjatywy lokalnych organizacji mogłaby wiele pomóc, zwłaszcza w tworzeniu oferty turystycznej. Tymczasem aktywność społeczna w tym temacie jest znikoma. Jak wynika z ewidencji starostwa powiatowego w Złotowie, organizacji, z założenia posiadających profil ekologiczno-turystyczny, jest zaledwie 4, z czego trzy z nich, to oddziały organizacji ogólnopolskich. Dla urzeczywistnienia naszego strategicznego celu niezbędny jest nie tylko czynny udział samych mieszkańców, ale i efektywna współpraca z władzami miasta oraz współpraca pomiędzy samymi gminami, koordynowana ze szczebla powiatu. Tego ostatniego niestety także nam brakuje.

W bardzo nieznacznym stopniu mieszkańcy powiatu złotowskiego przejawiają zachowania, będące wyrazem społeczeństwa wewnętrznie zintegrowanego, czującego silny związek z własnym samorządem. Zaledwie 10% obywateli deklaruje swoje członkostwo w organizacji pozarządowej. Martwiący jest fakt bardzo nikłego angażowania się młodych ludzi w sprawy ogólnospołeczne, a także niewykształcona umiejętność samoorganizacji. Istniejące w powiecie złotowskim wysokie bezrobocie powoduje zależność między koniecznością wyjazdów za zachodnią granicę w celu podjęcia pracy oraz brakiem aktywności społeczności lokalnej. Formę zaangażowania społecznego przejęły głównie organizacje zrzeszające osoby starsze. Ponadto, liczba osób deklarujących swoje uczestnictwo w organizacjach pozarządowych, jak również charakter ich działalności oraz sama idea ich powstania, świadczy wymownie o poziomie zaangażowania społeczności lokalnej w sprawy miasta i powiatu. W powiecie złotowskim, najliczniej występującą formą organizacyjno-prawną, wśród organizacji pozarządowych, jest stowarzyszenie. Jest ich pozornie dużo, bo ponad 170, jednak dominują wśród nich oddziały ogólnokrajowych organizacji społecznych tj. Ochotnicza Straż Pożarna, Związek Emerytów i Rencistów, Związki Kombatantów, ZHP, Polski Związek Wędkarski. Natomiast działalność artystyczna, sportowa oraz aktywizacja społeczności lokalnej, w przeważającej części, mieści się w działalności mniejszej grupy organizacji tworzonych „oddolnie” – o znacznie mniejszym zasięgu oddziaływania.

Znaczna część członków organizacji należy do grupy społecznej, która bardziej oczekuje pomocy niż może ją ofiarować (oczywiście poza wyjątkami).

Dla większości osób, zrzeszonych w złotowskich organizacjach, najbardziej istotną, jest taka forma samoorganizacji, która niesie pomoc tylko swoim członkom lub, w niektórych przypadkach pomoc osobom pokrzywdzonym lub wymagającym szczególnego zainteresowania. Według mnie przyczyn ponownie należy się tu dopatrywać m.in. w sytuacji ekonomicznej mieszkańców. Zauważalna jest tu bowiem, zależność sytuacji ekonomicznej, na chęć angażowania się w sprawy lokalne i wywierania na nie jakiegokolwiek wpływu. Sytuację tą zdaje się potwierdzać liczba osób w organizacjach pozarządowych w powiecie, zwłaszcza tych tworzonych „oddolnie”. Obecnie ich liczba jest niewielka, jak również niewielu z nich wykazuje, w swoich działaniach, zdecydowaną aktywność na rzecz pozostałej części społeczeństwa. W skali powiatu natomiast, liczba wszystkich osób deklarujących swe członkostwo w organizacjach pozarządowych nieznacznie przekracza 10%.

Wiele do życzenia pozostawiają relacje pomiędzy tymi dwoma sektorami. Tworzony w samorządach, roczny program współpracy z organizacjami jest raczej manifestem, a nie programem woli współpracy z trzecim sektorem. Świadczy o tym chociażby fakt przeprowadzonych konsultacji z organizacjami sektora pozarządowego. Konsultacje mają bowiem charakter fasadowy, a dominującym sposobem informowania jest forma bierna tzn. informacja zamieszczona na stronie internetowej urzędu lub na tablicy ogłoszeń urzędu. Niestety doszło też do tego, że same organizacje nie interesują się programem, jak również jego współtworzeniem, ponieważ nie wierzą, że jego zapisy mogą coś zmienić w ich relacjach z samorządem. To, co znajdujemy w programach współpracy gmin powiatu złotowskiego, to głównie odtworzenie form współpracy przewidzianych w przepisie art.5 ust.3 UDPP i wskazania, jakie zadania organy samorządu powinny interesować. O braku wzajemnej współpracy oraz braku umiejętności wypracowania wspólnych strategii rozwoju poszczególnych gmin powiatu złotowskiego, świadczy również planowanie przez gminy środków na wykonywanie zadań publicznych przez organizacje trzeciego sektora. Wszystkie gminy przekazały więcej środków niż zaplanowały. Można powiedzieć, że to zjawisko korzystne - tylko pozornie, bo jak tu mówić o planowaniu strategicznym. Brak odpowiedniego planowania, w tej kwestii, nie daje gwarancji najefektywniejszego wykorzystania środków, rozwoju i profesjonalizacji samych organizacji.

