Publicystyka - ngo.pl

Biuletyn Informacji Publicznej to narzędzie służące zapewnianiu przejrzystości, jawności i powszechności dostępu do informacji o działaniu sektora publicznego. Zgodnie z prawem zapisanym w art. 61 Konstytucji RP (Ustawa o dostępie do informacji publicznej) obowiązek dzielenia się taką informacją spoczywa na wszystkich instytucjach wykonujących zadania publiczne. Mimo, że nie jest precyzyjnie określone co to jest „zadanie publiczne” i jakie instytucje mieli na myśli autorzy tego zapisu, wszystko wskazuje na to, że dotyczy on także organizacji pozarządowych. Można być pewnym, że odnosi się do tych organizacji, które korzystają ze środków publicznych, co z pozostałymi – nie wiadomo. Kolejne zasadnicze pytanie dotyczy samej informacji publicznej - jej natury, zakresu i zasad jej udostępniania.
Wokół tych wątpliwości i kontrowersji krążyły rozważania podczas konferencji „Biuletyn Informacji Publicznej w organizacjach pozarządowych. Kolejny uciążliwy wymóg czy sensowne rozwiązanie na rzecz przejrzystości?”. W trakcie spotkania pojawiło się więcej pytań niż odpowiedzi, a dyskusja wzbudziła w zebranych wiele emocji.

Przejrzystość – jak do niej dążyć

Wydaje się, że w całej tej sprawie podstawowym problemem jest
kwestia sposobu realizacji zasady jawności, do jakiej same
organizacje zobowiązały się w Karcie Zasad organizacji
pozarządowych 1996 roku. Niestety kwestia sprawozdawczości i
dbałości o przejrzystość w stowarzyszeniach i fundacjach
 kuleje. W „mętnej wodzie” ukrywają się złe praktyki, które
psują opinię całemu środowisku. Piotr Frączak – przedstawiciel
OFOP-u, przedstawił swój autorski model trybu kontrolnego dla
organizacji, której zostały przyznane publiczne środki. Wskazał
też, że Biuletyn Informacji Publicznej może być doskonałym
narzędziem do upowszechniania tak skonstruowanych raportów. Jakie
są zalety BIP? Utrudnia on manipulację informacją, zapewnia łatwy,
szybki i anonimowy dostęp do informacji każdemu zainteresowanemu,
zwiększa wiarygodność organizacji.

Czy BIP to jedyny sposób?

Czy prowadzenie Biuletynu Informacji Publicznej jest jednak koniczne? Czy można realizować jawność zgodnie z prawem, ale w inny sposób? Czy taka formuła jest adekwatna do możliwości trzeciego sektora? Ustawa, która pochodzi z 2001 roku, określa BIP jako narzędzie preferowane, ale nie jedyne możliwe. Pewne jest, że informacja udzielana na wniosek to za mało. Jeśli chodzi o formę prezentacji informacji najważniejsze jest stosowanie się do zasad takich jak: bezpłatność, aktualność i zrozumiałość informacji, zapewnianie równego dostępu, dbałość o bezpieczeństwo danych i ochronę przed nieautoryzowaną modyfikacją (tu kwestia osobistej odpowiedzialności osoby tworzącej i wprowadzającej dane), wprowadzenie rozwiązań przyjaznych użytkownikowi (wyszukiwanie informacji, archiwum na czas nieokreślony), niepojawianie się reklam komercyjnych. Pytanie o to, czy nie wystarczy wytycznych tych zastosować do istniejących już stron domowych organizacji, zamiast tworzyć nowe strony podmiotowe BIP, pozostało bez jednoznacznej odpowiedzi.

Czy trzeci sektor udźwignie BIP?

Spośród uczestników panelu najbardziej krytycznie nastawiony
do idei BIP dla trzeciego sektora był Piotr Todys z Federacji
Organizacji Służebnych Mazowia. Jego zdaniem polska tendencja do
porządkowania rzeczywistości przypomina „zasypywanie małych
pomieszczeń jak największą ilością gruzu”. Sama administracja
publiczna nie jest w stanie wypełniać dobrze obowiązku dzielenia
się informacją publiczną. Jak w takiej sytuacji może tego żądać od
dużo słabszych w zasoby organizacji pozarządowych? Jakie są
faktyczne możliwości polskich stowarzyszeń i fundacji? Wiele z nich
nie tylko nie ma stałego personelu, biura i komputerów, ale czasem
i jakiegokolwiek dochodu. Jak w takiej sytuacji tworzyć i
utrzymywać, dla celów archiwalnych, strony podmiotowe BIP? Skoro
przez tyle lat nikt od organizacji pozarządowych nie egzekwował ich
tworzenia, czemu teraz same chcą wychodzić przed szereg?

Pozostaje tu jednak pytanie o to komu taka informacja ma
służyć? Przecież, tak czy inaczej, organizacje sprawozdają się
administracji państwowej z wydatkowanych środków. BIP gwarantuje
dostęp do informacji publicznej wszystkim pozostałym
obywatelom.

Od technicznej strony

Jak organizacje mają podołać technicznym wymogom, skąd wziąć
pieniądze na informatyków i sprzęt komputerowy? Dr Wojciech
Wiewiórowski, Dyrektor Departamentu Informatyzacji w MSWiA,
zapowiedział, że administracja rządowa nie przewiduje organizowania
dodatkowych funduszy na wsparcie organizacji w tworzeniu stron
podmiotowych BIP. Dobrą wiadomością jest za to, iż – jak obiecał
Piotr Kontkiewicz (Departament Pożytku Publicznego MPiPS) –
w ramach nowego FIO będzie można ubiegać się o środki na projekty
związane z przejrzystością organizacji pozarządowych.

Podczas konferencji zaprezentowano działanie darmowego
oprogramowania smodBIP projektu Marcina Wysmułka, a także stronę
podmiotową BIP Ośrodka Działań Ekologicznych „Źródła” stworzoną na
bazie tego projektu. Autor strony, Krzysztof Wychowałek, zwrócił
uwagę na dodatkowy problem jaki pojawia się przy udostępnianiu
informacji publicznej, zgodnie z zasadami BIP – kwestia ochrony
własności intelektualnej. Treść raportów z zakończonych projektów
posłużyć może do kradzieży autorskich pomysłów. Biorąc pod uwagę
konkursowy system finansowania trzeciego sektora, sprawa wydaje się
poważna.

Uczestników konferencji zaciekawiła informacja, przekazana
przez Dariusza Kornackiego, redaktora naczelnego Biuletynu
Informacji Publicznej, iż w najbliższym czasie dostępna będzie nowa
szata graficzna BIP oraz iż trwają pracę na nad stworzeniem
darmowego oprogramowania dla podmiotów, zobowiązanych do
prowadzenia stron podmiotowych. Niestety nie wiadomo, kiedy te
prace zostaną zakończone, nie wiadomo też jak będzie wyglądało
wdrażanie zmian ani jakie będą zasady użytkowania nowego
oprogramowania. Na pewno wszelkie koszty związane z eksploatacją
nowego oprogramowania pokrywać będzie MSWiA, a od użytkowników nie
będą pobierane opłaty licencyjne.