Publicystyka - ngo.pl

20 maja 2003 prezydent podpisze ustawę o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Akt ten uwieńczy siedmioletnie starania środowiska organizacji pozarządowych, które zabiegały o prawne uregulowanie działalności podmiotów należących do trzeciego sektora. Jednak 20 maja będzie świętem całego sektora, bowiem na podpisanie ustawy czekają (prawie) wszystkie organizacje. Potwierdzają to wyniki badań Stowarzyszenia Klon/Jawor, przeprowadzone latem 2002 roku.

Przypominamy wyniki badań dotyczące opinii organizacji o projekcie ustawy. Są one fragmentem publikacji „Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych – raport z badań 2002”, wydanej przez Stowarzyszenie Klon/Jawor w serii „Warto Wiedzieć Więcej – badania organizacji pozarządowych” i dostępnej w Internecie w serwisie www.badania.ngo.pl.

W trakcie badania każdy z respondentów otrzymał pełny wydrukowany tekst projektu ustawy (trzeba zaznaczyć, że od czasu badania część jej zapisów uległo zmianie, jednak zmiany nie były tak znaczące, żeby zmienić generalny wydźwięk opinii na temat ustawy). W ankiecie były zarówno pytania o zasadność rozwiązań, które mogą być interpretowane w kategoriach ułatwień lub wręcz przywilejów organizacji pozarządowych, szczególnie organizacji pożytku publicznego, jak i o zapisy, z których wynikać będą obowiązki powiązane z korzystaniem z owych przywilejów (w tym wypadku chodzi o kryteria które spełniać musi organizacja pożytku publicznego).

"Będzie lepiej" twierdzą organizacje

Nie ma wątpliwości, że większość organizacji akceptuje zaproponowane w ustawie rozwiązania. 57% organizacji uważają, że wprowadzenie ustawy poprawi sytuację sektora pozarządowego. Tylko 3% wszystkich zbadanych myśli, że uchwalenie ustawy sytuację pogorszy. Stosunkowo liczna jest grupa organizacji, które nie mają zdecydowanego zdania w sprawie ustawy – 29% nie umie powiedzieć, jak wprowadzenie ustawy wpłynie na kondycję trzeciego sektora. Można to tłumaczyć kilkoma przyczynami: materia ustawy jest złożona, w czasie wywiadu nie można było poznać wszystkich szczegółowych rozwiązań, a dodatkowo wiele organizacji wie, że praktyka wdrażania nawet najlepszej ustawy może wyglądać bardzo różnie.

Podobna jest proporcja między głosami tych, którzy już obecnie deklaruje chęć uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego (62%), a deklaracjami tych, którzy nie zamierzają ubiegać się o ten status - 3% organizacji. Również w tym przypadku jest wysoki odsetek niezdecydowanych – 35% .

Ocena szczegółowych rozwiązań

Oceniając propozycje zawarte w ustawie, organizacje biorące udział w badaniu, opowiedziały się w większości za zapisanymi w niej rozwiązaniami. Oto oceniane zapisy i dane o ich poparciu przez organizacje:

• Administracja publiczna będzie zobowiązana współpracować z organizacjami pozarządowymi w dziedzinie wykonywania zadań publicznych poprzez udostępnianie informacji o swoich planach, a także poprzez zlecanie wykonywania zadań, oparte o jawną procedurę konkursową - raczej i zdecydowanie dobrze ocenia je 76% organizacji, 18% nie ma zdania.
  
• Organizacje pozarządowe (te które będą tego chciały), po spełnieniu określonych w ustawie warunków, będą mogły uzyskać status organizacji pożytku publicznego i uzyskać pewne dodatkowe przywileje - raczej i zdecydowanie dobrze ocenia je 83% organizacji, 13% nie ma zdania.
  
• Powstanie Rada Pożytku Publicznego, składająca się w równych częściach z przedstawicieli organizacji pozarządowych i administracji publicznej, służąca wymianie informacji i opiniowaniu aktów prawnych dotyczących organizacji pozarządowych - raczej i zdecydowanie dobrze ocenia je 69% organizacji, 22% nie ma zdania.
  
• Podatnik będzie mógł przekazywać 1% swoich podatków na rzecz organizacji pożytku publicznego - raczej i zdecydowanie dobrze ocenia je 84% organizacji, 12% nie ma zdania.
  
