Publicystyka - ngo.pl

Pierwsze prace nad nowym Programem Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO) rozpoczęły się jeszcze w 2011 roku.

We wrześniu 2011 r., powołany przy Kancelarii Prezydenta RP, Zespół ds. Rozwiązań w zakresie Finansowania Działalności Społecznej i Obywatelskiej przedstawił propozycję nowego Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Zgodnie z nią od 2014 roku FIO miało stać się instytucją publiczną, powoływaną ustawą, zasilaną środkami publicznymi z rezerwy celowej budżetu państwa, częściowo dopłatami z państwowego monopolu loteryjnego, środkami nieprzekazywanymi przez podatników w ramach 1%, środkami z prywatyzacji i z funduszy europejskich. Z części tych pieniędzy miał być tworzony kapitał żelazny, dający gwarancję, że Fundusz będzie działał po ustaniu zasilania z budżetu państwa. Projekt prezydencki przewidywał także m.in. partycypacyjny model rozdziału środków na poziomie regionalnym i centralnym.

Strona rządowa, doceniając trud włożony w przygotowanie projektu nowego FIO, miała jednak zastrzeżenia do tych propozycji. Na łamach ngo.pl wyraził je Krzysztof Więckiewicz: „Fundusz miałby mieć status ustawowy, co wprost oznacza stworzenie nowej instytucji, nie tylko w sensie finansowym, ale także jeśli chodzi o jego zarządzanie (bezpośrednie i poprzez Radę, która ma nadawać kierunki tej instytucji i podejmować najważniejsze decyzje). Czy tego rodzaju instytucja jest jedynym rozwiązaniem? Oby lepsze nie było wrogiem dobrego. Koncepcja jest opisana klarownie, ale musiałaby być wspólna wola stworzenia takiej autonomicznej struktury. To wymaga poważnej dyskusji w partnerstwie publiczno-społecznym”. Więcej zastrzeżeń tutaj: Opinie. Krzysztof Więckiewicz o FIO.

Argumentu zbyt małej ilości czasu na przygotowanie i przeprowadzenie przez Sejm ustawy o FIO (co wiązałoby się z groźbą wstrzymania po 2013 roku finansowania działań pozarządowych przez FIO) użył resort pracy prezentując w listopadzie 2012 roku swój projekt rządowego programu FIO. Krytycznie oceniła go m.in. Rada Działalności Pożytku Publicznego, która zarzuciła autorom zbytni pośpiech i m.in. złe zdiagnozowanie potrzeb organizacji i zdefiniowanie celów FIO.

Projekt został poddany konsultacjom społecznym, które trwały do końca lutego 2013 r. Oprócz opinii zbieranych drogą elektroniczną (przesłało je 689 organizacji), organizacje mogły zgłaszać swoje uwagi także podczas siedmiu spotkań regionalnych. Konsultacje zakończyły się konferencją podsumowującą.

Przeprowadzono także ewaluację ex ante dotychczasowych edycji Programu FIO. W maju z jej wynikami zapoznała się Rada Działalności Pożytku Publicznego: Przyszłość FIO: Rada Pożytku poznała raport ewaluatora.

Jednak już wcześniej, bo w marcu 2013 r. – na podstawie uwag zebranych w czasie konsultacji, a także na podstawie raportu z ewaluacji – w MPIPS zapadła decyzja o przeredagowaniu przygotowanego projektu FIO na lata 2014-2020: FIO będzie inne. Tym razem w prace zaangażowano także przedstawicieli Kancelarii Prezydenta i organizacji pozarządowych skupionych w działającym przy Kancelarii Zespole ds. Rozwiązań Finansowych i Prawnych w zakresie Działalności Społecznej i Obywatelskiej.

W efekcie powstał projekt wieloletniego rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Rząd przyjął go 27 listopada 2013 roku jako elementem realizacji średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020, Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 oraz Strategii Sprawne Państwo 2020.

Niemal do ostatnich chwil trwały zabiegi Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Rady Działalności Pożytku Publicznego o to, aby roczny budżet FIO wynosił 120 mln zł, a także, aby FIO zostało umocowane ustawą – jeśli nie osobną, to chociaż poprzez wpisanie do ustawy o działalności pożytku publicznego (FIO "dopiszą" do ustawy o pożytku?). Obu tym propozycjom sprzeciwiło się Ministerstwo Finansów: Ministerstwo Finansów nie chce dać 120 mln na FIO, Ciągle walczą o nowe FIO.

