W czwartek 31 stycznia 2008 odbyła się konferencja podsumowująca realizację III edycji Programu Obywatel i Prawo realizowanego przez Instytut Spraw Publicznych i finansowanego przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności. W trakcie konferencji zaprezentowano osiągnięcia Programu – podsumowanie zrealizowanych projektów oraz przykłady konkretnych działań, które uzyskały wsparcie. Wśród nich znalazło się na przykład omówienie działalności sieci punktów poradnictwa obywatelskiego prowadzonych przez organizacje skupiające osoby niepełnosprawne, czy projekt poradnictwa prawnego dla osób skazanych na karę pozbawienia wolności. Jednym z projektów, które uzyskały finansowanie w ramach Programu Obywatel i Prawo była także koncepcja Centrum Pro Bono przygotowana przez Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych.
Prace nad utworzenie Centrum Pro Bono zostały
zainicjowane w trakcie spotkania prawników w Trybunale
Konstytucyjnym w czerwcu 2007 r.. W ramach dofinansowania
uzyskanego z programu Obywatel i Prawo dopracowano pomysł
instytucjonalizacji Centrum i przygotowano analizę potrzeb prawnych
trzeciego sektora i możliwości wsparcia ze strony kancelarii
prawnych. Na tym etapie skupiono się przede wszystkim na
organizacjach i firmach prawniczych działających na obszarze
Warszawy, jednak docelowo Centrum ma obejmować swoją działalnością
cały kraj (już teraz z problemami prawnymi do Centrum zgłaszać mogą
się wszystkie organizacje pozarządowe niezależnie od tego gdzie
prowadzą działalność).
Przygotowania do uruchomienia Centrum Pro Bono
zakładały również pozyskanie jak największej liczby kancelarii
gotowych do podjęcia takiej współpracy. Aktualnie w działalność
Centrum Pro Bono zaangażowało się 13 znanych warszawskich
kancelarii:
- Kancelaria prawna Chadbourne & Parke LLP Radzikowski, Szubielska i Wspólnicy spółka komandytowa
- Kancelaria prawna Clifford Chance, Janicka, Namiotkiewicz, Dębowski i wspólnicy spółka komandytowa
- Kancelaria prawna Dewey & LeBoeuf Grzesiak spółka komandytowa
- Kancelaria prawna Gide Loyrette Nouel Tokarczuk, Jędrzejczyk i Wspólnicy spółka komandytowa
- Kancelaria prawna Hogan & Hartson Jamka Galos spółka komandytowa
- Kancelaria prawna Leśnodorski Ślusarek i Partnerzy
- Kancelaria prawna Linklaters, T. Komosa i Wspólnicy spółka komandytowa
- Kancelaria adwokacka Tomasza Kopoczyńskiego
- Kancelaria prawna Salans Oleszczuk spółka komandytowa
- Kancelaria prawna Sołtysiński, Kawecki & Szlęzak
- Kancelaria prawna Weil, Gotshal & Manges
- Kancelaria prawna White & Case W. Daniłowicz, W. Jurcewicz i Wspólnicy spółka komandytowa
- Kancelaria prawna Wierzbowski Eversheds
Większość z wyżej wymienionych kancelarii już
od dawna w różnych formach współpracuje z organizacjami
pozarządowymi. Część kancelarii (zwłaszcza tych, których
właścicielami są firmy amerykańskie) wypracowała nawet specjalne
rozwiązania skłaniające pracujących tam prawników do zaangażowania
w działalność pro bono. Przedstawiciele kancelarii obecni na
konferencji wspominali na przykład, że w ich firmach obowiązują
miesięczne limity godzinowe, które każdy prawnik powinien
przeznaczyć na bezinteresowną pomoc prawną. Czas poświęcony na
takie sprawy w niektórych firmach wyceniany jest tak samo jak
godziny spędzone na rozwiązywanie problemów najhojniejszych
klientów. Istnieją także specjalne programy motywacyjne dla
pracowników udzielających pomocy prawnej nieodpłatnie. Centrum Pro
Bono ma przyczynić się do tego, że współpraca między organizacjami
pozarządowymi, czyli naturalnymi odbiorcami nieodpłatnej pomocy
prawnej będzie miła bardziej systematyczny charakter.
W codziennej praktyce idea Centrum sprowadza
się do gromadzenia zgłoszeń od organizacji pozarządowych
borykających się z konkretnymi problemami prawnymi. Kancelarie
uzyskają natomiast łatwy dostęp do listy spraw, spośród których
mogą wybierać te, którym chcą poświęcić czas. W swojej działalności
Centrum Pro Bono skupia się przede wszystkim na problemach
dotyczących samych organizacji (m.in. z zakresu prawa cywilnego,
podatkowego, karno-skarbowego, administracyjnego, czy prawa pracy),
a nie ich beneficjentów bądź członków, chociaż i w tego rodzaju
sprawach można zwracać się o pomoc.
Swoje funkcjonowanie Centrum rozpoczęło z
początkiem stycznia 2008. Dwoma zgłoszonymi problemami prawnymi już
zajęły się kancelarie prawnicze. Jedna ze spraw dotyczyła sporu
fundacji z dużą firmą, która wystąpiła o zaprzestanie używania w
nazwie fundacji zwrotu stanowiącego nazwę tej firmy. Już ten jeden
przykład pokazuje, jak zróżnicowane mogą być problemy, które za
pośrednictwem Centrum mogą wzbudzić zainteresowanie i chęć pomocy
ze strony profesjonalnych kancelarii prawniczych.
Oprócz działalności polegającej na gromadzeniu
informacji o problemach prawnych i pośrednictwie między
organizacjami i kancelariami prawniczymi, Centrum będzie również
zajmować się promocją idei Pro Bono oraz angażować w podnoszenie
nie tylko kultury prawnej trzeciego sektora, ale także kultury
obywatelskiej środowiska prawników. Przedstawiciele kancelarii
prawnych słusznie zauważyli bowiem, że na wydziałach prawa w całej
Polsce zagadnienia związane z etycznym i społecznym wymiarem zawodu
prawnika omawiane są bez należytej uwagi. W efekcie absolwenci
prawa bardzo rzadko podejmują zawód adwokata, czy radcy z myślą o
tym, że w ten sposób mogą również pełnić służbę na rzecz osób
potrzebujących, organizacji społecznych, czy w imię interesu
publicznego. Fakt, że firmy, które wybierają jako miejsca pracy
prowadzą działalność pro bono, nie jest dostrzegany przez młodych
prawników, choć z drugiej strony co raz częściej zwracają na to
uwagę klienci kancelarii prawnych.
Kończąc warto wspomnieć, że współpraca
organizacji pozarządowych z kancelariami i ogólnie – działalność
pro bono prowadzona przez prawników paradoksalnie napotyka na
istotne bariery prawne związane przede wszystkim z opodatkowaniem
świadczenia usług prawniczych nawet wówczas, gdy są one
nieodpłatne. Jednym z zadań organizacji i środowisk prawniczych, w
którym mogłoby również wziąć udział Centrum Pro Bono z pewnością
będzie więc podjęcie działań rzeczniczych, które doprowadzą do
zmiany przepisów podatkowych w tym zakresie.
Źródło: ISP