• Wolontariusze będą mogli otrzymać zwrot niezbędnych kosztów ich pracy na rzecz organizacji (np. koszty podróży, szkoleń, niezbędnych badań) - raczej i zdecydowanie dobrze ocenia je 84% organizacji, 13% nie ma zdania.
  
• Decyzje o przyznaniu statusu organizacji pożytku publicznego podejmować będzie Sąd Rejestrowy - raczej i zdecydowanie dobrze ocenia je 59% organizacji, 27% nie ma zdania (5% ocenia je zdecydowanie źle, a 9% raczej źle).
  
• Nadzór nad organizacjami pożytku publicznego w dziedzinie wykonywania przez nie zadań publicznych oraz uprawnień wynikających z ustawy sprawować będzie Minister ds. zabezpieczenia społecznego (obecnie Minister Pracy - raczej i zdecydowanie dobrze ocenia je 40% organizacji, 38% nie ma zdania (9% ocenia je zdecydowanie źle, a 13% raczej źle).
  
• Organizacje będą miały możliwość prowadzenia odpłatnej działalności statutowej, która nie będzie traktowania jako działalność gospodarcza - raczej i zdecydowanie dobrze ocenia je 83% organizacji, 14% nie ma zdania.

Na podobnym poziomie utrzymuje się poparcie dla zapisanych w projekcie ustawy warunków, które powinny spełniać organizacje pożytku publicznego. Oto kwestie, o które zostały zapytane organizacje i procent ich twierdzących odpowiedzi.

• Może prowadzić działalności gospodarczą tylko w rozmiarach służących realizacji celów statutowych – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 73% organizacji, 15% nie miało zdania.
  
• Wynagrodzenie pobierane w ramach działalności odpłatnej pożytku publicznego ma być ustalane maksymalnie w wysokości koniecznej do uzyskania zwrotu całości lub części kosztów działań, a także zachowania ciągłości prowadzenia tych działań – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 62% organizacji, 29% nie miało zdania.
  
• Cały dochód musi być przeznaczany na działalność statutową organizacji – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 80% organizacji, 10% nie miało zdania.
  
• Organizacja musi mieć organ kontroli lub nadzoru (np. komisja rewizyjna lub rada fundacji) odrębny od organu zarządzającego – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 89% organizacji, 8% nie miało zdania.
  
• Członkowie organu kontroli i nadzoru nie mogą być jednocześnie członkami organu zarządzającego – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 89% organizacji, 7% nie miało zdania.
  
• Członkowie organu kontroli i nadzoru nie mogą być spokrewnieni ani skoligaceni z członkami organu zarządzającego, ani nie mogą pozostawać z nimi w stosunku podległości z tytułu zatrudnienia – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 78% organizacji, 12% nie miało zdania.
  
• Członkowie organu kontroli i nadzoru nie mogą być w przeszłości skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z winy umyślnej – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 87% organizacji, 9% nie miało zdania.
  
• Statut lub inne akty wewnętrzne organizacji mają zabraniać udzielania pożyczek lub zabezpieczania zobowiązań majątkiem organizacji w stosunku do jej członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 77,5% organizacji, 13% nie miało zdania.
  
• Statut lub inne akty wewnętrzne organizacji mają zabraniać zakupu na szczególnych zasadach towarów lub usług od podmiotów, w których uczestniczą ich członkowie, członkowie ich organów lub pracownicy oraz ich osoby bliskie – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 66% organizacji, 18% nie miało zdania.
  
• Organizacje pożytku publicznego mają obowiązek składania i upubliczniania rocznego sprawozdania merytorycznego i finansowego – twierdzącej odpowiedzi udzieliło 74% organizacji, 17% nie miało zdania.

Kwestia, która być może jest dzisiaj najważniejsza, to stopień przygotowania organizacji do wejścia w życie ustawy. 54% badanych organizacji uważa, że spełnia warunki konieczne do ubiegania się o status organizacji pożytku publicznego, a kolejne 17% przyznaje, że nie jest przygotowana (nie była w momencie badania), ale może dokonać niezbędnych zmian, aby spełniać konieczne warunki. 20% badanych nie było w stanie powiedzieć, czy spełniają konieczne warunki, a tylko 9% zdecydowanie stwierdziło, że nie spełniają wymaganych warunków i zmiana nie wydaje im się w danym momencie możliwa.