Publicystyka - ngo.pl

Skłonność do dokonywania odpisu powiązana jest z wykształceniem, miejscem zamieszkania, poziomem zamożności, aktywnością społeczną oraz stosunkiem do organizacji pozarządowych. Zainteresowanie mechanizmem 1% jest większe wśród osób z wyższym wykształceniem, mieszkańców dużych miast, z miesięcznym dochodem przekraczającym 2 tys. złotych, zaangażowanych w wolontariat i filantropię, a także przekonanych o tym, że organizacje pozarządowe skutecznie rozwiązują problemy społeczne.

Badacze Stowarzyszenia Klon/Jawor zapytali o dokładne powody przekazywania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego (OPP).

Osoby, które w 2013 roku zdecydowały się przekazać 1% podatku, najczęściej twierdziły, że skłoniła ich do tego znajomość beneficjenta pomocy. 31% badanych mówiło o chęci pomocy osobie, którą znają osobiście lub pośrednio przez rodzinę lub znajomych. Badani uzasadniali, że przekazywanie podatku na rzecz konkretnej osoby jest rozsądne, ponieważ wtedy „pewność, że pieniądze trafią do potrzebujących jest większa” (wypowiedź badanych).

Dla 13% respondentów kluczową rolę odegrała znajomość organizacji i działających w niej osób. Zdarzało się, że respondenci zasilali konto organizacji, z którą są bezpośrednio związani („związek inwalidów, bo sama jestem inwalidką”). 7% badanych przyznawało, że to rodzina lub znajomi zasugerowali, na jaki cel warto oddać 1% („córka mnie namówiła”).

Łącznie ponad połowa badanych (51% respondentów) wybierając OPP, której przekazała 1% podatku, kierowała się osobistą znajomością lub zasięgała opinii znajomych lub rodziny.

– Widać wyraźnie, że wśród najważniejszych motywacji do przekazywania 1% przeważają te, które związane są ze znajomością konkretnych osób lub organizacji, które mają stać się beneficjentami tej pomocy. Przy czym wspieranie organizacji odgrywa mniej znaczącą rolę w deklaracjach respondentów. Liczy się przede wszystkim pomoc konkretnej osobie – podsumowuje Piotr Adamiak ze Stowarzyszenia Klon/Jawor, jeden z autorów badania.

Część ankietowanych podjęła decyzję o przekazaniu 1% podatku kierując się przekazami medialnymi i komunikatami reklamowymi. 6% badanych twierdzi, że słyszeli w telewizji, prasie czy Internecie o konkretnej organizacji, natomiast 5% o osobie, której zdecydowali się pomóc przez mechanizm subkonta.

Obecność organizacji w mediach i reklamie okazuje się drugorzędną motywacją do przekazywania 1% podatku. Te wyniki mogą skłaniać do przemyśleń, czy warto angażować branżę reklamową do promowania działań organizacji i zachęcania do oddawania 1%. Jak widać, są inne ważniejsze powody skłaniające do korzystania z możliwości odpisu podatku.

Siła przekazów medialnych i komunikatów może być jednak większa niż to wynika z deklaracji respondentów. Trzeba pamiętać, że w praktyce różne motywacje mogą występować wspólnie. Chęć niesienia pomocy konkretnej osobie – wymieniana jako najważniejsza motywacja do korzystania z mechanizmu 1% – może w rzeczywistości wynikać z obecności w mediach organizacji, które namawiają do zainteresowania się na ogół losem chorych i potrzebujących.

Część osób zanim wpisze w rozliczeniu podatkowym numer KRS organizacji zadaje sobie trud odnalezienia informacji, w jaki sposób zostaną wykorzystaną środki zebrane z 1% podatku. 7% badanych deklarowało, że chcieli oddać pieniądze na konkretny cel i poszukiwali organizacji, która mogłaby go zrealizować.

Równie często decydowało przywiązanie do spraw lokalnych. W tym przypadku 1% podatku płynął do organizacji, które działają w najbliższej okolicy.

– Okazuje się, że nie wszyscy podejmowali decyzję w sposób przemyślany i samodzielny. Część badanych przez nas osób przyznawało, że dokonanie wyboru pozostawili innym – podkreśla Piotr Adamiak.

13% respondentów wyjaśniało, że nie miało wpływu na wybór OPP. W 7% przypadków numer KRS wybrała inna osoba, która wypełniała zeznanie podatkowe (księgowa lub księgowy, ktoś z rodziny). Bywa, że barierą w podejmowaniu samodzielnych decyzji stanowią programy komputerowe do wypełniania zeznań podatkowych, które podpowiadają numer KRS konkretnej organizacji, a nieraz nie dają możliwości wskazania innej organizacji. Tak zadeklarowało 6% badanych.

Badani, którzy nie zdecydowali się w 2013 roku przekazać 1% podatku na rzecz OPP, najczęściej powoływali się na okoliczności zewnętrzne. 37% ankietowanych tłumaczyło, że nie miało kontaktu z urzędem skarbowym. Co piąta osoba zadeklarowała, że oddała deklarację do wypełnienia komuś innemu i dlatego nie miała możliwości dokonania odpisu.

Warto zaznaczyć, że osoby bez przychodów i pracujący za granicą nie muszą się rozliczać z urzędem skarbowym. Podobna jest również sytuacja osób, które są zatrudnione w jednym miejscu pracy. Nie mają obowiązku wypełniać deklaracji, może ich w tym wyręczyć pracodawca. Z kolei emeryci i renciści nie mają wprawdzie obowiązku składania zeznania, zrobi to za nich ZUS lub KRUS, ale jeśli skontaktują się z urzędem skarbowym, mogą odpisać 1% podatku na rzecz wybranej przez siebie organizacji.

Zdarzają się też osoby, które nie są zainteresowane oddawaniem pieniędzy na rzecz OPP. Dla 6% badanych była to świadoma i zamierzona decyzja, chociaż nie znamy dokładnych powodów jej podjęcia. 5% badanych stwierdziło, że o tym nie pomyśleli lub zapomnieli. 2% wymówiło się brakiem czasu.

Cześć badanych zasłaniało się swoimi niskimi zarobkami. Co dziesiąta osoba uznała, że skoro zapłacą fiskusowi niewielki podatek od niskich dochodów, przekazywanie setnej części podatku na rzecz OPP nie miałoby sensu. Pojawiła się również obawa, że oddanie 1% podatku może uszczuplić dochody (2%). Ostatnia odpowiedź świadczy o tym, że pomimo powtarzanych co roku kampanii informacyjnych, wciąż nie jest powszechne zrozumienie zasad działania mechanizmu jednego procenta.

Co więcej, 10% respondentów deklarowało brak wiedzy. Jedni nie wiedzieli, komu przekazać podatek (4%), inni – jak to zrobić (3%), a 4% respondentów twierdziło, że nikt ich o to nie prosił.

Badanie zostało przeprowadzone na reprezentatywnej próbie 1005 Polaków powyżej 15 roku życia metodą CATI (wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo) w listopadzie 2013 roku przez Millward Brown na zlecenie Stowarzyszenia Klon/Jawor. Badanie objęło również sześć zogniskowanych wywiadów grupowych.