Publicystyka - ngo.pl

Nie możemy zapomnieć o tym, co sprowokowało masowe protesty, które doprowadziły do upadku starej władzy w Kijowie – decyzja ówczesnego prezydenta, Viktora Janukowycza, o niepodpisywaniu układu stowarzyszeniowego z UE. Dziesięć lat po „pomarańczowej rewolucji” gwałtowna zmiana sytuacji w lutym tego roku dała Ukrainie i Europie drugą szansę.

Najważniejsze, by społeczność międzynarodowa odpowiedziała jasno i szybko na zdarzenia, które wskazują na rosyjską okupację Krymu oraz niosą za sobą ryzyko pozostawania na terenie Ukrainy rosyjskich żołnierzy – aż do czasu „odzyskania stabilności społecznej i politycznej” przez ten kraj. To oczywiste złamanie Karty Narodów Zjednoczonych nie może zostać zaakceptowane. Europejskie rządy muszą dać jasno do zrozumienia rosyjskim władzom, że zbrojna interwencja na Ukrainie będzie je drogo kosztować – ekonomicznie i politycznie.

Europa nie jest wobec rosyjskich działań bezbronna. Rosja prowadzi 50% wymiany handlowej z Unią Europejską, z której pochodzi zarazem 75% bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Spora część bogactwa rosyjskich elit została zainwestowana na terenie UE. Unia jest najważniejszą klientką Gazpromu. We wszystkich tych dziedzinach istnieje olbrzymi potencjał nacisku na rosyjskie władze. Nie chodzi tu o palenie mostów, lecz o wezwanie Rosji do rezygnacji z przemocy, zawieszenie obecnych działań stanowi bowiem podstawę pokoju w Europie.

Niezależnie od obecnego zagrożenia militarnego nowy, ukraiński rząd zmagać się będzie z olbrzymimi wyzwaniami. Będzie on musiał przemóc głęboką nieufność tamtejszej opinii publicznej wobec klasy politycznej za pomocą przeprowadzanych w przejrzysty sposób reform. Musi jasno komunikować katastrofalny stan tamtejszych finansów oraz zmagać się z problemami politycznymi i ekonomicznymi. Unia Europejska powinna wspierać zmiany w tych dziedzinach. Bez jej pomocy jakikolwiek rząd w Kijowie skazany będzie na porażkę. Co najważniejsze – musimy wysłać obywatelkom i obywatelom Ukrainy czytelny sygnał (co powinno było nastąpić już dawno temu), że na demokratyczną Ukrainę jest miejsce w UE. Projekt zjednoczonej Europy nie kończy się na obecnych, wschodnich granicach.

Jeśli myśleć nie tylko w kategoriach obecnej sytuacji, to demokratyczna, zamożna Ukraina leży również w rosyjskim interesie. Osoby, które bronią stanowiska Rosji i odmawiają Ukrainie europejskiej przyszłości ryzykują istnienie długotrwałego problemu na wschodniej granicy UE. Czym innym jest branie pod uwagę rosyjskich interesów ekonomicznych i politycznych, czym innym zaś – akceptowanie Ukrainy jako nieodłącznej części rosyjskiej strefy wpływów.

1. Zapewnić uczciwość ukraińskich wyborów prezydenckich rozmieszczając w kraju długofalowej misji obserwacyjnej OBWE, Rady Europy oraz Parlamentu Europejskiego. Zapewnione powinno być również wsparcie finansowe dla lokalnych obserwatorek i obserwatorów.

2. Wzmocnić instytucje polityczne wspierając proces przekazania realnej władzy niezależnemu trybunałowi konstytucyjnemu, uznanie parlamentu za główny ośrodek demokratycznego procesu decyzyjnego oraz wsparcie finansowe dla społeczeństwa obywatelskiego i wolnych mediów.

3. Wspierać jedność państwową pomagając ukraińskiemu parlamentowi w przyjęciu inkluzywnego ustawodawstwa językowego, promować równość różnych grup etnicznych, w tym Tatarów krymskich. Nie powinno być za to miejsca dla szowinistycznych, antysemickich uwag ze strony członków parlamentu czy rządu.

4. Pomóc w doprowadzeniu systemu sprawiedliwości, policji oraz więziennictwa do standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, jak również wspierać niezależnych obserwatorów planowanych spraw sądowych przeciwko członkom ekipy Janukowycza.