Ostatecznie FIO ma do dyspozycji 60 mln zł na rok, zaś sam Program wspomina ustawowe umocowanie Funduszu jako „godny rozważenia postulat”.

Mimo tych porażek wydaje się, że w nowym FIO udało się uwzględnić wiele merytorycznych propozycji, które znalazły się w pierwszym, prezydenckim projekcie Funduszu. Za kluczowy problem trzeciego sektora, w którego rozwiązaniu mają pomóc pieniądze z FIO uznano niedostateczne zaangażowanie obywateli i organizacji pozarządowych w życie publiczne. Dlatego też najwięcej pieniędzy (30 mln zł) przeznaczono na priorytet drugi – Aktywne społeczeństwo, za cel stawiając sobie aktywizację obywateli w sprawach wspólnotowych, rozwijanie wolontariatu, poprawę zdolności organizacji pozarządowych do mobilizowania zasobów, aktywizację współpracy wspólnot lokalnych i instytucji publicznych, wspieranie aktywnych form integracji społecznej, rozwój przedsiębiorczości społecznej, tworzenie warunków rozwoju bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego. W projekcie z 2011 roku także wymieniano m.in. wspieranie działań ukierunkowanych na angażowanie społeczności wokół wspólnych spraw; wzmacnianie dialogu obywatelskiego, rozwiązań z zakresu demokracji partycypacyjnej oraz współpracy organizacji z podmiotami z innych sektorów.

Proponowano również wspieranie projektów o charakterze innowacyjnym, testującym nowe rozwiązania o wyższym stopniu ryzyka w zakresie istotnych polityk publicznych. Taki cel także znalazł się w FIO 2014-2020.

Nowe FIO przewiduje również możliwość stosowania tzw. „regrantingu” (na podstawie art. 16 ust. 7 ustawy o działalności pożytku publicznego) oraz regionalizację, czyli wybór regionalnych lub lokalnych operatorów, którzy będą mogli zlecać określone zadania (m.in. w zakresie działań strażniczych i orzeczniczych) wybranym przez siebie organizacjom. Podobne rozwiązania także proponowano w 2011 roku: dotacje na działania lokalne, ponadlokalne i regionalne – poprzez regrantig – rozdzielane miały być przez Lokalnych Partnerów FIO.

Projekt prezydencki przewidywał, że nad prawidłowym funkcjonowaniem FIO (jako samodzielnej instytucji umocowanej ustawą) miała czuwać Rada złożona z przedstawicieli organizacji obywatelskich, rządu, samorządu oraz Prezydenta RP. W Programie FIO 2024-2020 nie ma Rady, ale jest Komitet Sterująco-Monitorujący (KSM) o podobnym składzie i wielu ważnych kompetencjach. Między innymi ustala on w jaki sposób i na jakiej zasadzie będzie wybierana Instytucja Wdrażająca FIO, a także akceptuje regulamin konkursów dla organizacji.

O tym ostatnim zadaniu dyskutowano m.in. podczas grudniowego posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego – FIO 2014. Konkursy może już w lutym. Członkowie Rady uznali, że wyłanianie kandydatów do Komitetu, który został wyposażony w dość szerokie kompetencje i ma pracować przez siedem lat, musi przebiegać w sposób przejrzysty i zapewnić reprezentatywność wyboru. Opracowanie takiego procesu wymaga czasu, co mogłoby w efekcie spowodować opóźnienie w ogłoszeniu konkursów. Zaproponowano zatem rozwiązanie doraźne: powołanie tymczasowego Komitetu Sterująco-Monitorującego, składającego się m.in. z obecnych członków RDPP. Jego zadaniem jest przygotować do marca 2014 roku dokumenty potrzebne do pełnego uruchomienia Programu FIO, czyli akceptacja regulamin, opracowanie zasad wyboru Instytucji Wdrażającej oraz przygotowanie procedurę wyboru członków rekomendowanych przez RDPP do właściwego Komitetu Sterująco-Monitorującego.

Obecnie trwają społeczne konsultacje Regulaminu FIO 2014. Uwagi można zgłaszać do 12 stycznia: Konsultacje regulaminu konkursu FIO w 2014 r. Prace tymczasowego KSM i Departamentu Pożytku Publicznego MPiPS (jako tymczasowej Instytucji Wdrażającej) zmierzają do tego, aby już w lutym ogłosić konkurs dla organizacji pozarządowych.