Dziesięć lat temu założyliśmy w Złotowie grupę inicjatywną, która czuła silną potrzebę zaangażowania się w rozwiązywanie lokalnych problemów. W 2003 roku powołaliśmy jedno z pierwszych „oddolnych” stowarzyszeń nazwane „Przyjazną Edukacją”. Choć od tamtego czasu cele organizacji znacznie ewoluowały, to jednak Stowarzyszenie „Przyjazna Edukacja”, poprzez swoje nieprzerwanie istnienie jest bardzo dobrym przykładem aktywności obywatelskiej powiatu złotowskiego. Uzupełnia braki wiedzy regionalnej, ekologicznej, samorządowej, wzbogaca ofertę kulturalną, a w ostatnim czasie jej priorytetowym zadaniem jest wzmocnienie roli organizacji pozarządowych, wizerunku turystycznego regionu i jego promocja. Działając w stowarzyszeniu podejmujemy liczne działania służące integracji trzeciego sektora na złotowszczyźnie, służące jego profesjonalizacji i budowie właściwych relacji z samorządem lokalnym i biznesem. Sami też nawiązujemy sieć współpracy, m.in. z zespołem folklorystycznym „Krajniacy” promującym styl i język historycznej Krajny, zespołem trębaczy myśliwskich, propagującym kulturę i zwyczaje łowieckie, z klubem fotograficznym „Zwierzyniec” czy też klubem artystycznym „Pasja” wytwarzający przebogate rękodzieło, z którego mamy nadzieję wypromować kilka produktów lokalnych, a docelowo także i miejsc pracy. Mamy znaczny dorobek w dziedzinie edukacji ekologicznej i nawiązywania współpracy międzyludzkiej pomiędzy powiatem Złotów, a niemieckim powiatem Gifhorn. Wielu członków stowarzyszenia pełni rolę liderów w lokalnym społeczeństwie i angażuje się w wybory do samorządów lokalnych, widząc w tym szansę na zmianę relacji i lepsze pojmowanie możliwości współdziałania pomiędzy tymi sektorami.

Wiemy, że najlepszą drogą do rozwoju lokalnego są działania w partnerstwie - dobra komunikacja i informacja pomiędzy sektorami, ale i samymi organizacjami. Ważne jest również, aby lokalne organizacje mogły być wiarygodnym partnerem muszą funkcjonować bardziej profesjonalne i rozwijać się w tym kierunku. Tymczasem znane są nam przykłady nieświadomego konkurowania organizacji o środki, ograniczanie się do wsparcia tylko samorządów, nieznajomości aspektów formalno-prawnych funkcjonowania organizacji pozarządowych czy zasad realizacji projektów. Stąd, mając na uwadze, że właśnie taki obraz organizacji jest powodem niechęci ze strony samorządu do współpracy, staramy się tę sytuację zmieniać i wspierać organizacje pod kątem ich profesjonalizacji.

Dostrzegliśmy pewną szansę na zmianę tej sytuacji poprzez utworzenie miejsca służącego organizacjom pozarządowym radą i wsparciem. Niezmiernie ważne stało się dla nas powstanie miejsca stanowiącego bazę informacji - gromadzenia i wymiany służących profesjonalizacji naszych organizacji pozarządowych. Uznaliśmy, że działanie to musi być strategicznie i zaplanowane, możliwie długoterminowe. Jest to niezbędne, aby krótko mówiąc, zdążyć wypracować markę i wiarygodność. Idealnie w nasze potrzeby wpisał się projekt pod nazwą „Akcelerator NGO”, w ramach którego weszliśmy we współpracę z Centrum PISOP z Leszna. Od tego roku staliśmy się realizatorem działań jako Centrum Informacyjno-Doradcze udzielamy bezpłatnego wsparcia organizacjom pozarządowym z powiatu złotowskiego i pilskiego. Działanie to umożliwiło nam nie tylko zatrudnienie dwóch osób do obsługi biura, ale ich profesjonalne wyszkolenie. Możemy także realizować szkolenia dla członków własnej i innych organizacji, co jest działaniem w kierunku profesjonalizacji. Za największą jednak zaletę tego programu uważam duży nacisk na współpracę z samorządem lokalnym, co dokładnie wpisuje się w nasze potrzeby i mam nadzieję, że z czasem pozwoli na wypracowanie pośrednich struktur decyzyjnych, ułatwiających kontakt władzy z mieszkańcami i prowadzenie dialogu ze wszystkimi uczestnikami naszej przestrzeni lokalnej.

Wierzymy, że poczucie obywatelskie społeczeństwa powiatu złotowskiego będzie coraz większe i będzie się to przejawiać w chęci podejmowania działań na rzecz dobra wspólnego, poprzez np. jeszcze większe dążenie do samoorganizacji, zaangażowania w pracę społeczną, wolontariat, czy filantropię. Oby udało się nam zwalczyć wśród naszej społeczności niechęć i brak wzajemnego zaufania do wspólnego działania na rzecz naszego wspólnego dobra. Liczę też na to, że rosnąca aktywność obywatelska w naszym regionie przełoży się pozytywnie na jakość naszej lokalnej demokracji.

autor: Adam Pulit

Artykuł powstał na potrzeby projektu pn. „Akcelerator NGO”.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.