Po 20 latach od pierwszych wolnych wyborów do władz lokalnych w powojennej historii Polski ogólny bilans samorządności jest według Polaków pozytywny. Obywatele, którzy czują, że mają wpływ na sprawy kraju to wciąż mniejszość, jednak ich liczba od roku 1992 wzrosła pięciokrotnie.
CBOS zapytał Polaków o poczucie wpływu na sprawy kraju. Tylko 36% badanych Polaków podziela opinię, że zwykli obywatele mają wpływ na to, co się dzieje w kraju. Większość – 60% – jest przeciwnego zdania. Jednocześnie, należy podkreślić, że odsetek badanych dostrzegających możliwość swojego wpływu na sprawy kraju jest najwyższy od 1992, kiedy CBOS pytał o to po raz pierwszy (w 1992 r. było to zaledwie 7%, w 1999 r. 11%, w 2008 r. 30%). Poczuciu podmiotowości obywatelskiej sprzyja młody wiek i wyższe wykształceniem, a także zamieszkanie w dużym mieście, i wyższe dochody.
Polacy odczuwają większy wpływ na sprawy swojego regionu – taką opinię wyraża 52% respondentów. 45% jest przeciwnego zdania. CBOS podkreśla, że poczucie wpływu na sprawy lokalne rosło od lat, ale dopiero po 20 latach od oddania spraw w ręce samorządów lokalnych wśród Polaków przeważają ci, którzy uznają wpływ obywateli na sprawy lokalne (w 1992 r. – 16%, w 1999 r. – 25%, w 2008 r. – 39%).
40% respondentów jest zdania, że ludzie uczestniczą w rozwiązywaniu spraw lokalnych bardziej niż w czasach PRL, 25% jest przeciwnego zdania. 18% uważa, że rok 1989 nie przyniósł w tym względzie żadnej zmiany.
Im niższy szczebel administracji, tym ludzie uznają, że ma on większy wpływ na rozwój ich miejscowości i regionu. Najwięcej ankietowanych (64%) uznaje duży wpływ samorządu gminnego (50% – samorządu powiatowego, 40% – wojewódzkiego).
Wśród Polaków przeważa opinia, że samorządy powinny być niezależne w podejmowaniu decyzji dotyczących funkcjonowania miasta/gminy (uważa tak 45% badanych), choć 37% jest zdania, że w najistotniejszych kwestiach ostateczna decyzja powinna być konsultowana z władzą centralną.
Bilans 20-lecia działania władz lokalnych wypada pozytywnie. 52% badanych Polaków pozytywnie ocenia działalność samorządów w ostatnim 20-leciu (od pierwszych wolnych wyborów samorządowych), jedynie 8% jest przeciwnego zdania. 29% nie ma zdania na ten temat („bilans ani pozytywny, ani negatywny”).
Obydwie reformy władz samorządowych, które miały miejsce w okresie ostatniego 20-lecia są oceniane raczej pozytywnie przez badanych. 64% jest ogólnie zadowolonych z wprowadzonego w 1999 r. podziału kraju na 16 województw i wprowadzenia powiatów, jedynie 15% wyraża niezadowolenie. 46% uważa, że władze funkcjonują lepiej niż przed tym podziałem, tylko 8% uważa, że gorzej. Także druga reforma z 2002 r. – wprowadzenie bezpośrednich wyborów na stanowiska prezydentów, burmistrzów i wójtów – miała według respondentów pozytywny wpływ na funkcjonowanie samorządów: 53% uważa, że funkcjonują lepiej niż przed tą reformą, tylko 5% jest przeciwnego zdania.
Badanie przeprowadzono w dniach 2-8 września 2010 na liczącej 1041 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych Polaków.
