Publicystyka - ngo.pl

„Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa realizowanych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na lata 2014 – 2020”. Śmiem twierdzić, że poprzednie lata wdrażania i realizacji programów współfinansowanych ze środków UE już nas czegoś nauczyły. Duża tu też zasługa dobrej współpracy Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju z Radą Działalności Pożytku Publicznego nad ostateczną wersją tego dokumentu. Nie popadam przy tym w nadmierny optymizm, bo zamiary są słuszne, a jak wyjdzie w praktyce zobaczymy. Ważny będzie sposób realizowania projektów według zapisów tego dokumentu.

W wytycznych, które obowiązują instytucje zarządzające regionalnymi programami operacyjnymi (IZ RPO), wskazano katalog usług społecznych świadczonych w interesie ogólnym (publicznym), jako istotne narzędzie wsparcia osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, ubóstwem. Są to m.in. usługi asystenckie na rzecz osób niepełnosprawnych oraz rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi, usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, usługi wspierania rodziny oraz usługi systemu pieczy zastępczej, usługi związane z mieszkaniami chronionymi i mieszkaniami wspomaganymi, ale także inne usługi wskazane w PO w priorytecie inwestycyjnym 9iv.

Świadczenia te mają być przede wszystkim zindywidualizowane, zbliżone do warunków domowych, rodzinnych, dawać możliwość zachowania kontroli nad swoim życiem i decyzjami. Taka logika oferowanych usług będzie gwarantować pierwszeństwo indywidualnych potrzeb nad wymaganiami organizacyjnymi.

Przedstawiono definicję osoby, rodziny zagrożonej ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, przy czym rozszerzono grupę osób z niepełnosprawnością o osoby z zaburzeniami psychicznymi (bez odnoszenia się do orzeczonej prawnie niepełnosprawności). Do grup zagrożonych zaliczono również osoby niesamodzielne (niepełnosprawni, ale także osoby starsze, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować), oraz te, korzystające ze wsparcia w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020 (PO PŻ). W katalogu znalazły się rodziny z dzieckiem z niepełnosprawnością, o ile jeden z rodziców lub opiekunów nie pracuje ze względu na konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem.

Planowanie interwencji i komplementarność

Zgodnie z zapisami wytycznych, IZ RPO, planując i wdrażając działania, powinny bazować na analizie sytuacji w regionach (m.in. trendów demograficznych, dostępności usług społecznych, usług wsparcia ekonomii społecznej, potrzeb rewitalizacji terenów zdegradowanych). Odwołano się także do rozwiązań wypracowanych już w ramach projektów współfinansowanych z EFS (np. projekty systemowe PIW EQUAL, PO KL). Zwrócono uwagę na potrzebę takiej koordynacji działań, aby np. wsparcie „miękkie” (cel tematyczny 9 RPO – Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją) łączyło się z działaniami inwestycyjnymi w infrastrukturę społeczną i zdrowotną (priorytet inwestycyjny 9a EFRR).

Komplementarność RPO ma być także zachowana z PO PŻ, by nie powielać działań na rzecz osób korzystających z pomocy żywnościowej. W ramach projektów dot. usług społecznych (np. usług opiekuńczych) IZ RPO może podjąć decyzję o finansowaniu usług zdrowotnych, o ile są one niezbędne do zapewnienia kompleksowego wsparcia odbiorcom działań. IZ RPO mogą wymagać od beneficjentów informowania ośrodków pomocy społecznej (OPS) i powiatowych centrów pomocy rodzinie (PCPR) o realizowanych projektach. Mają zadbać w ten sposób o koordynację i komplementarność tak, aby działania różnych podmiotów realizujących projekty były spójne wobec tej samej grupy docelowej. Ma to zapobiec walce o uczestników projektów i preferowaniu grup z mniejszymi problemami.

W wytycznych podkreślono wagę realizowania zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego w partnerstwach z jednostkami spoza sektora publicznego, w szczególności z podmiotami ekonomii społecznej. Ośrodki wsparcia ekonomii społecznej (OWES) mają w zamierzeniu współpracować z regionalnym koordynatorem rozwoju ekonomii społecznej (Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej), ustalać plan oraz zasady realizacji wspólnych inicjatyw.

IZ RPO powinny zapewnić preferencje dla realizacji usług społecznych przez podmioty ekonomii społecznej.

W umowie na realizację projektu powinny być zawarte zapisy odnoszące się do zlecania zadań na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, dokonywania zamówień z wykorzystaniem klauzul społecznych zgodnie z prawem zamówień publicznych oraz zakupu usług i towarów od podmiotów es.

Zwrócono uwagę, że usługi społeczne, np.: asystenckie, opiekuńcze, związane z mieszkaniami chronionymi, wspomaganymi, mają być świadczone przez podmioty działające lokalnie. W wytycznych wskazano możliwość tworzenia nowych instytucji, np. centra lub kluby integracji społecznej, placówki wsparcia dziennego zajmujące się opieką i wychowaniem dzieci z rodzin przeżywających trudności. Istnieje również opcja wsparcia działających podmiotów, pod warunkiem, że w ramach projektu zwiększą zatrudnienie lub rozszerzą swoją ofertę. Praktycznie może to oznaczać na przykład zaangażowanie w warsztatach terapii zajęciowej lub zakładach aktywności trenera pracy lub asystenta.

W wytycznych silnie podkreślona została waga indywidualizacji usług społecznych, która ma być osiągnięta przez organizację wsparcia w lokalnych placówkach, zapewniających warunki zbliżone do domowych. Równie istotne jest, by usługi te były świadczone w społeczności lokalnej. Przejawem takiego podejścia jest zaliczenie do usług na rzecz lokalnej społeczności także mieszkań wspomaganych, usług w ośrodkach wsparcia świadczących pobyt całodobowy, w domach pomocy społecznej, ale o ile liczba miejsc w każdym z nich nie jest większa niż jasno określony limit – 30 osób.

Na poziomie centralnym (IZ PO RPO) ma być zapewnione wsparcie zwrotne dla istniejących podmiotów ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstw społecznych. To wynika z Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej (KPRES).

Także na poziomie regionów poszczególne IZ mają zapewnić ramach RPO udzielanie bezzwrotnego wsparcia finansowego (dotacji) na: tworzenie nowych miejsc pracy w nowych przedsiębiorstw społecznych, a także tworzenie nowych miejsc pracy w istniejących przedsiębiorstwach społecznych.

OWES mają współpracować z właściwymi terytorialnie PUP w zakresie przyznawania dotacji na tworzenie spółdzielni socjalnych i przystępowanie do spółdzielni socjalnych.

IZ RPO ma zapewnić zachowanie ciągłości dostępu do usług wsparcia ekonomii społecznej w całym okresie programowania, m.in. co do zasady wybór OWES (akredytowanych dla wszystkich typów usług wsparcia es!) następuje na okres minimum 36 mies.

Na poziomie regionów powinny być zapewnione preferencje dla tworzenia miejsc pracy i przedsiębiorstw społecznych w obszarach dot. zrównoważonego rozwoju, solidarności pokoleń, polityki rodzinnej, turystyki społecznej, budownictwa społecznego, lokalnych produktów kulturowych oraz w kierunkach rozwoju wskazanych w strategii rozwoju województwa i w regionalnym programie rozwoju ekonomii społecznej.

Istotne jest także, że wytyczne odnoszą się wprost do Krajowego Programu Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu oraz Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej.

Idziemy w dobrym europejskim kierunku – zmierzamy do bycia bliżej ludzi, społeczności lokalnej i partnerów.