Publicystyka - ngo.pl

Projekt budżetu jest obszerny i zawiera m.in. informacje, skąd przewidywane są wpływy, jaki jest proponowany podział na obszary wsparcia, wreszcie – ile pieniędzy Unia Europejska ma mieć do wydania w nadchodzących latach. W tej ogromnej liczbie danych warto zwrócić uwagę na kilka elementów, które będą mieć wpływ na możliwość realizacji przez organizacje działań dzięki unijnemu dofinansowaniu. Zdaniem OFOP-u, istotne znaczenie mogą mieć trzy obszary: partnerstwo, kapitał społeczny oraz reforma regulacji.

Co wiemy?

Projekt budżetu obejmuje siedem  lat (2014-2020) i przewiduje wydatkowanie kwoty  972 miliardów euro. Jest to o  5% więcej niż Unia Europejska miała do dyspozycji dotychczas. Z tej kwoty 376 miliardów (ok. 38,7%) ma zostać przeznaczone na politykę spójności, co daje ponad 3-procentowy wzrost w stosunku do lat 2007-2013. Warto przypomnieć, że to z tej linii budżetowej korzystały (i korzystać będą) organizacje realizujące   działania, np. na rzecz osób wykluczonych społecznie, zrównoważonego rozwoju czy równości szans. Pozostała kwota przeznaczona ma być na inne polityki europejskie, jak np.  rolnictwo, czy gospodarkę morską. W planach jest również wyodrębniony fundusz  przeznaczony na inwestycje infrastrukturalne, ułatwiające komunikację między państwami Wspólnoty.

Nowością w stosunku do obecnego okresu budżetowego ma być ujęcie we Wspólnych Ramach Strategicznych (WRS) Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Rybackiego. W stosunku do dotychczasowych okresów programowania, w których Polska aktywnie uczestniczyła, większe zintegrowanie funduszy europejskich wzmocni ich komplementarność oraz ułatwi planowanie działań. W założeniach powinno bowiem skutkować odejściem od zasady monofunduszowości (jeden program operacyjny finansowany tylko z jednego funduszu).

Zdaniem OFOP-u oprócz samej wysokości dofinansowania, ważne są cele, na jakie można przeznaczyć pieniądze, oraz formalności, jakim będą musiały podlegać projekty dofinansowane z Unii. Decyzje dotyczące tych kwestii zapadają znacznie wcześniej i wyżej, niż ustalanie kształtu programów operacyjnych. Ponadto ważne jest, jak będą one podejmowane: autorytarnie przez Rząd, czy w konsultacjach społecznych, z zaproszeniem do szerokiej dyskusji skierowanym nie tylko do instytucji publicznych, ale i do tych osób i środowisk, które później z funduszy będą korzystać, np. organizacji pozarządowych, ale także firm, czy uczelni.

Plan prac nad przyszłym okresem programowania

Projekt budżetu pojawił się w planowanym w harmonogramie prac  terminie.  Zgodnie z nim w IV kwartale 2012 roku powinny pojawić się ostateczne wersje kluczowych dokumentów (rozporządzenia) stanowiących podstawę realizacji działań w ramach polityki spójności. Wziąwszy jednak pod uwagę fakt, że przedstawiony projekt budżetu będzie jeszcze przedmiotem negocjacji wewnątrz samej Unii Europejskiej, nie można wykluczyć pewnych opóźnień. Wiadomo już bowiem, że rządy różnych krajów członkowskich mają bardzo różne oczekiwania wobec tego budżetu.

Ramowy plan prac nad budżetem na lata 2014-2020 wygląda następująco:

• III kwartał 2011 - publikacja przez Komisję Europejską projektów rozporządzeń dotyczących funduszy europejskich (tj. Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Rybackiego – mają one być w latach 2014-2020 ujęte razem we Wspólnych Ramach Strategicznych, inaczej, niż jest to w bieżącym okresie programowania, co skutkuje odrębnymi zasadami rządzącymi EFS, EFRR, FS oraz EFRROW i EFR);
• połowa 2011 - początek prac nad Wspólnymi Ramami Strategicznymi 2014-2020;
• IV kwartał 2012 - ostateczne wersje rozporządzeń KE w sprawie funduszy europejskich, ostateczna wersja Wspólnych Ram Strategicznych;
• koniec 2012 - początek oficjalnych prac nad polską umową o partnerstwie w dziedzinie rozwoju i inwestycji (prace nieoficjalne, robocze będą już trwały od kilku miesięcy);
• I kwartał 2013 - początek prac nad programami operacyjnymi 2014-2020 (i dokumentami je uszczegóławiającymi, jak szczegółowe opisy priorytetów, w których są wskazane m.in. typy projektów możliwych do finansowania);
• 2013 - finalizacja prac nad umową o partnerstwie, programami operacyjnymi i wszystkimi dokumentami opisującymi system wdrażania i monitoringu w latach 2014-2020. 

