W niedzielę, 13 lipca w Białymstoku odbyły się uroczystość poświęcone obchodom 90. rocznicy powstania 42 Pułku Piechoty. Utworzony w grudniu 1918 roku w Santa Maria Capua Vetterae jako 3 Pułk Strzelców im. księcia Józefa Poniatowskiego, od 1922 roku miał swoją stałą siedzibę w mieście nad rzeką Białą.
Uroczystość zorganizowało działające niezwykle
aktywnie do wielu lat, Koło Byłych Żołnierzy 42 PP i Ich Rodzin.
Rozpoczęła ją msza święta w intencji żołnierzy i ich rodzin w
Kościele p.w. Najświętszego Serca Jezusowego w Białymstoku. Pod
znajdującą się tam tablicą pamiątkową złożono kwiaty i odśpiewano
pieśni patriotyczne. Nie zabrakło znanej powszechnie pieśni
„Piechota”. Długo rozbrzmiewały jej słowa: „… nie noszą lampasów,
lecz szary ich strój…”
Główne uroczystości, z udziałem kampanii
reprezentacyjnej 18 Batalionu Obrony Przeciwlotniczej w
Białymstoku, pocztów sztandarowych odbyły się w Parku
Zwierzynieckim. Tutaj, pod rekonstruowanym pomnikiem 42 PP, odbył
się apel poległych, oddano salwy honorowe. Przypomniano szlak
bojowy żołnierzy tej jednostki. Złożone zostały także wiązanki
kwiatów od władz wojewódzkich, miejskich, posła Krzysztofa
Jurgiela, IPN i organizacji kombatanckich. Po uroczystościach długo
jeszcze rozmawiano z jeszcze żyjącymi żołnierzami i
przedstawicielami ich rodzin.
Jak już wcześniej pisałem, dzieje 42 Pułku
Piechoty rozpoczęły się w grudniu 1918 r. we Włoszech. W kilka
miesięcy potem Pułk został przeniesiony do Francji i włączony w
skład Armii Błękitnej generała Józefa Hallera. W maju 1919 roku
przeniesiony został do Polski. A od 27 października uczestniczył w
wyzwalaniu ziem pomorskich od Niemców. W lutym 1920 roku
reprezentacja Pułku wzięła udział w zaślubinach z Morzem Bałtyckim.
Chrzest bojowy żołnierze przeszli 19 marca na Podolu, a następnie w
składzie 18 Dywizji Piechoty brali udział w wyprawie kijowskiej.
Jak zapisał pułkowych kronikarz, „ciężkie boje stoczono w obronie
Krzemieńca, a następnie pod Brodami. Pułk stanął tu wycieńczony
walkami, przerzedzony poległymi, obdarty, głodny, jednak
niezwyciężony”. W lecie 1920 roku Pułk jako jedna z nielicznych
sprawnych jednostek został ściągnięty pod Warszawę. W decydujących
dniach Bitwy Warszawskiej znalazł się w rejonie Modlina. Wchodził
wówczas w skład 5 Armii dowodzonej przez generała Władysława
Sikorskiego. W decydujących dniach o losach Bitwy Warszawskiej, 15-
16 sierpnia brał udział w zaciętych walkach pod Mławą, a wcześniej
gromił sowieckie wojska nad rzeką Wkrą. Szlak wojenny zakończył
Pułk na rzeczą Słucz w rejonie Kowla.
Po zakończeniu działań wojennych 42 PP został
umieszczony w tymczasowej siedzibie w Osowcu, a w 1922 roku na
stałe miejsce postoju wyznaczono Białystok. Żołnierze zostali
przyjęci niezwykle serdecznie przez ówczesne władze miejskie,
wojewódzkie i mieszkańców miasta. We wrześniu 1939 roku dla 42
Pułku Piechoty zaczął się czas walki z najazdem niemieckim.
Żołnierze walczyli z silnymi oddziałami wroga pod Myszyńcem,
Nowogrodem. Szlak bojowy zakończyli 12 września 1939 roku pod
Łętownicą. I tak się kończy historia tej ważnej w dziejach
Białegostoku jednostki wojskowej.
W latach Polski Ludowej mówienie o 42 Pułku
Piechoty było zakazane. Przypomniano o jego dziejach po 1989 roku.
A wszystko zaczęło się wówczas od poszukiwań, usuniętego przez
Sowietów w 1940 r., pomnika 42 PP. Poszukiwania nie dały jednak
rezultatu, prowadzone z udziałem dziennikarzy „Kuriera Podlaskiego”
nie dały jednak pozytywnych efektów. Powstałe Koło Byłych Żołnierzy
postanowiło pomnik jednak odbudować. I tak się stało. Od kilku lat
pomnik 42 PP stoi na swoim dawnym miejscu w białostockim Parku
Zwierzynieckim.
Źródło: Hieronim Teodor Wawrzyński