5. Zrozumieć, że bezpieczeństwo energetyczne Ukrainy jest elementem bezpieczeństwa energetycznego Europy. W negocjacjach energetycznych z Rosją Unia powinna stawiać na długofalowe bezpieczeństwo dostaw dla wszystkich. Jednocześnie musi pomóc Ukrainie w zdywersyfikowaniu źródeł energii i zmniejszeniu uzależnienia od rosyjskich surowców. Oznacza to:

• Program poprawy efektywności energetycznej przemysłu i budownictwa;
  - Przygotowanie „odwróconego przesyłu”, umożliwiającego dostawy surowca nawet w wypadku rosyjskiego bojkotu; - Zmniejszenie poziomu wycieków z sieci przesyłowych oraz z magazynów gazu; - Przyjęcie zobowiązań, wymaganych przez europejską wspólnotę energetyczną: liberalizacji oraz oddzielenia produkcji od dystrybucji w ukraińskim sektorze energetycznym; - Wspieranie pilotażowych projektów energetyki odnawialnej.

6. Zapobiec bankructwu kraju i promować modernizację gospodarki. Ukraina potrzebuje natychmiastowego wsparcia finansowego, by zapobiec niewypłacalności kraju. Pomoc musi wiązać się z reformami ekonomicznymi i administracyjnymi, które zapewnią, że kapitał nie zostanie zmarnowany. Środki (pieniężne, firmy, własność) ukraińskich polityków, urzędników i oligarchów znajdujące się na terenie UE powinny zostać sprawdzone i – kiedy okaże się to zasadne – zwrócone ukraińskiemu rządowi.

• Średnio- i długookresowe reformy strukturalne są konieczne, za wszelką cenę należy jednak uniknąć „terapii szokowej”. Ukraińskie społeczeństwo obywatelskie musi być zaangażowane w monitorowanie sytuacji, korupcję należy zablokować; - Szczególnym wyzwaniem będzie modernizacja sektora wydobywczego oraz przemysłu ciężkiego na południu i wschodzie kraju. Wątpliwe, by były one w stanie utrzymać dotychczasowy poziom zatrudnienia, przez co konieczny będzie nacisk na działania, służące dywersyfikacji działalności gospodarczej w tych regionach – na przykład poprzez specjalny, unijny fundusz wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorców.

7. Negocjować z Rosją. Otworzyć się na trójstronne dyskusje z Rosją na temat praktycznych pytań, związanych z finalizacją porozumienia stowarzyszeniowego oraz wolnohandlowego UE z Ukrainą:

• Promowania transgranicznego handlu na linii Rosja-Ukraina; - Porozumienia w sprawie trójstronnej współpracy energetycznej – współpraca na rzecz zmodernizowania przebiegającej przez Ukrainę sieci przesyłowej; - Zapewnienia bezpieczeństwa prowadzenia działalności gospodarczej przez rosyjskie firmy na Ukrainie; - Zachowania swobodnego przepływu osób między Ukrainą a Rosją.

8. Wspierać swobodę podróżowania. Unia powinna czym prędzej zacząć negocjacje z nowym rządem na temat zniesienia wymogu wizowego dla ukraińskich obywatelek i obywateli. Do czasu wypracowania takiego porozumienia opłaty wizowe powinny zostać zniesione, a dodatkowe, unijne konsulaty – otwarte w całym kraju.

9. Promować Unię jako partnera dla Ukrainy otwierając punkty informacyjne w różnych częściach państwa, szczególnie zaś na południu i wschodzie. Informacje na temat umowy stowarzyszeniowej oraz wolnohandlowej powinny być dostarczane zarówno po rosyjsku, jak i ukraińsku.

10. Zapewnić natychmiastową pomoc na rzecz poprawy sytuacji w służbie zdrowia. Dramatyczne pogorszenie jakości leczenia oraz rozpowszechniona korupcja w sektorze stanowią jedne z najgorszych, codziennych doświadczeń życiowych Ukrainek i Ukraińców. Szybko wdrożony program poprawy sytuacji mógłby dowieść, że UE solidaryzuje się z nimi.

Tłumaczenie z angielskiego: Bartłomiej Kozek