Kilka słów o tym, czego dotyczą poszczególne dokumenty

Prace nad przyszłym budżetem składają się z kilku etapów. W zasadzie są to prace nad różnymi dokumentami, wymienionymi powyżej. Czego one dotyczą i dlaczego w związku z tym są ważne – o tym poniżej.

Rozporządzenia Komisji Europejskiej w sprawie funduszy europejskich – będą w nich zawarte wytyczne dla komitetów monitorujących, składających się w obecnym okresie programowania m.in. z przedstawicieli organizacji pozarządowych.

Wspólne Ramy Strategiczne – rodzaj umowy pomiędzy wszystkimi państwami członkowskimi, która będzie podstawą dla każdego z państw UE do negocjacji z Komisją Europejską własnych "umów o partnerstwie w dziedzinie rozwoju i inwestycji"; WRS mają zawierać ograniczoną liczbę priorytetów, kompatybilnych ze Strategią UE 2020, co oznacza, że późniejsze programy operacyjne (również krajowe i regionalne) nie będą mogły zawierać działań wykraczających poza te priorytety.

Umowa o partnerstwie w dziedzinie rozwoju i inwestycji – zostanie zawarta między KE a każdym państwem członkowskim i będzie określać priorytety, alokacje oraz cele do osiągnięcia, w nawiązaniu do Strategii UE 2020, która jest następczynią Strategii Lizbońskiej.

Na podstawie ww. dokumentów w dalszej kolejności określone zostaną szczegóły (obszary interwencji funduszy, wysokość alokacji) programów operacyjnych 2014-2020.

2014-2020 a polska Prezydencja

Po pierwsze partnerstwo

Oprócz merytorycznego zakresu unijnej finansowania z funduszy europejskich ważny jest sposób, w jaki podejmowane są i będą decyzje zarówno w odniesieniu do  założeń na siedem lat, jak i później w trybie ciągłym. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych uczestnicząc w dyskusjach  na temat przyszłości funduszy europejskich zwraca od początku uwagę na konieczność respektowania oraz wzmocnienia zasady partnerstwa, którą można streścić w słowach „nic o nas bez nas”.

Zdaniem Federacji bardzo ważne jest, że Komisja, w prowadzonych dyskusjach, przyjmuje tę zasadę za jedną z podstawowych. Oznacza to, że decyzje zapadają dopiero po rozmowach i konsultacjach z władzami poszczególnych państw członkowskich, ich samorządami, ale również obywatelami, zainteresowanymi sprawami publicznymi. Komisja nie tylko sama w ten sposób działa, ale zachęca, czy wręcz wymusza takie partnerstwo w państwach członkowskich.

Czy organizacje już teraz powinny włączyć się w dyskusję?

Z ustaleń zapisanych w takich dokumentach, jak V raport kohezyjny i wniosków  z jego konsultacji, Wieloletnie Ramy Finansowe czy rozporządzenia dotyczące funduszy europejskich, będą wynikać zasady obowiązujące fundusze europejskie w latach 2014-2020. Dlatego też zdaniem Federacji szczegółowe dyskusje na temat poszczególnych krajowych lub regionalnych programów operacyjnych będą mieć o tyle sens, o ile uda się doprowadzić do , wynikających z partnerskiej współpracy,  zapisów w kluczowych  dokumentach. Bo jakkolwiek ważny jest ostateczny podział pieniędzy, to przykładowo wymogi dla procedur kontrolnych czy sprawozdawczości zostaną ustalone znacznie wcześniej. A przecież doświadczenie mówi, że największym trudem dla organizacji jest nie tyle (wbrew pozorom) uzyskanie dotacji unijnej, ile jej czasowe rozliczanie i bezproblemowe wydatkowanie. Odpowiedzialność za to spoczywa na wszystkich stronach umowy, jednak realne skutki ponosi organizacja (np. w postaci opóźnionej transzy dotacji lub uznania jakichś kosztów za niekwalifikowalne). Tak więc warto już teraz śledzić dyskusję o przyszłym okresie budżetowym. Można brać w niej również aktywny udział, do czego OFOP zachęca zwłaszcza sieci i federacje organizacji. Statutowo zajmują się one rzecznictwem interesów zrzeszonych organizacji, a ponadto mają ku temu potencjał organizacyjny, merytoryczny i finansowy, co sprzyja animowaniu dyskusji w szerszym gronie organizacji oraz reprezentowaniu ich głosu na forum publicznym.