Chcesz realizować projekt z Funduszy Europejskich? Pamiętaj o jego zgodności z Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami!
Niezależne życie osób z niepełnosprawnościami, uniwersalne projektowanie, prawo do życia w społeczności lokalnej. Jaki ma to wszystko związek z Funduszami Europejskimi? Odpowiedź brzmi: fundamentalny. Tłumaczymy, dlaczego projekty ze środków unijnych muszą być zgodne z Konwencją ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami.
„Wytyczne dotyczące realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027” jako jeden z warunków realizacji projektów ze środków unijnych przewidują zgodność z Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami. Z kolei wedle celu 1.4 Umowy Partnerstwa Rzeczpospolitej Polskiej z Unią Europejską:
„działania będą realizować Gwarancję dla Dzieci oraz będą zgodne z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, w tym z artykułem 19 tej Konwencji i Komentarzem ogólnym nr 5 do tej Konwencji (w każdym celu EFRR w CP4 możliwa będzie realizacja inwestycji z zakresu dostępności dla osób ze specjalnymi potrzebami)”.
Wśród organizacji pozarządowych i innych podmiotów, chcących realizować projekty z Funduszy Europejskich, powstaje zatem naturalne pytanie o to, jak rozumieć zgodność z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych i Komentarzami ogólnymi do niej, w szczególności z Komentarzem nr 5?
Od opieki do praw człowieka
Odpowiedź może być zaskakująca, ponieważ rozumienie niepełnosprawności zawarte w Konwencji w znaczący sposób odbiega od tradycyjnego. Zrezygnowano w niej z medycznego i charytatywnego postrzegania niepełnosprawności, zastępując je tzw. modelem prawnoczłowieczym. Model ten kładzie nacisk na zagwarantowanie osobom z niepełnosprawnościami możliwości korzystania ze wszystkich praw człowieka, a także prowadzenia niezależnego życia.
Stanowi to istotną zmianę w podejściu do niepełnosprawności. Zmiany tej środowisko osób z niepełnosprawnościami domagało się od dawna. W modelach medycznym i charytatywnym koncentrowano się na zapewnieniu opieki osobom z niepełnosprawnościami, pomijając często ich niezależność i ograniczając możliwość korzystania z części praw człowieka. Do tego tłumacząc to nierzadko właśnie koniecznością prawidłowej „opieki”. (…)
W modelu zgodnym z Konwencją chodzi o to, żeby wsparcie udzielane osobom z niepełnosprawnościami zapewniało im równe prawa z innymi ludźmi oraz możliwość decydowania o swoich sprawach. Dotyczy to również, a właściwe zwłaszcza, osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychospołeczną (jest to termin stosowany obecnie w literaturze światowej w miejsce pojęcia: zaburzenia psychiczne).
Konwencja, czyli kulminacja
Postulaty takiej zmiany podejścia do niepełnosprawności zgłaszane były w debacie międzynarodowej przez środowisko osób z niepełnosprawnościami od lat. Ich efektem były liczne, coraz bardziej szczegółowe i kładące coraz większy nacisk na zapewnianie osobom z niepełnosprawnościami możliwości korzystania z praw człowieka i prowadzenia niezależnego życia, dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych (np. Uchwała Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 25 grudnia 1993 roku 48/96 Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych).
Kulminacją tego procesu stało się przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 13 grudnia 2006 roku Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Warto zauważyć, że jest ona najszybciej przyjętą konwencją z zakresu praw człowieka w historii Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jest jednocześnie pierwszą taką konwencją przyjętą w XXI wieku.
Polska ratyfikowała Konwencję w 2012 r. i od tego czasu, jako ratyfikowana umowa międzynarodowa, zgodnie z art. 91 Konstytucji RP, stanowi ona część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. (…)
Chcesz dowiedzieć się więcej:
- Na jakich zasadach ogólnych opiera się Konwencja?
- Jak działa Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami?
- Czego dotyczą Komentarze ogólne, a zwłaszcza Komentarz ogólny nr 5?
- Jak należy definiować niezależne życie i czym różni się ono od samodzielnego życia?
- Co wynika z prawa osoby z niepełnosprawnością do życia w społeczności lokalnej?
- Czym różni się uniwersalne projektowanie od racjonalnego usprawnienia?
- Czy Konwencja zawiera wyjątki?
Zapraszamy do lektury całego artykułu dr. Krzysztofa Kurowskiego w serwisie projektu „Działania informujące i promujące Fundusze Europejskie wśród organizacji pozarządowych”, realizowanego przez Podlaski Sejmik Osób z Niepełnosprawnościami ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej dla Funduszy Europejskich na lata 2021-2027.
Źródło: podlaskisejmikon.pl
