Publicystyka - ngo.pl

Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie samorządy zlecają organizacjom realizację zadań publicznych (przekazując jednocześnie dotację na ich realizację) – ustawa wymienia ponad 30 obszarów pożytku publicznego. Praktyka pokazuje jednak, że zadania zlecane organizacjom dotyczą przede wszystkim kilku z nich.

Oczywiście, urzędy różnią się między sobą w kwestii wagi poszczególnych dziedzin, co związane jest ze szczeblem administracji (inne są zadania własne powiatów, a inne gmin) czy specyfiką terytoriów (np. wyraźne różnice między terenami wiejskimi a miejskimi). Jednak nawet pomimo tych różnic, wyraźnie widać, że współpraca finansowa gmin z organizacjami skupia się przede wszystkim na sporcie i rekreacji, kulturze i sztuce oraz szeroko rozumianej polityce społecznej (m.in. pomoc społeczna, ochrona zdrowia).

Współpraca polskich samorządów z organizacjami najczęściej dotyczy kultury fizycznej i sportu. W tym zakresie z sektorem pozarządowym w 2010 roku współpracowały niemal wszystkie miasta, dwie trzecie wszystkich gmin wiejskich (czyli 9 na 10 spośród tych gmin wiejskich, które deklarują przekazywanie organizacjom jakichkolwiek środków finansowych), również dwie trzecie powiatów ziemskich. Dotacje w tej sferze to przede wszystkim wsparcie dla lokalnych klubów sportowych, które w formie stowarzyszeń działają niemal w każdej polskiej gminie. Warto tu przypomnieć, że zgodnie z rejestrem REGON w Polsce zarejestrowanych jest ponad 26 tys. organizacji sportowych, zaś ponad jedna trzecia aktywnych organizacji pozarządowych wskazuje „sport” jako główne pole swoich działań.

O ile jednak w gminach miejskich, zwłaszcza w miastach na prawach powiatu, sport i rekreacja nie był wspierany znacząco częściej niż inne dziedziny pożytku publicznego (takie jak ochrona zdrowia, przeciwdziałanie patologiom, kultura i sztuka, pomoc społeczna), o tyle w gminach wiejskich (a także w powiatach ziemskich) wyraźnie dominuje. Dla prawie jednej czwartej gmin wiejskich zlecających organizacjom zadania dotowanie tych sportowych było jedyną płaszczyzną współpracy finansowej z sektorem pozarządowym!

Druga co do popularności sfera współdziałania to kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji (wskazywana jednak tylko przez co czwartą gminę dotującą organizacje, czyli co piątą gminę wiejską ogółem), nieco rzadziej zlecane są zadania w zakresie wypoczynku dzieci i młodzieży, pomocy społecznej, przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym, ochrony i promocji zdrowia, działalności na rzecz osób niepełnosprawnych ( każda z tych sfer wskazywana jest przez ok. 10-15% wszystkich gmin wiejskich). Inaczej sytuacja wygląda w miastach na prawach powiatu, spośród których niemal wszystkie zlecają organizacjom zadania w sferze ochrony zdrowia, przeciwdziałania patologiom, kultury i sztuki, pomocy społecznej i działalności na rzecz osób niepełnosprawnych.

Dodatkowych informacji dostarczają nam sprawozdania finansowe gmin, na podstawie których możemy określić kwoty przeznaczane na realizację zadań publicznych w poszczególnych dziedzinach aktywności samorządu (działach klasyfikacji budżetowej). Analiza tych przepływów wykazuje, że ponad jedna trzecia wszystkich środków, jakie samorządy gminne przekazały w 2010 r. organizacjom pozarządowym, przeznaczona została na działania w dziedzinie kultury fizycznej i sportu, zaś ponad jedna czwarta – na pomoc społeczną.

Podział na wieś i miasto jest tu wyraźny: na terenach wiejskich wpływy z dotacji samorządowych zadeklarowało ponad 60% organizacji (zaś dla 53% było to zarazem największe źródło przychodów), podczas gdy w największych miastach popularność tego źródła była dwa razy mniejsza, a odsetek organizacji uzyskujących z niego więcej niż z innych źródeł – ponad trzy razy mniejszy (16%).

Jak wygląda zróżnicowanie ze względu na dziedzinę działania? Z funduszy samorządowych korzysta niemal dwie trzecie (64%) organizacji sportowych i rekreacyjnych (dla 51% jest to główne źródło finansowania), więcej niż połowa (55%) organizacji pomocy społecznej, połowa kulturalnych, ale już „tylko” 44% stowarzyszeń i fundacji edukacyjnych i wychowawczych.

Artykuł przygotowana na podstawie danych z badań: „Kondycja sektora organizacji pozarządowych w Polsce 2010” Stowarzyszenia Klon/Jawor oraz „Indeks jakości współpracy” Instytutu Spraw Publicznych, przeprowadzonych w ramach wspólnego przedsięwzięcia na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie 3766 stowarzyszeń i fundacji na przełomie 2010 i 2011 roku przez ankieterów firmy PBS DGA. Badania były realizowane w ramach projektów:

„Moja Polis - interaktywny system monitoringu partnerstwa lokalnego i rozwoju aktywnych społeczności lokalnych” finansowanego z Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego

oraz

„Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych – wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy”, realizowanego w ramach Priorytetu V Dobre rządzenie, Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie 5.4.1 Wsparcie systemowe dla trzeciego sektora Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Częścią przedsięwzięcia było też badanie organizacji warszawskich finansowane ze środków Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy.

Wykorzystano również wyniki  Monitoringu współpracy Urzędów i ich jednostek podległych i nadzorowanych z sektorem pozarządowym za 2009 roku - badania urzędów administracji rządowej oraz samorządowej wszystkich szczebli zrealizowanego wspólnie przez Stowarzyszenie Klon/Jawor i Departament Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.